Jild 2 № 5 (2025): Ilg'or iqtisodiyot va pedagogik texnologiyalar

Мақолада давлат молиявий сиёсатининг самарадорлигини баҳолашнинг методологик асосларини такомиллаштириш ва уларни Ўзбекистон амалиётида қўллаш масалалари ёритилган. Хусусан, давлат молиявий сиёсатини баҳолашнинг назарий асослари, унинг самарадорлигини аниқлашда анъанавий ва замонавий методларнинг имкониятлари кўриб чиқилган. Жумладан, макроиқтисодий кўрсаткичлар асосида самарадорлик композит индекси (MSSI – Macroeconomic Stability and Sustainability Index), секторлар кесимида харажат-натижа самарадорлигини баҳолаш модели (DEA – Data Envelopment Analysis), солиқ сиёсатининг ЯИМга таъсир даражасини аниқлашда эластиклик усули ҳамда Лаффер чизиғига асосланган бихевиорал моделлари, ижтимоий харажатлар самарадорлигининг натижавий баҳосини ифодаловчи таҳлили (PBB – Performance-Based Budgeting) тадқиқ этилди. Ўзбекистон амалиёти мисолида ушбу методологик ёндашувлар таҳлил қилинди ва натижалар орқали давлат молиявий сиёсатининг кучли ва заиф жиҳатлари очиб берилди ҳамда уни такомиллаштиришнинг истиқболли йўналишлари ёритиб берилди.

Maqolada Yevropa davlatlarining auditorlik faoliyatini tashkil etish va oʻtkazish boʻyicha keng qamrovli tajribasi tahlil qilingan. Tadqiqotda Buyuk Britaniya, Fransiya, Germaniya, Belgiya, Italiya, Gretsiya va Irlandiya davlatlarining auditorlik tizimlarining huquqiy asoslari, tashkiliy tuzilmalari, professional standartlari va nazorat mexanizmlari oʻrganilgan. Yevropa Ittifoqining auditorlik sohasidagi direktivalari va reglamentlarining ta’siri, shuningdek, korporativ boshqaruv va moliyaviy hisobotlar shaffofligini ta’minlashda auditorlik nazoratining roli koʻrib chiqilgan.

Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasida sog‘liqni saqlash tizimida tadbirkorlik faoliyatining rivojlanishi tahlil qilinadi. Amaldagi me’yoriy-huquqiy baza, jumladan, “Sog‘liqni saqlash to‘g‘risida”gi Qonun (1996), “Davlat-xususiy sheriklik to‘g‘risida”gi Qonun (2019), “Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi” (2022–2026) hamda Prezident farmonlari asosida tadbirkorlik sohasini takomillashtirishning ustuvor yo‘nalishlari ko‘rsatib beriladi. Xususiy tibbiyotning rivojlanishini cheklovchi muammolar ya’ni byurokratik jarayonlar, malakali kadrlar yetishmovchiligi va moliyaviy manbalar cheklanganligi ko‘rsatib o‘tilgan. Maqolada tadbirkorlik subyektlarini majburiy tibbiy sug‘urta tizimiga integratsiya qilish, hududlarda yangi tashabbuslarni qo‘llab-quvvatlash va innovatsion texnologiyalarni joriy etish zarurligi ta’kidlanadi. Xulosa o‘rnida aytish mumkinki, davlat siyosati va xususiy tashabbus uyg‘unligi sog‘liqni saqlash tizimining barqaror va raqobatbardosh bo‘lishi uchun muhim ekanligi ilgari surilgan.

Ushbu maqolada Oʻzbekistonda davlat soliq xizmati faoliyatini raqamlashtirishning samaradorlik darajasini oshirish masalalari boʻyicha mahalliy va xorijiy olimlaring fikrlari oʻrganilgan. Shuningdek, mavzuga doir olib borgan tadqiqotlari natijasi boʻyicha Oʻzbekiston soliq tizimida qoʻllaniladigan axborot texnologiyalarni takomillashtirishga oid xulosa va takliflar ishlab chiqilgan.

Maqolada turizm sohasida raqamli marketing vositalaridan foydalanishning dolzarbligi va istiqbollari tahlil qilingan. Raqamli marketingning nazariy asoslari hamda amaliy qo‘llanish mexanizmlari yoritilib, pandemiyadan oldingi va keyingi davrdagi marketing vositalari taqqoslangan. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, an’anaviy reklama vositalari asta-sekin zamonaviy raqamli yondashuvlar bilan almashinib, turizm marketingida raqamli texnologiyalar ustuvor ahamiyat kasb etmoqda. Shu orqali sohada samaradorlik, xalqaro ko‘rinish va raqobatbardoshlik sezilarli darajada oshmoqda.

Mazkur maqolada mamlakatda soliq sohalarida tadbirkorlik faoliyatini yuritish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, biznes doiralarning ishonchini yanada mustahkamlashga qaratilgan keng ko‘lamli islohotlarni takomillashtirishda hududlararo soliq inspeksiyasining o‘rni va ahamiyati yoritilgan. Shu bilan birga, O‘zbekiston soliq tizimida mahallabay ish tashkil etishni amalga oshirilayotgan ayrim muhim islohotlar o‘rganilib, xorij tajribasi, mamlakatimizda uni qo‘llash bo‘yicha ilmiy-amaliy xulosa va takliflar ishlab chiqilgan

Мақолада рақамли иқтисодиёт шароитида қишлоқ ҳудудларида кичик бизнес ва оилавий тадбиркорликни ривожлантиришнинг назарий-амалий асослари ҳамда уларнинг ижтимоий-иқтисодий аҳамияти тадқиқ этилган. Илмий-таҳлилий ёндашув асосида қишлоқ жойларда аҳоли бандлигини таъминлаш, камбағалликни қисқартириш ва хизмат кўрсатиш соҳаси орқали турмуш даражасини ошириш масалалари ёритилган. Давлат сиёсати доирасида амалга оширилаётган ислоҳотлар, имтиёзли кредитлар ва оилавий тадбиркорлик дастурлари таҳлил қилиниб, уларнинг амалий самаралари кўрсатиб берилган. Шу асосда қишлоқ ҳудудларида тадбиркорлик муҳитини такомиллаштириш, янги иш ўринлари яратиш ва кичик бизнеснинг ЯИМдаги улушини оширишга қаратилган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.

Ушбу мақолада рақамли трансформация жараёнида корпоратив бошқарув самарадорлигини оширишнинг назарий асослари таҳлил қилинган. Корпоратив бошқарув тушунчасига турли олимлар томонидан берилган таърифлар таққосланиб, унинг молиявий муносабатлар, стратегия ва назорат, ресурслардан самарали фойдаланиш, барқарор ривожланиш ҳамда рақамли иқтисодиётга мослашув каби жиҳатлари ёритилган. Шунингдек, корпоратив бошқарув самарадорлигини баҳолаш индекси (КБСИ) таклиф этилган бўлиб, у компанияларнинг рақамли иқтисодиёт талабларига мослашув даражасини аниқлашда ишончли назарий ва амалий восита сифатида тавсия этилган.

Maqolada yashirin iqtisodiyotni kamaytirish va legallashtirishda fiskal boshqaruv vositalarining metodologik ahamiyati tahlil qilinadi. Soliq siyosatini maqbullashtirish, fiskal raqamlashtirishni keng joriy etish va byudjet jarayonlarida shaffoflikni ta’minlash norasmiy faoliyatni rasmiylashtirishning asosiy yo‘nalishlari sifatida baholanadi. Xalqaro tajribalar tahlili asosida O‘zbekiston sharoitiga mos ilmiy-amaliy tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Ushbu maqolada O‘zbekistonning tabiiy resurslari asosida ekologik turizmni rivojlantirish imkoniyatlari va uning iqtisodiy faollikka ta’siri tahlil qilinadi. Ekoturizmning mahalliy aholi bandligiga, hudud infratuzilmasi va kichik tadbirkorlikka ta’siri yoritilgan. Misol tariqasida Jizzax viloyatidagi Zomin milliy bog'i tajribasi keltirilgan. Tadqiqotda statistik tahlil, SWOT tahlili va mintaqaviy solishtirma yondashuvlardan foydalanilgan. Natijalarga ko'ra, ekologik turizmni kompleks yondashuv asosida rivojlantirish iqtisodiy barqarorlikka xizmat qilishi mumkinligi isbotlandi.

Ushbu tadqiqot ishida turizm infratuzilmasi mazmuni tahlili o‘rganilib, mamlakatning transport tarmoqlari, raqamli (smart) xizmatlar, ekologik monitoring va favqulodda holatlarga moslashuvchanlik komponentlarini o‘z ichiga olgan kompleks yondashuv asosida infratuzilma holatini baholashni ko‘zlaydi. Tadqiqotda transport infratuzilmasi, smart tourism ilovalari, yashil infratuzilma va pandemiyagacha hamda undan keyingi moslashuv (resilience) omillari tahlil qilinadi. Shu bilan birga, mintaqaviy nomutanosiblik va raqamli inklyuzivlik muammolari ham yoritiladi, yaxshilash bo‘yicha amaliy choralar tahlil qilinadi. Tadqiqotdan asosiy maqsad turizm infratuzilmasini integratsiyalashgan baholash modeliga asoslanib o‘rganish, mavjud kuchli va zaif tomonlarni aniqlash va favqulodda vaziyatlarda moslashuvchanlikni oshirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqish. Shuningdek, ushbu tadqiqot   siyosatchilar va davlat boshqaruvi organlari, turizm sohasi operatorlari va raqamli platformalar egalari, akademik tadqiqotchilar va oliy ta’lim muassasasi talabalari, mahalliy jamoalar va mintaqaviy rivojlanish mutaxassislari hamda  ekologiya va atrof-muhitni boshqarish tashkilotlari va urbanizatsiyani rivojlantiruvchi soha mutaxasislariga ahamiyatli hisoblanadi. Tadqiqotning ilmiy yangiligi turizm infratuzilmasini transport, smart xizmatlar, ekologik monitoring va moslashuv komponentlarini birlashtirgan baholash modeli va empirik indikatorlar to‘plamini ishlab chiqish orqali mavzuga yangi nazariy va amaliy hissa qo‘shadi

Мақолада кўчмас мулк объектлари аудитининг рақамли иқтисодиёт шароитида назарий масалалари ёритилган. Кўчмас мулк объектлари аудити амалиётида сунъий интеллект ва янги технологияларни фойдаланишнинг истиқболлари кўрсатиб берилган.

Ушбу мақолада Ўзбекистон акциядорлик жамиятларида корпоратив бошқарувнинг инновацион моделларини жорий этишнинг назарий ва амалий жиҳатлари таҳлил қилинди. Тадқиқотда корпоратив стратегияларни қайта кўриб чиқиш, мустақил кузатув кенгашларини кучайтириш, стейкҳолдерлар иштирокини кенгайтириш, ESG тамойиллари асосида масъулиятли бошқарув моделини ривожлантириш ҳамда корпоратив маданиятни инновацион йўналишга йўналтириш масалалари ўрганилди. Асосий эътибор корпоратив бошқарувда шаффофлик, ҳисобдорлик ва жавобгарликни оширишга қаратилган моделлар таҳлилига қаратилди. Илмий-амалий натижалар Ўзбекистонда корпоратив бошқарув тизимини халқаро стандартларга мослаштириш ва акциядорлик жамиятларининг инвестицион жозибадорлигини ошириш бўйича тавсиялар ишлаб чиқиш имконини берди.

Ушбу мақолада Ўзбекистон тижорат банкларида бухгалтерия ҳисобини ва молиявий ҳисоботларини молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари асосида юритиш, уни ташкилий тузилмасини назорат қилиш тизими таҳлил қилиниб, уни такомиллаштириш бўйича илмий асосланган таклифлар ишлаб чиқилган. Бунда бухгалтерия ҳисобини юритиш ва молиявий ҳисоботларни тузиш МҲХС асосида ташкил этиш ва уни халқаро талабларга мослаб ташкил этиш, ички банк операциялари харажатларини замонавий таҳлил усуллари асосида МҲХС амалиётга жорий этиш ва фаолият турлари бўйича таҳлили амалга оширилган.

Mazkur maqolada yoqilg‘i-energetika korxonalarining mamlakat iqtisodiy rivojlanishidagi strategik ahamiyati, ularning makroiqtisodiy barqarorlikka qo‘shayotgan hissasi hamda energetik xavfsizlikni ta’minlashdagi roli keng ilmiy tahlil qilingan. Tadqiqot jarayonida energiya resurslarining (neft, gaz, ko‘mir va elektr energiyasi) sanoat tarmoqlarini barqaror ta’minlashdagi vazifalari, investitsion oqimlar dinamikasi va sohaga xos tizimli muammolar ko‘rib chiqildi. Shuningdek, O‘zbekiston kontekstida yoqilg‘i-energetika korxonalarining iqtisodiy salohiyatini kuchaytirish, qayta tiklanuvchi energiya manbalarini joriy etish, modernizatsiya jarayonlari va xorijiy investitsiyalarni jalb etish masalalari ilmiy-nazariy asosda yoritildi. Maqolada mualliflar kompleks metodologik yondashuv asosida statistik tahlil, komparativ taqqoslash va ekspert intervyularidan foydalanib, sohaning hozirgi holatini baholadilar hamda uni mintaqaviy va xalqaro tajribalar bilan solishtirdilar. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, yoqilg‘i-energetika sektori mamlakat YAIMida yuqori ulushga ega bo‘lib, eksport salohiyati va ichki talabni qondirish orqali iqtisodiy o‘sishga sezilarli ta’sir ko‘rsatmoqda. Shu bilan birga, energiya samaradorligining pastligi, ishlab chiqarish quvvatlarining eskirganligi va investitsion yetishmovchilik kabi muammolar sektorning barqaror rivojlanishiga to‘sqinlik qilmoqda.

Ushbu maqolada xizmatlar sohasini rivojlantirish hududlarning iqtisodiy samaradorligini oshirishning asosiy yoʻnalishlari ekanligiga alohida e’tibor qaratilgan. Ushbu soha nafaqat iqtisodiyot sohalarini balki, sogʻliqni saqlash, taʼlim, transport, aloqa, moliya, sanoat, qishloq xoʻjaligi va turizm kabi  sohalarni rivojlantirish orqali ham  hududlarning iqtisodiy samaradorligini oshirishga sezilarli darajada hissa qo‘shish isbotlagan. Hamda ushbu sohani hududlar kesimida rivojlantirish yo‘llari ochib berilgan

Ушбу мақолада хўжалик юритувчи субъектлар фаолияти натижаларини баҳолашда бухгалтерия ҳисоби корхонанинг ривожланиш имкониятларидан бири сифатида муҳим аҳамиятга эга эканлигига алоҳида эътибор қаратилган. Бухгалтерия ҳисоби ёрдамида корхона фойдасининг миқдорига қараб корхонанинг маълум бир даврдаги  фаолият натижаларига баҳо бериш мумкинлиги асослаб берилган.

Ushbu maqolada xizmat ko‘rsatish sohasi zamonaviy jamiyatda iqtisodiyotning muhim tarmoqlaridan biri sifatida shakllanib borayotganligiga alohida e’tibor qaratilgan. Ushbu soha nafaqat iqtisodiy o‘sishni ta'minlash, balki aholining turmush darajasini yuksaltirish, bandlikni oshirish va ijtimoiy barqarorlikni mustahkamlashda ham muhim rol o‘ynaydi. Maqolada xizmat ko‘rsatish sohasida qoʻllanilayotgan zamonaviy texnologiyalarning iqtisodiyotning turli tarmoqlari rivojlanishiga qanday taʼsir koʻrsatayotgani yoritiladi

Mazkur maqolada innovatsion-investitsion tadbirkorlikni rivojlantirishning xorijiy tajribalari va ularning milliy iqtisodiyot sharoitida qo‘llash imkoniyatlari ilmiy-nazariy jihatdan yoritilgan. Hozirgi globallashuv jarayonida innovatsiyalarni joriy etish va investitsiyalarni samarali boshqarish iqtisodiy taraqqiyotning muhim omiliga aylangan. Xorijiy tajriba shuni ko‘rsatadiki, innovatsion-investitsion tadbirkorlikni rivojlantirishda moliyaviy mexanizmlar, huquqiy bazaning mukammalligi, tadbirkorlarning tashabbuskorligi va ilmiy salohiyatning yuqoriligi muhim o‘rin tutadi. Milliy iqtisodiyotda bu tajribalarni tatbiq etish innovatsion infratuzilmani rivojlantirish, venchur kapital bozorini shakllantirish, xususiy sektorni rag‘batlantirish va startaplar faoliyatini qo‘llab-quvvatlash imkonini beradi. Shu bilan birga, xorijiy tajribani milliy sharoitga moslashtirish, mavjud resurslardan samarali foydalanish va milliy innovatsion tizimni takomillashtirish zarur. Mazkur maqolada xorijiy tajribalar tahlil qilinib, ularni o‘zbek iqtisodiyoti uchun tatbiq etish mexanizmlari yoritiladi hamda milliy innovatsion-investitsion tadbirkorlikni rivojlantirishning nazariy va amaliy yo‘nalishlari asoslab beriladi.

Ushbu maqola Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (IHTT) mamlakatlarida dasturiy-maqsadli va natijaviy byudjetlashtirish amaliyotini o‘rganishga bag‘ishlangan. Turli davlatlar tomonidan byudjet jarayonining samaradorligi va shaffofligini oshirish uchun qo‘llanilayotgan yondashuvlar ko‘rib chiqiladi. Davlat dasturlarini shakllantirish, natijalarni baholash tizimi va boshqaruv qarorlarini qabul qilish o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikka alohida e’tibor qaratilgan. Mazkur mexanizmlarni amalga oshirishning ijobiy tajribalari va mavjud cheklovlar tahlil qilinadi. O‘tish davridagi iqtisodiyotga ega mamlakatlarda byudjet tizimini modernizatsiya qilish doirasida xorijiy tajribani moslashtirish muhimligi ta’kidlanadi

Ўзбекистонда молия бозорини модернизация қилиш жараёнида қимматли қоғозлар бозорини самарали ташкил этиш ва унинг таркибий қисмлари бўлган бирламчи ва иккиламчи бозорлар фаолиятини такомиллаштириш муҳим аҳамият касб этмоқда. Бирламчи қимматли қоғозлар бозори орқали корхоналарнинг капитал жалб этиш имкониятлари кенгайса, иккиламчи бозорда ликвидлик, шаффофлик ва инвесторлар ишончини таъминлаш орқали миллий иқтисодиётнинг барқарор ривожланишига замин яратилади. Тадқиқотда қимматли қоғозлар билан боғлиқ операцияларни самарали ташкил этиш истиқболлари, институционал ислоҳотлар, рақамли технологияларни жорий этиш ва халқаро тажрибани қўллаш имкониятлари илмий жиҳатдан таҳлил қилинган

Mazkur maqolada oliy ta’lim tizimi va mehnat bozori integratsiyasi asosida raqobatbardosh kadrlar tayyorlashning boshqaruv yo‘nalishlari tahlil qilingan. Tadqiqotda ta’lim mazmunini mehnat bozoridagi zamonaviy talablar bilan uyg‘unlashtirish, oliy ta’lim muassasalari va ishlab chiqarish korxonalari o‘rtasida samarali hamkorlikni yo‘lga qo‘yishning ahamiyati yoritilgan. Shuningdek, raqobatbardosh kadrlar uchun zarur bo‘lgan asosiy kompetensiyalar – kasbiy malaka, innovatsion tafakkur, axborot texnologiyalaridan samarali foydalanish va xorijiy tillarni bilish darajasi aniqlangan. Tadqiqot metodologiyasi doirasida adabiyotlar tahlili, so‘rovnomalar va mintaqaviy xususiyatlarni hisobga olgan holda tahliliy usullar qo‘llanildi. Natijalar asosida oliy ta’lim tizimini mehnat bozoriga moslashtirish, amaliy tajribani kuchaytirish va mintaqaviy ehtiyojlarni inobatga olish bo‘yicha takliflar ishlab chiqildi

Maktabga asoslangan boshqaruv (SBM) markaziy hukumat vakolatlarini maktab darajasiga markazsizlashtirish shakli bo‘lib, ta’lim tizimining samaradorligi va raqobatbardoshligini oshirishga qaratilgan. SBM nazariy jihatdan uchta asosiy institutsional rag‘batlantirishga asoslanadi: tanlov va raqobat, maktab avtonomiyasi va hisobdorlik. Amaliy shakllari vakolatlar doirasi (zaif/kuchli) va qaror qabul qiluvchi subyektlarga (ma’muriy, professional, jamiyat, muvozanatli) ko‘ra farqlanadi. O‘zbekiston umumiy o‘rta ta’lim maktablari (UO‘TM) boshqaruviga marketing xizmatlari va strategik menejmentni tatbiq etish bo‘yicha o‘tkazilgan tadqiqotlar rahbar kadrlarning boshqaruv faoliyati samaradorligini 15% dan 22% gacha oshirish mumkinligini ko‘rsatadi. SBM islohotlarining o‘quvchilar yutuqlariga sezilarli ijobiy ta’sir ko‘rsatishi uchun uzoq muddat (5 yildan 8 yilgacha) talab etilishi hamda rahbarlarning boshqaruv kompetensiyasini oshirish zarurligi ta’kidlanadi.

Maqolada insolyatsiyaning urbanizatsiya sharoitida yashash infratuzilmasini shakllantirish va optimallashtirishdagi tizimlashtiruvchi omil sifatidagi o‘rni ko‘rib chiqiladi. Insolyatsiyaning hududiy iqtisodiy ko‘rsatkichlar, jumladan, energiya sarfi, sanitariya-gigiyena ko‘rsatkichlari va ijtimoiy-demografik yashash sharoitlari bilan o‘zaro bog‘liqligi asoslab beriladi. Matematik modellashtirish usullariga tayangan holda turar-joy qurilishida insolyatsiya ko‘rsatkichlarini hisoblash va optimallashtirish algoritmlari taklif etiladi. Toshkent shahridagi turar-joy qurilishi amaliyotidan olingan misollar tahlil qilinib, insolyatsiya parametrlarining hudud iqtisodiy ko‘rsatkichlariga ta’siri namoyish etiladi. Insolyatsiya talablari shaharsozlik dasturlari va uy-joy siyosati loyihalariga integratsiya qilish bo‘yicha xulosalar va tavsiyalar shakllantirilgan.

Мақолада Ўзбекистонда барқарор иқтисодий ўсишни таъминлашда инвестицияларнинг роли ёритиб берилган ва хорижий инвесторлар учун янги имкониятлар яратилаётганлиги ҳамда бу соҳани янада ривожлантириш бўйича таклиф ва тавсиялар берилган.

Ушбу мақолада хўжалик юритувчи субъектлар фаолияти натижаларини баҳолашда бухгалтерия ҳисоби корхонанинг ривожланиш имкониятларидан келиб чиқиб олган ёки олиши мумкин бўлган фойдалари  алоҳида аҳамиятга эга эканлигига эътибор қаратилган. Бухгалтерия ҳисоби ёрдамида корхона фойдасининг миқдорига қараб корхонанинг маълум бир даврдаги  фаолият натижаларига баҳо бериш мумкинлиги асосланган фойданинг вазифалари белгилаб берилган

Ushbu maqolada kichik biznes uchun soliq imtiyozlarining samaradorligi tahlil qilingan. Ma’lumotlar asosida imtiyozlarning iqtisodiy va ijtimoiy natijalari o‘rganilib, kichik biznesning YaIMdagi ulushi, davlat byudjeti tushumlaridagi o‘rni, yangi tashkil etilgan korxonalar soni va bandlik darajasi kabi ko‘rsatkichlar asosida baholash amalga oshirilgan. Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, soliq yangilliklari qisqa muddatda byudjet tushumlariga bosim ko‘rsatishi mumkin bo‘lsa-da, uzoq muddatli istiqbolda iqtisodiy faollikni kuchaytirish, tadbirkorlik muhitini rivojlantirish va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlash orqali o‘zini to‘liq oqlagan. Maqola yakunida kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha istiqbolli tavsiyalar berilgan.

Ushbu maqolada yuqori daromadga ega jismoniy shaxslarni soliqqa tortish ma’muriyatchiligini takomillashtirish masalalari yoritilgan. Maqolada xalqaro tajribalar asosida soliqqa tortish tizimining samaradorligini oshirish yo‘llari tahlil qilingan hamda O‘zbekiston sharoitida qo‘llash mumkin bo‘lgan mexanizmlar o‘rganilgan. Tadqiqotda quyidagi masalalarga e’tibor qaratilgan: yuqori daromadli jismoniy shaxslar uchun soliq stavkalarini belgilash tamoyillari, soliqqa tortishda shaffoflik va adolatni ta’minlash, soliq ma’muriyatchiligida raqamlashtirish va elektron tizimlardan foydalanish, shuningdek, soliqni yashirish va chet elga kapital chiqib ketishining oldini olish mexanizmlari. O‘zbekiston uchun yuqori daromadga ega jismoniy shaxslarni soliqqa tortish ma’muriyatchiligini takomillashtirish bo‘yicha aniq taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Mazkur maqolada korxonalarda moliyaviy rejalashtirish samaradorligi va barqaror rivojlanishini ta’minlashda xorijiy tajriba muhim ahamiyat kasb etadi. Rivojlangan mamlakatlarda moliyaviy rejalashtirish, avvalo, bozor mexanizmlari, raqamli texnologiyalar va moliyaviy nazorat tizimlari bilan uyg‘unlashgan holda amalga oshiriladi. Moliyaviy resurslarni samarali taqsimlash va optimallashtirish, byudjetlashtirish va prognozlashning avtomatlashtirilgan modellaridan foydalanish, risklarni boshqarishning zamonaviy usullarini joriy etish, xalqaro moliyaviy hisobot standartlariga rioya qilish, korporativ boshqaruv prinsiplari asosida moliyaviy shaffoflik va mas’uliyatni ta’minlash juda muhim. Shu bilan birga, xorijiy korxonalar tajribasida innovatsion moliyalashtirish manbalaridan – venchur kapitali, obligatsiyalar, lizing va kraudfandingdan keng foydalanish kuzatiladi. Mazkur tajribalarni tahlil qilish O‘zbekiston korxonalari uchun moliyaviy rejalashtirishning samaradorligini oshirish, raqobatbardoshlikni kuchaytirish va jahon bozorlariga integratsiya jarayonlarini tezlashtirishda muhim metodologik asos bo‘lib xizmat qiladi

Mazkur maqolada zamonaviy uy-joy fondini boshqarish tizimini raqamlashtirishning dolzarb jihatlari, imkoniyatlari va afzalliklari ko‘rib chiqilgan. Raqamli texnologiyalarni joriy etish orqali uy-joy fondini boshqarish samaradorligini oshirish, resurslardan oqilona foydalanish, aholi bilan interaktiv muloqotni yo‘lga qo‘yish hamda shaffoflikni ta’minlash imkoniyatlari tahlil qilinadi. Shuningdek, mavjud muammolar va ularning yechimlari, ilg‘or xorijiy tajribalar asosida tavsiyalar berilgan

Maqolada O‘zbekiston fond bozorida aksiyalar muomalasining muammolari va rivojlantirish yo‘nalishlari tahlil qilingan. Emitentlar faolligini oshirish, davlat ulushini kamaytirish, investor huquqlarini himoya qilish va dividend siyosatini muvozanatlashtirish bo‘yicha takliflar berilgan.

Ushbu tadqiqotda milliy iqtisodiyotda Logistika industriyasi taʼminot zanjirlarida ortib borayotgan murakkabligi va korporativ boshqaruvninig kapital talabchanligi moliyaviy optimallashtirishning samarali vositalarini ishlab chiqish taʼkidlangan. Bugungu kun logistika sohasida faoliyat yurituvchi korporativ tuzilmalarda moliyalashtirish jarayonlarini optimallashtirish uchun moʻljallangan algoritmik yondashuvni baholash taklif etilgan. Ushbu algoritm moliyaviy oqimlarning oqilona taqsimlanishini taʼminlash uchun moliyaviy samaradorlik koʻrsatkichlari, risklarni baholash modellari va resurslarni taqsimlash mexanizmlarini birlashtirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda. Tadqiqot boʻyicha natijalar shuni koʻrsatadiki, taklif etilgan algoritm iqtisodiy samaradorlik, likvidlikni baholash va investitsion moslashuvchanlikni oʻlchashda dinamik logistika muhiti bilan bogʻliq moliyaviy risklarni kamaytiradi.

Ushbu maqolada buxgalteriya hisobi shakllari, ularning mohiyati va tarixiy taraqqiyot bosqichlari tahlil etiladi. Buxgalteriya hisobi shakllari buxgalteriya yozuvlarini yuritish tartibi va texnologiyasining muayyan uslubidir. Tarixiy jihatdan oddiy ro‘yxat shaklidan tortib, jurnal-buyruq, memorial-order va avtomatlashtirilgan shakllargacha rivojlangan. Har bir shaklning o‘ziga xos afzalliklari, kamchiliklari va zamonaviy axborot texnologiyalari ta’siri maqolada keng yoritilgan

Ushbu tadqiqotda mintaqalar barqaror rivojlanishida iqtisodiy, moddiy hamda tabiy resurslardan oqilona foydalanish va ekologik bosimni kamaytiradigan innovatsion echimlarni joriy etishga bogʻliq takliflar tadqiq qilingan. Iqtisodiy resurs samaradorligini oshirish chiqindilarni kamaytirishga, ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtirishga va xarajatlarni kamaytirishga imkon beradi hamda shu bilan birga atrof-muhit va ekologik degradatsiyani kamaytirishga xizmat qiladi. Shuningdek, maqolada ilgʻor texnologik va tashkiliy innovatsiyalar qayta tiklanadigan energiyadan foydalanish, aylanma iqtisodiy jarayonlar va ekologik toza ishlab chiqarish usullari uchun imkoniyatlar boʻyicha yondashuvlar taklif etilgan. Ushbu yondashuvlar mintaqada iqtisodiy oʻsishni va tabiiy ekotizimlarni saqlashni qoʻllab-quvvatlovchi muvozanatli strategiyaning asosini tashkil etishda ustuvorlikni taqdim etadi. Ushbu oʻzaro bogʻliqlikni oʻrganish innovatsiyalar va resurslar samaradorligini oshirish, uzoq muddatli ekologik va iqtisodiy barqarorlikka erishishning asosiy omillari sifatida talqin etilgan

Ушбу мақолада инфратузилма ривожланишининг иқтисодий моҳияти илмий жиҳатдан таҳлил қилинган. Инфратузилманинг иқтисодий ўсишни жадаллаштириш, иш ўринларини яратиш, инвестицияларни жалб қилиш ва аҳоли турмуш сифатини оширишдаги роли очиб берилган. Халқаро тажрибалар таҳлили асосида инфратузилмани молиялаштиришнинг замонавий моделлари (давлат-хусусий шериклик, тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар, халқаро молиявий институтлар кредитлари) ҳамда уларнинг Ўзбекистон шароитида қўллаш имкониятлари кўрсатилган. Муаллиф инфратузилмани барқарор иқтисодий ривожланишнинг асосий стратегик омили сифатида баҳолайди.

Mintaqa iqtisodiyotining barqaror va inklyuziv rivojlanishini taʼminlash zamonaviy makro va mikrosiyosatning markaziy masalalaridan biridir. Ushbu maqolada mintaqaviy rivojlanishni iqtisodiy, ijtimoiy va institutsional omillar nuqtai nazaridan tushunish hamda ularni ekonometrik modellashtirishning nazariy asoslari sistematik tahlil qilinadi. Tadqiqotning asosiy vazifasi hududiy darajadagi rivojlanish jarayonlarini izohlovchi hamda prognozlovchi matematik-iqtisodiy modellarni tanlash va ularni nazariy jihatdan asoslashdan iborat. Ilmiy-tadqiqot ishida iqtisodiy o‘sishni belgilovchi endogen va ekzogen ko‘rsatkichlar (YAIM/GRDP, sanoat va xizmatlar hajmi, investitsiyalar, bandlik, daromadlar, infratuzilma va institutsional indikatorlar) tavsiflanadi va ularning o‘zaro bog‘liqligi nazariy platformada (neoklassik, institutsional va evolyutsion iqtisodiyot yondashuvlari) joylashtiriladi.

Мақолада минтақавий ривожланишнинг назарий асослари ва эволюцияси таҳлил қилинган. Конвергенция ва дивергенция назариялари, ядро–периферия модели, эндоген ўсиш ҳамда инновация ва кластерлашув концепциялари кўриб чиқилган. Шунингдек, молиявий механизмлар ва давлат молиясининг ҳудудий ривожланишдаги ўрни очиб берилган.

Mazkur maqolada oliy taʼlim muassasalarida menejerlarni tayyorlash jarayonida kasbiy kompetensiyalarni rivojlantirishning dolzarb masalalari hamda ilg‘or xorijiy tajribalardan foydalanish yo‘nalishlari tahlil qilingan. Menejer kadrlarning muvaffaqiyatli faoliyat yuritishi uchun kasbiy, kommunikativ va konseptual kompetensiyalar zarurligi asoslab berilgan. Shu bilan birga, АQSh, Yevropa va Sharq mamlakatlari tajribasida taʼlim jarayonida innovatsion o‘qitish texnologiyalari, amaliyotga yo‘naltirilgan dasturlar va interfaol usullar keng qo‘llanilishi taʼkidlangan. Ushbu tajribalarni milliy taʼlim tizimiga tatbiq etish menejerlarni raqobatbardosh va strategik fikrlay oladigan mutaxassis sifatida shakllantirishga xizmat qiladi

Ушбу мақолада махсус иқтисодий зоналар (МИЗ) концепциясининг назарий асослари ва уларнинг иқтисодий ривожланишдаги ўрни таҳлил қилинган. Жаҳон амалиётидаги МИЗ моделлари: эркин савдо ҳудудлари, саноат парклари, технологик кластерлар ҳамда инновацион зоналарнинг ривожланиш хусусиятлари ёритилган. Шунингдек, МИЗнинг ижобий таъсирлари ҳамда салбий хавфлари чуқур муҳокама қилинган. Олинган натижалар МИЗларни миллий саноат сиёсати ва барқарор ривожланиш стратегиялари билан уйғунлаштириш зарурлигини асослаб берди.

Ushbu maqolada davlat byudjeti va soliqlar orqali iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash masalalari tahlil qilingan. Tadqiqotda fiskal ko‘rsatkichlar, byudjet daromadlari va xarajatlari dinamikasi hamda ularning YaIMga nisbati o‘rganildi. Soliq tizimidagi strukturaviy o‘zgarishlar, soliqqa tortish bazasining kengayishi va raqamlashtirish jarayonlarining kuchayishi iqtisodiy barqarorlikka ta’sir etuvchi muhim omillar sifatida ko‘rsatildi. Byudjet xarajatlari samaradorligi bo‘yicha o‘tkazilgan tahlillar infratuzilma loyihalarining eng yuqori natija berishini, sog‘liqni saqlash va ta’lim sohalarida esa samaradorlikni oshirish zarurligini ochib berdi. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, davlat fiskal siyosati iqtisodiy barqarorlikni mustahkamlashda asosiy mexanizmlardan biri bo‘lib, kelgusida taqchillikni kamaytirish, xarajatlarni optimallashtirish va ijtimoiy samaradorlikni oshirish yo‘nalishlarida islohotlarni chuqurlashtirish zarurligi aniqlangan.

Мақолада молиявий ҳисобдорлик ва шаффофликнинг институционал ўзига хосликлари назарий ва амалий жиҳатдан тадқиқ этилган. Ўзбекистонда давлат молиясини бошқариш тизимини модернизация қилиш, бюджет жараёнларида очиқлик даражасини ошириш, халқаро молиявий ҳисобот стандартларига босқичма-босқич ўтиш бўйича амалга оширилаётган ислоҳотлар таҳлил қилинган. Халқаро тажриба (Финляндия, Канада, Жанубий Корея, Австралия, Швеция) мисолида самарали молиявий ҳисобдорлик ва шаффофликни таъминловчи омиллар реал вақтда маълумот тақдимоти, мустақил аудит институтлари ва рақамли технологиялардан фойдаланишнинг аҳамияти кўрсатиб берилган. Шунингдек, Ўзбекистоннинг PEFA ва Очиқ бюджет индекси кўрсаткичлари таҳлил қилиниб, мавжуд муаммолар ва уларни ҳал қилиш йўналишлари юзасидан таклифлар ишлаб чиқилган. Тадқиқот натижаларига кўра, миллий қонунчиликни мустаҳкамлаш, ахборотларни халқаро стандартлар асосида тақдим этиш, жамоатчилик иштирокини кенгайтириш ва рақамли технологияларни жорий этиш молиявий ҳисобдорлик ва шаффофликнинг институционал пойдеворини мустаҳкамлашда ҳал қилувчи аҳамиятга эга.

Mazkur maqolada Qashqadaryo viloyatida kichik biznes va tadbirkorlikning rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar tizimli tahlil qilindi. Tadqiqotning maqsadi hududda kichik biznes sektorining iqtisodiy o‘sishdagi o‘rni, uning sanoat, qishloq xo‘jaligi, qurilish, xizmatlar sohasi va tashqi savdo ko‘rsatkichlariga qo‘shayotgan hissasini aniqlashdan iboratdir. Tadqiqot metodologiyasi sifatida statistik tahlil, qiyosiy va trend tahlili, shuningdek, ilmiy adabiyotlar sharhi va amaliy ma’lumotlarni kompleks qayta ishlash usullaridan foydalanildi. Natijalar kichik biznesning hududiy iqtisodiyot barqarorligida muhim o‘rin tutishini, biroq investitsion muhit, infratuzilma va innovatsion rivojlanish omillarini yanada kuchaytirish zarurligini ko‘rsatdi. Maqola yakunida Qashqadaryo viloyatida kichik biznes va tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha ilmiy asoslangan xulosalar va amaliy takliflar ishlab chiqildi

Мaқoлaдa бюджет тaшкилoтлaридa дaвлaт xaридлaрини тaшкил этиш меxaнизмини тaкoмиллaштириш муҳoкaмa қилинaди. Дaвлaт xaридлaри бюджетнинг тaркибий вocитacидир. Дaвлaт xaридлaри иқтиcoдий ривoжлaниш учун зaрур шaрт-шaрoитлaрни ярaтиб, ўз вaзифaлaри вa функциялaри жиҳaтидaн тoм мaънoдa муҳимдир.

Тўқимачилик саноати корхоналари билан молиявий секторнинг ўзаро биргаликдаги интеграцион фаолиятининг иқтисодий барқарорликни таъминлашдаги аҳамияти мақолада ёритилган. Банклар ва ишлаб чиқариш корхоналари ўртасидаги ҳамкорликнинг назарий асослари, халқаро тажрибалари ва маҳаллий амалиёти таҳлил қилинган. Шу билан бирга, молиявий ресурсларни жалб этиш, инвестиция жараёнларини рағбатлантириш, инновацияларни қўллаб-қувватлаш ҳамда ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишда тармоқлараро интеграциянинг ўрни алоҳида кўрсатиб берилган.

Мазкур мақолада олий таълим муассасаларида тайёрланаётган менежерларнинг касбий компетенцияларини ривожлантиришда сунъий интеллект (AI), маълумотлар таҳлили (Data Science) ва лойиҳа бошқаруви (Project Management) интеграциясининг аҳамияти таҳлил қилинган. Замонавий рақобат шароитида менежерлардан стратегик фикрлаш, инновацион ечимларни ишлаб чиқиш ва тезкор қарор қабул қилиш кўникмалари талаб этилмоқда. Шу боис AI ва Data Science технологияларидан самарали фойдаланиш орқали маълумотларга асосланган бошқарув қарорлари қабул қилиш имкониятлари очилади, Project Management усуллари эса лойиҳаларни самарали ташкил этиш ва жамоавий ишни мувофиқлаштиришга хизмат қилади. Ушбу йўналишларнинг ўзаро уйғунлиги менежер кадрларнинг рақамли иқтисодиёт шароитида касбий компетенцияларини ривожлантиришда стратегик аҳамиятга эгалиги асослаб берилган

Mazkur maqolada O‘zbekiston iqtisodiyoti islohotlari sharoitida davlat ulushiga ega korxonalarda moliyaviy resurslarni boshqarish va nazorat qilishning dolzarb masalalari ko‘rib chiqilgan. Germaniya, Koreya, Xitoy va Polsha kabi davlatlar tajribasi hamda mamlakatning metallurgiya sohasidagi holatini tahlil qilish asosida raqamli vositalarni joriy etish, institutsional nazoratni kuchaytirish va moliyaviy jarayonlarning shaffofligini oshirish bo‘yicha takliflar ishlab chiqildi. Maqolaning ilmiy yangiligi xorijiy boshqaruv modellarini milliy va tarmoq xususiyatlarini hisobga olgan holda moslashtirishdadir

Ushbu maqolada, O‘zbekiston Respublikasida davlat aktivlarini boshqarish samaradorligini baholash maqsadida ko‘p omilli ekonometrik model tuzildi. Modelda natijaviy omil sifatida bajarilgan baholash xizmatlari hajmi (Y), ta’sir etuvchi omillar sifatida esa xususiylashtirilgan davlat aktivlari soni (X1), malaka sertifikatiga ega baholovchilar soni (X2) va nomoddiy aktivlarning boshlang‘ich qiymati (X3) tanlandi. Tavsifiy statistika, korrelyatsiya, VIF va ADF testlari asosida model ishonchliligi tekshirildi. Olingan natijalar baholash xizmatlari hajmiga tanlangan omillarning sezilarli ta’sirini ko‘rsatdi hamda prognozlash imkoniyatini berishi ko‘rib chiqildi.

Ushbu maqola innovatsion faoliyatga investitsiyalarni jalb etishning ahamiyati va ilmiy-nazariy, huquqiy asoslarini tahlil qilishga bag‘ishlangan. Investitsiyalar ilmiy g‘oyalarni yangi mahsulot va texnologiyalarga aylantirishning muhim sharti sifatida ko‘rib chiqiladi. Investitsiya va innovatsiyalar o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikka oid ilmiy-nazariy yondashuvlar (Shumpeter, Druker, milliy innovatsion tizimlar konsepsiyasi, o‘sishning endogen modellari) yoritib berilgan. Huquqiy jihatdan O‘zbekiston Respublikasining qonunchilik asoslari, jumladan, “Investitsiyalar va investitsiya faoliyati to‘g‘risida”gi (2019), “Innovatsion faoliyat to‘g‘risida”gi (2020) Qonunlar hamda 2022-2026-yillarga mo‘ljallangan Innovatsion rivojlanish strategiyasi o‘rganilgan. Venchur moliyalashtirish mexanizmlari, startaplar uchun tartibga soluvchi sinov maydonchalar, shuningdek, xorijiy tajriba ko‘rib chiqilgan. Barqaror innovatsion o‘sishni ta’minlash uchun davlat ko‘magi, xususiy kapital va huquqiy kafolatlarni uyg‘unlashtiradigan kompleks yondashuvning zarurligi ta’kidlangan

Maqolada Markaziy Osiyo, xususan O‘zbekiston Respublikasida suv resurslarining tanqisligi sharoitida tomchilatib sug‘orish texnologiyasining piyoz yetishtirishda iqtisodiy samaradorligini oshirish masalalari o‘rganildi. Maqolada Prezident Mirziyoyev boshchiligida qishloq xo‘jaligida suvni tejaydigan innovatsion texnologiyalar joriy etilishi va ularning samaradorligi tahlil qilinadi. Tadqiqot obyekti sifatida Jizzax viloyati Zomin tumani tanlangan bo‘lib, bu hududda tomchilatib sug‘orish asosida piyoz yetishtirishning suv tejash, hosildorlikni oshirish va iqtisodiy foyda olish imkoniyatlari batafsil ko‘rib chiqiladi

Ushbu maqolada aylanmadan olinadigan soliqning joriy etilishi, iqtisodiy mohiyati, davlat byudjetida soliq turlari bo‘yicha tushumining o‘rni, to‘lash tartibi va qo‘llashdagi o‘ziga xos xususiyatlari, aylanmadan olinadigan soliqni hisoblash va undirish mexanizmini takomillashtirish bo‘yicha xulosa va takliflar ishlab chiqilgan

Тадқиқотда қарз маблағларининг иқтисодий, ижтимоий ва институционал қайтишини баҳолаш зарурлиги таъкидланади. Хусусан, транспорт-логистика ва энергетика тармоқларига йўналтирилган сармоялар миллий иқтисодиётда синергетик самара яратгани, ичимлик суви, соғлиқни сақлаш ва таълим соҳаларига йўналтирилган маблағлар эса аҳоли турмуш даражаси ва инсон капиталига ижобий таъсир кўрсатгани кўрсатилади. Шу билан бирга, ташқи қарз маблағларидан самарали фойдаланишда тўлов қобилияти, институционал сифат, шаффофлик ва миллий стратегиялар билан уйғунлик ҳал қилувчи аҳамият касб этади

Mazkur maqolada O‘zbekistonda investitsiya muhiti tushunchasining ilmiy-nazariy asoslari, uni qo‘llanilish amaliyoti va bugungi hududlarni iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirish sharoitidagi ahamiyati o‘rganilgan. Investitsiya muhitiga ta’sir etuvchi omillar va iqtisodiy ko‘rsatkichlar tahlil etilgan. Shu bilan birga, hududlarni iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirishda investitsiya muhitini yaxshilashga doir ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar taqdim qilingan.

Maqolada art turizm madaniyat, kreativ industriyalar va mehmon tajribasi kesishmasidagi yangi yo‘nalish sifatida yoritiladi. Xalqaro va mahalliy adabiyotlar (MacCannell, Bourdieu, Florida, Richards) hamda O‘zbekiston qonunchiligi (2024-yilgi “Kreativ iqtisodiyot to‘g‘risida”gi Qonun) asosida to‘rt blokli model ishlab chiqildi: (1) nazariy-huquqiy asoslar; (2) amaliy formatlar; (3) hududiy-urbanistik kontekstlar; (4) psixologik-ijtimoiy funksiyalar. Modelning besh xususiyati aniqlandi: estetik tajriba markaziyligi, faol ishtirok, rassom–auditoriya muloqoti, kreativ iqtisodiyotga integratsiya va qiymatlar uyg‘unligi. O‘zbekiston misollari yo‘nalishning shakllanayotganini ko‘rsatadi. Tadqiqot xizmat sifatini baholashni estetik va interaktiv ko‘rsatkichlar bilan to‘ldirish zarurligini asoslaydi.

Ushbu maqolada Qashqadaryo viloyatida faoliyat yuritayotgan kichik sanoat korxonalarining oxirgi yillarda ko‘rsatgan rivojlanish sur’atlari tahlil qilinadi. Jumladan, hududiy imkoniyatlar, davlat tomonidan yaratilayotgan sharoitlar, sarmoya jalb etish, ishlab chiqarish quvvatlarining oshishi hamda bandlik darajasining ortishi kabi ko‘rsatkichlar asosida samaradorlik omillari ko‘rib chiqiladi. Tahlillar asosida kichik korxonalarni yanada rivojlantirishga qaratilgan tavsiyalar beriladi

Ushbu maqolada so‘nggi yillarda mamlakatimizda har bir fuqaro uchun yuqori sifatli va malakali tibbiy xizmat tizimini yaratish ustuvor vazifa sifatida belgilanib, bu yo‘nalishda keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilayotganligiga alohida e’tibor qaratilgan. So‘nggi yillarda iqtisodiyotda xizmatlar sohasi, xususan, xususiy tibbiy xizmatlarning rivojlanishi mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotida muhim o‘rin tutmoqda. Xususiy tibbiy xizmatlarning kengayishi nafaqat aholining sog‘lig‘ini mustahkamlash, balki iqtisodiy o‘sishni jadallashtirish, yangi ish o‘rinlari yaratish va davlat byudjeti tushumlarini oshirishda ham muhim o‘rin tutishi asoslangan

Мақолада Ўзбекистонда миллий маданий мерос туризмини ташкил қилиш ва ривожлантиришда ахборот-реклама тизимларини ишлаб чиқишнинг объектив зарурлиги асосланган. Миллий маданий мерос туризмининг ахборот-реклама тизимларини яратиш бўйича тавсиялар берилган

Mazkur maqolada O‘zbekiston Respublikasida qurilish materiallari sanoati rivojlanishining zamonaviy tendensiyalari tahlil qilinib, ishlab chiqarish jarayonlarini sifat menejmenti tamoyillari asosida tashkil etishning nazariy va amaliy jihatlari yoritilgan. Sifat menejmenti tizimlarini joriy etishda xalqaro ISO 9001:2015 standartining ahamiyati, uning iqtisodiy samaradorlik va raqobatbardoshlikka ta’siri ilmiy asoslangan. 2018-2024 yillar davomida qurilish materiallari ishlab chiqarish hajmlari, eksport ko‘rsatkichlari va ISO standartlariga ega korxonalar ulushi bo‘yicha tahliliy jadvallar shakllantirilib, ularning o‘zgarish dinamikasi ochib berilgan. Shuningdek, sifat menejmenti tizimini joriy etish natijasida korxonalarda ishlab chiqarish samaradorligi, energiya tejamkorligi va mahsulot sifati ko‘rsatkichlarining o‘sishi aniqlangan.

Ushbu maqolada O‘zbekiston KO‘B sektorida xodimlarni motivatsiya qilish tizimining hozirgi holati empirik ma’lumotlar asosida tahlil qilingan. 100 dan oshiq korxona va 1500 nafardan ortiq xodim ishtirokida olib borilgan tadqiqot moddiy rag‘batlantirish usullarining ustunligini (64,8%) va nomoddiy motivatsiya vositalarining kam qo‘llanilishini (o‘rtacha 35%) aniqlagan. Korrelyatsion tahlil motivatsiya va mehnat unumdorligi o‘rtasida kuchli musbat bog‘liqlik (r = 0,78, p < 0,001) mavjudligini ko‘rsatadi. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, kompleks motivatsiya tizimini qo‘llaydigan korxonalarda xodimlar qoniqishi 74,8%, rotatsiya esa 14,8% ni tashkil etgan. Maqolada tadqiqot natijalaridan kelib chiqib, KO‘B sektorida motivatsion tizimni yanada takomillashtirish hamda uning samaradorligini oshirish bo‘yicha ilmiy takliflar berilgan.

Ushbu maqolada rivojlangan mamlakatlarning (AQSh, Germaniya, Yaponiya, Estoniya, Janubiy Koreya) kichik biznes statistikasini yuritish va axborot bazalaridan foydalanish tajribasi tahlil qilingan. Maqolada xorijiy davlatlarda qo‘llaniladigan statistik ko‘rsatkichlar tizimi, raqamli platformalar, real vaqt rejimida monitoring va sun’iy intellekt texnologiyalarining ahamiyati ko‘rsatilgan. Qiyosiy tahlil orqali O‘zbekiston statistik axborot bazasining (Stat.uz, my.gov.uz, soliq.uz, ERI, SPINIDA) hozirgi holati baholangan va uning takomillashtirish yo‘llari aniqlangan. Tadqiqot natijasida yagona elektron statistik tizim yaratish, platformalarni integratsiyalash, AI va Big Data texnologiyalarini joriy etish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan. Tadqiqot natijalari O‘zbekistonda kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash siyosatini takomillashtirish va milliy raqamli iqtisodiyotni rivojlantirishda foydalanish mumkin

Ushbu maqolada mamlakatimizning bugungi iqtisodiy rivojlanishi kichik va o‘rta biznesda faol o‘zgarishlar jarayonlari bilan birga, xotin-qizlarning tadbirkorlikdagi faolligini kengaytirishga alohida e’tibor qaratilgan. Ayollar tadbirkorligi nafaqat aholi bandligi va daromadlari darajasini oshirishga xizmat qiladi, balki barqaror va inklyuziv iqtisodiy o‘sishni ta’minlashda ham muhim o‘rin tutishi asoslangan

Мақолада Ўзбекистон иқтисодиётидаги замонавий трансформация жараёнлари контекстида қурилиш хизматлари соҳасини ривожлантиришнинг иқтисодий механизмлари ўрганилган. Тадқиқотнинг долзарблиги қурилиш соҳасининг иқтисодий ўсишни таъминлаш ва аҳоли турмуш сифатини ошириш стратегик роли билан асосланган. 2020-2024 йиллар давридаги статистик маълумотлар таҳлили асосида соҳа ривожланишининг асосий тенденциялари, жумладан, қурилиш ишлари ҳажмининг 233,8 трлн сўмгача ўсиши ва кичик тадбиркорлик субъектлари иштирокининг кенгайиши аниқланди. Институционал муҳитни такомиллаштириш, молиявий механизмларни оптималлаштириш ва қурилиш соҳасини рақамлаштириш бўйича тавсиялар берилган

Ушбу мақолада туристик-меҳмонхона субъектларида олинган даромадлар реестрини барча фаолият ҳамда хизмат турлари бўйича  яхлит шакл ва мазмунда тузиб бўлмаслиги асосланган. Чунки, ҳар бир фаолият ёки хизмат туридан олинган даромадларнинг турли усулларда тан олиниши, уларнинг мазмунан ҳар хил бўлган ҳужжатлар билан тасдиқланиши, айрим хизмат турларини, чунончи туристик хизматларни, хорижий валюталарда амалга оширилиши ҳамда бошқа хил маълумотларни тизимлаш зарурати  бунга имкон бермаслигига алоҳида эътибор қаратилиб, асосланган.  

Mazkur maqolada tadbirkorlik subyektlariga xizmat ko‘rsatishni yangi bosqichga chiqarish, aholining soliq ma’murchiligi bo‘yicha savodxonligini yanada oshirish, tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash, teng raqobat sharoitini yaratish va iste’molchilarning huquqlarini kafolatlash hamda yashirin iqtisodiyotni jilovlashda keng jamoatchilikning faol ishtirokini rag‘batlantirishga asoslangan ma’murchilikni takomillashtirish yoritilgan. Keyingi yillarda dunyo mamlakatlari qisqa va uzoq muddatli byudjet-soliq siyosatiga oid strategiyasini ishlab chiqishda soliq to‘lovchilar tomonidan soliqdan qochish holatlari oldini olish va uni kamaytirishning turli xil mexanizmlarini joriy etishga alohida e’tibor bermoqda. Shu bilan birgalikda noqonuniy moliyaviy oqimlarni kamaytirish, soliq to‘lovchilar tomonidan soliqdan qochish holatlarini keltirib chiqaruvchi omillarni tahlil qilish, yashirin iqtisodiyotni kamaytirish orqali soliq to‘lashdan bo‘yin tovlash jarayonlarining ilmiy-nazariy jihatlariga qaratilgan ilmiy tadqiqot ishlarini olib borish ustuvor yo‘nalishlardan biri bo‘lib qolmoqda. Shu bilan birga, sohalar o‘rganilib, xorij tajribasi, mamlakatimizda uni qo‘llash bo‘yicha ilmiy-amaliy xulosa va takliflar shakllantirilgan.

Mazkur ilmiy maqolada resurslarni soliqqa tortishning nazariy asoslari, uning iqtisodiy mohiyati va davlat byudjeti barqarorligini ta’minlashdagi o‘rni yoritilgan. Tadqiqotda tabiiy, moliyaviy va inson resurslarini soliqqa tortishning nazariy yondashuvlari, ularning iqtisodiy samaradorlikka ta’siri hamda fiskal siyosatdagi ahamiyati tahlil qilingan. Shuningdek, resurs soliqlari tizimining rivojlanish bosqichlari, ularni belgilash prinsiplari va iqtisodiy nazariyalarning klassik, neoklassik hamda institutsional yondashuvlar nuqtai nazaridan ilmiy asoslari ko‘rib chiqilgan. Tadqiqot natijalari resurs soliqlari orqali davlatning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish dasturlarini moliyalashtirish, tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va ekologik barqarorlikni ta’minlash imkoniyatlarini ko‘rsatadi

Mazkur maqolada JPMorgan Chase va Wells Fargo kabi yirik xorijiy tijorat banklari misolida resurs bazasi tarkibi hamda kapital yetarliligini ta’minlash mexanizmlari o‘rganilgan. Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, banklarning asosiy resurs manbai sifatida depozitlar salmog‘i yuqori bo‘lib, uzoq muddatli qarz majburiyatlari va aksiyadorlik kapitali moliyaviy barqarorlikni mustahkamlashda muhim o‘rin tutadi. Bazel qo‘mitasining kapital yetarliligi bo‘yicha belgilangan me’yorlari tijorat banklari uchun muhim standart bo‘lib, ularning risklarni qoplash qobiliyatini oshiradi. Olingan xulosalar O‘zbekiston bank tizimi uchun resurs bazasini diversifikatsiya qilish, kapitalni optimallashtirish va likvidlikni boshqarish bo‘yicha amaliy ahamiyat kasb etadi.

Мақолада агробизнес субъектларини кредитлаш бўйича хорижий тажриба билан боғлиқ масалалар кўриб чиқилган. Хорижий мамлакатларда агробизнес субъетларини кредитлаш тизимининг муҳим жиҳатлари ўрганилган. Ривожланган ва ривожланаётган мамлакатлар агробизнес субъектлрини кредитлаш амалиёти таҳлил қилинган. Таҳлиллар натижасида агробизнес субъектларини кредитлаш бўйича хулосалар шакллантирилган.

Zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy nazariyalarda inson kapitali barqaror rivojlanishning eng muhim manbai sifatida tan olingan. Inson kapitali bu tugʻma, shakllangan va toʻplangan bilim, koʻnikma, qobiliyat va sogʻliqqa ega boʻlgan ishchi kuchi boʻlib, u mehnat jarayonida ishlatilganda oʻz egasiga daromad va umuman mamlakat iqtisodiyoti shaklida maʼlum foyda keltiradi. Biroq, koʻpincha shaxsning ushbu kapitalni toʻplash imkoniyatlari teng emasligi va uning yashash sharoitlariga, u yashaydigan va harakat qiladigan iqtisodiy muhitga bevosita bogʻliqligi eʼtiborga olinmaydi. Ushbu maqolada biz moddiy sharoitlar inson kapitalini shakllantirish va amalga oshirish imkoniyatlarini qanday belgilashini va bu umuman iqtisodiyotga qanday taʼsir qilishini koʻrib chiqamiz

Maqolada mamlakatimiz aholisining moliyaviy savodxonlik darajasining ahamiyati, hozirgi kundagi dolzarbligi oʻrganilgan. Shuningdek, moliyaviy savodxonlikni oʻrganishda qabul qilingan qarorlar va me’yoriy-huquqiy hujjatlar, olimlarning bu masaladagi fikr mulohazalari tahlil qilingan. Shu bilan birga moliyaviy savodxonlikni oʻrganishni rivojlantirish chora-tadbirlari koʻrsatib berilgan

Мақолада туристик-меҳмонхона мажмуаларида фаолият турлари таннархини аниқлаш тартибини такомиллаштириш тартиблари баён қилинган. Бунда туристик ва меҳмонхона хизматларини кўрсатувчи хўжалик юритувчи субъектларда харажатлар ҳисобининг ўзига хос хусусиятлари очиб берилган

Davlat-xususiy sheriklik (DXSh) mexanizmlari mahalliy infratuzilmani rivojlantirish, investitsiyalarni jalb qilish va xizmatlar sifatini oshirishda samarali vosita sifatida qaralmoqda. Ushbu maqolada DXSh tizimining Qashqadaryo viloyatidagi qoʻllanilish holati, mavjud loyihalar tahlili va ularning iqtisodiy hamda ijtimoiy samaradorligi baholandi. Tadqiqotda hujjatli manbalar, rasmiy statistika, xalqaro tajriba va mahalliy ekspertlarning fikrlari asosida tizimli yondashuv qoʻllanildi. Natijalar viloyatda DXShning infratuzilmaviy tarmoqlar, xususan sogʻliqni saqlash, taʼlim va energetika yoʻnalishlarida salmoqli oʻrin egallayotganini koʻrsatdi. Shu bilan birga, mavjud institutsional toʻsiqlar va investitsiya xavflarining tahlili asosida takomillashtirish yoʻnalishlari ham ishlab chiqildi.

Maqolada raqamli transformatsiya sharoitida O‘zbekistonda xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda institutsional mexanizmlarning roli va strategik yo‘nalishlar tahlil qilingan. Mamlakatdagi mavjud investitsion muhit, davlat siyosati va xalqaro tajriba asosida O‘zbekiston uchun mos takliflar ishlab chiqilgan. Xitoy, Estoniya va Singapur kabi mamlakatlar misolida zamonaviy raqamli infratuzilmaning investitsiyalar uchun jozibadorlikni oshirishdagi o‘rni ko‘rsatib berilgan.

Bu mаqolаdа iqtisodiyot tushunchаsi nimа ekаnligini, uning kelib chiqishi hаqidа bilish mumkin. Shаrq olimlаrining iqtisodiyotgа qoʻshgаn hissаlаri hаqidа mа’lumotlаr olishingiz mumkin. Hаr bir аllomаlаrning yаrаtgаn tа’limotlаri vа iqtisodiy gʻoyаlаri tаhlil qilinаdi. Qаdimgi dаvrdа iqtisodiyot qаndаy rivojlаngаnligi yoritib berilаdi

Мақолада Ўзбекистонда фаолият юритаётган иқтисодий ночор корхоналар муаммолари, уларнинг молиявий барқарорлиги ва рентабеллигини тиклаш масалалари комплекс ёндашув асосида ёритилган. Тадқиқот давомида корхоналарнинг молиявий аҳволини баҳолашда халқаро тажрибалар (ЕИ, АҚШ, Жанубий Корея) ва маҳаллий ёндашувлар солиштирилиб, миллий тизимда мавжуд камчиликлар аниқланади. Шунингдек, мақолада давлат дастурлари орқали имтиёзли молиялаштиришдан фойдаланаётган корхоналар таҳлили келтирилиб, саноат, энергетика, қишлоқ хўжалиги, туризм ва инновацион тармоқларда ажратилган маблағлар миқдори ва мақсадлари кўрсатиб ўтилган. Бундан ташқари, молиявий ҳолатни баҳолашда қўлланилаётган асосий механизмлар – тўловга қобилиятни таҳлил қилиш, қарздорлик коеффициенти, санаация режаси, муҳандислик-иқтисодий экспертиза ва иқтисодий судлар қарорлари – уларнинг афзалликлари ва камчиликлари билан бирга таҳлил қилинади. Бу услубларнинг такомиллашуви рақамли платформалар, автоматлаштириш, халқаро баҳолаш стандартларини жорий этиш заруратини юзага чиқаради.

Maqolada hududlardagi sanoat korxonlarining ishlab chiqarish qobiliyatini oshirish va yangi infratuzulmalarni joriy etish hozirgi kundagi dolzarb mavzulardan biri ekanligi, sanoat tizimida yangi innovatsiyalarni qo‘llash yordamida erishiladigan natijalar tasnifi, iqtisodiy-matematik modellashtirish tarkibi, iqtisodiy-matematik modellashtirishni amalga oshirishda qo‘llaniladigan algoritmik texnologiyalar, iqtisodiy-statistik usullar va tahlil vositalari tarkibi, matematik modellashtirish va optimallashtirish asosida foydalanish mexanizmini tashkil etish hamda sanoatni rivojlantirishda yangi qaror qabul qilish manbalarini ilmiy asoslash talablari nazariy jihatdan yoritilib berilgan va bu bo‘yicha xulosa va takliflar berilgan

Ushbu maqolada mintaqaning bugungi kunda yangi zamonaviy xizmatlar qatorida autsorsing xizmatlarining o‘ziga xos xususiyatlari, muvaffaqiyat strategiyalari sifatida qaralishi muallif tomonidan aks ettirilgan. Qolaversa, autsorsing xizmatlarini takomillashtirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Ushbu maqolada innovatsion loyihalarni moliyalashtirishda uchraydigan risklar va ularni boshqarish usullari, shuningdek, investitsion oqimlarni samarali boshqarish mexanizmlari tahlil qilinadi. Global va mahalliy tajribalar asosida venchur kapital, startap fondlari, davlat grantlari va boshqa moliyaviy manbalar orqali innovatsiyalarni qo‘llab-quvvatlash modellari o‘rganiladi. Tadqiqotda risk-menejmentning asosiy komponentlari tavakkal ehtimolini baholash, sug‘urta, diversifikatsiya va monitoring tizimlari yoritiladi. O‘zbekiston sharoitida mavjud muammolar va istiqbolli yo‘nalishlar asosida amaliy takliflar ishlab chiqilgan

Maqolada mamlakatning iqtisodiy rivojlanishida hududlar eksportining dinamikasi va hozirgi holati, uning tarkibiy o‘zgarishlari tahlil qilingan. Shuningdek, eksportni diversifikatsiyalash va barqarorligini ta’minlash masalalari tahlil qilingan. 2014-2024 yillar bo‘yicha statistik ma’lumotlar asosida Surxondaryo viloyati eksport dinamikasi tahlil qilingan, ARIMA modeli yordamida 2025-2030 yillarga prognozlar ishlab chiqilib, eksport hajmining o‘sish tendensiyasi aniqlangan. Shuningdek, eksport tarkibini kengaytirish va yangi bozorlarni o‘zlashtirish, raqamli texnologiyalarni qo‘llash orqali eksportni rivojlantirish bo‘yicha takliflar berilgan.

Ushbu maqolada savdo korxonalarning rivojlanishi bozor konsepsiyasiga o‘tishi ularning maqsadli funksiyalarini o‘zgartirib yubordi va bu xo‘jalik jarayonini tavsiflovchi iqtisodiy ko‘rsatkichlar tizimida o‘z aksini topdi. Bu maqolada chakana savdo korxonalari faoliyati, chakana savdo tizimini rivojlantirish omillari tahlil qilinadi. Chakana savdo tashkilotlarining marketing tadqiqotlari olib borildi.

Ushbu maqolada neft va gaz universitetida tahsil olayotgan talabalarga mutaxassisligi bo‘yicha ingliz tilini (ESP) o‘rgatishning turli usullaridan foydalanish ko‘rib chiqiladi. Tadqiqotda professional muloqot ko‘nikmalari, soha terminologiyasi va zamonaviy ta’lim texnologiyalari integratsiyasi muhimligi ta’kidlangan. Texnik universitetlarda ESPning dolzarbligini qo‘llab-quvvatlash uchun O‘zbekistonga oid statistik ma’lumotlar taqdim etilgan bo‘lib, ular talabalarning o‘quv va kasbiy yutuqlarigai jobiy ta’sir ko‘rsatadi

Ushbu maqolada jahon iqtisodiyotining zamonaviy rivojlanishi sharoitida  ishlab chiqarish samaradorligini oshirishni rag‘batlantiradigan, ichki mexanizmlarni shakllantirishga strategik yordam beradigan samarali investitsiya faoliyati, O‘zbekiston respublikasida investitsiya jarayonining rivojlanishiga to‘sqinlik qiluvchi asosiy salbiy tendensiyalar mavjudligi va ularni rivojlantirishning istiqbolli yo‘nalishlari haqidagi ma’lumotlar berilgan.

Ushbu maqolada sug‘urta obyektlari sifatida, asosan, mol-mulkdan foydalanish va uni tasarruf etish bilan bog‘liq mulkiy manfaatlarga alohida e’tibor qaratilgan. Tashkilotlarda sug‘urta hodisalari xarajatlarini hisobga oluvchi hujjatlar yuridik kuchga ega bo‘lishi asoslangan. Hujjatlashtirish yordamida sug‘urta ishi yuritish jarayonini nazorat qilish va uning samaradorligini oshirishda sug‘urtalash uchun sarf qilingan xarajatlarni miqdoriy, qiymat va sifat jihatidan axborot beruvchi ma’lumotlarning tezkorligini oshirish hamda ishonchliligini ta’minlash asoslangan.

Ushbu maqolada korxonalarda innovatsion faoliyat samaradorligini baholashning ilmiy-uslubiy yondashuvlari tahlil qilingan. Maqolada innovatsion faoliyatni tashkil etishning resurs talablari, sifat va miqdoriy baholash mezonlari, shuningdek, yetakchi rus va xorijiy olimlarning ilmiy qarashlari (Zavlin, Fatxutdinov, Safronov, Somonkova va boshqalar) asosida nazariy asoslar ochib berilgan. Shuningdek, innovatsion faoliyat samaradorligini baholashda diskontlash usuli, foyda indeksi (PI), sof joriy qiymat (NPV) va ichki foyda normasi (IRR) kabi ko‘rsatkichlardan foydalanishning mohiyati ochib berilgan

Mazkur maqolada jamiyat taraqqiyotida axborotlashtirish jarayonining o‘rni, hamda uning iqtisodiy, ijtimoiy va ma’naviy hayotga ta’siri ilmiy tahlil qilingan. Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining (AKT) keng joriy etilishi, “raqamli transformatsiya” jarayoni va ularning ijtimoiy munosabatlarni tubdan o‘zgartirishdagi roli va munosabatlari ko‘rib chiqilgan va tahlil qilingan. Tadqiqot davomida adabiyotlar tahlili, qiyosiy tahlil va tizimli yondashuv metodlaridan foydalanildi. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, axborotlashtirish darajasi yuqori bo‘lgan mamlakatlarda iqtisodiy o‘sish sur’atlari jadal, ijtimoiy boshqaruv samaradorligi yuqori va aholining intellektual salohiyati yuqori rivojlangan bo‘ladi

Ushbu maqolada O‘zbekistonda mintaqalarning iqtisodiy barqarorligini ta’minlash, hududlardagi qayta ishlash sanoatini innovatsion iqtisodiy rivojlantirish borasida keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. Mintaqada qayta ishlash sanoatini innovatsion iqtisodiy rivojlanishni takomllashtirishda xorij tajribasi va uni mintaqada qo‘llash imkoniyatlari tahlil qilingan. Shuningdek, mintaqa agrosanoatida hududlararo subklasterlash mexanizmlarini rivojlantirish yo‘llari va istiqbollari, samaradorligini oshirish omillari, imkoniyatlari, tashkiliy-iqtisodiy, mexanizmlari hamda mintaqa innovassion iqtisodiy samaradorligini aniqlash va hisoblash uchun bu mintaqa neft-gaz sohasi, tog‘-konmetallurgiya sanoatini hamda agrosanoatida hududlararo aynan qanday omillar, qay darajada ta’sir etishini o‘rganish zarurligi va bu omillarni turlicha guruhlash mumkin bo‘lib, bu omillar aynan qaysisining samaradorligini aniqlanayotganligiga bog‘liqligi yoritib berilgan

Mazkur maqolada ishlab chiqarish korxonalarida iqtisodiy samaradorlikni oshirish masalasi yoritilgan. Unda ishlab chiqarish resurslaridan oqilona foydalanish, texnologik jarayonlarni takomillashtirish, raqamli texnologiyalarni joriy qilish hamda mehnat unumdorligini oshirish yo‘llari tahlil qilinadi. Shuningdek, taniqli iqtisodchi olimlarning iqtisodiy, ya’ni ishlab chiqarish resurslari haqidagi fikrlari tahlil qilinib, umumiy xulosa chiqarilgan. Bundan tashqari, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish yo‘llari va uni aniqlash usullari ham ko‘rib chiqilgan.

Ушбу мақолада Ўзбекистонда корпоратив бошқарув тизимининг шаклланиш босқичи, унинг миллий хусусиятлари ва халқаро моделлар билан ўзаро муносабати таҳлил қилинган. Мамлакатимизда корпоратив бошқарув амалиёти бозор иқтисодиётига ўтиш шароитида шаклланаётганлиги, қонунчилик базасининг етарли даражада такомиллашмагани, корпоратив маданият ва хулқ-атвор анъаналарининг ҳали ривожланиш босқичида эканлиги алоҳида таъкидланган. Мақолада корпоратив бошқарувнинг англо-саксон ва Континентал Европа (Германия) моделлари, шунингдек, Япония, Исломий ва бошқа альтернатив ёндашувлар мисолида корпоратив бошқарув тизимларининг асосий тамойиллари, тузилмалари, афзаллик ва камчиликлари солиштирма таҳлил қилинган. Шу билан бирга, Ўзбекистонда шаклланаётган корпоратив бошқарув моделидаги ўзига хосликлар икки поғонали кенгаш амалиёти, банклар ролининг устуворлиги, "олтин акция" амалиёти каби жиҳатлар ёритилган. Мақолада корпоратив бошқарув тизими самарадорлигини ошириш, халқаро стандартлар ва миллий амалиётни уйғунлаштириш, корпоратив маданиятни шакллантириш ҳамда корпоратив хулқ-атвор кодекси қабул қилиш зарурати бўйича тавсиялар ишлаб чиқилган. Шунингдек, муаллиф корпоратив бошқарув тизимларининг конвергенция тенденцияларини кўрсатиб, Ўзбекистон учун самарали ва рақобатбардош миллий моделни шакллантиришнинг долзарб масала эканлигини асослаб беради

Maqolada 2020–2024-yillarda O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatish sohasining aholi turmush darajasiga ta’siri nazariy va empirik jihatdan tahlil qilinadi. Statistika ma’lumotlari asosida xizmatlar sektori hajmi, o‘sish sur’atlari, bandlikdagi ulushi va jon boshiga xizmatlar ko‘rsatkichlari baholanadi, aloqa-axborot, moliyaviy hamda yashash-ovqatlanish xizmatlarining yuqori dinamika ko‘rsatgani aniqlanadi. Natijalar xizmatlar sohasining YaIMdagi ulushi va bandlikka qo‘shgan hissasi ortib, farovonlik, iste’mol imkoniyatlari va ijtimoiy infratuzilma sifatini oshirishda barqaror drayverga aylanganini ko‘rsatadi. Siyosiy xulosalar raqamli transformatsiya, hududiy muvozanat va kadrlar siyosatini kuchaytirishga yo‘naltirilgan takliflar bilan boyitiladi

Ushbu maqolada mintaqa sanoatida raqamli xizmatlar tijoratini rivojlantirishning xorij tajribalari va ularni mamlakatda qo‘llash hamda raqamli iqtisodiyot sharoitda sanoat tarmoqlarini barqaror rivojlantirish muammolarni hal etish uchun xorij tajribalarini amaliyotga qo‘llash, chuqur mashinani o‘rganish algoritmlarini ishlab chiqish zaruriyati muhokama qilinadi. Yirik xorijiy kompaniyalar, universitetlar va ilmiy agentliklar hozirda AI sohasida ish olib bormoqda. Ushbu sohada ishlaydigan 1000 dan ortiq startaplar ro‘yxati mavjud. Rahbarlar Google, IBM, Microsoft, Amazon, Apple, DARPA va boshqalar kabi taniqli brendlar misol uchun, Microsoft tomonidan nutqni aniqlashda katta sakrash amalga oshirildi, u o‘zining nutqni aniqlash tizimi endi tirik odam tomonidan nutqni tan olish kabi jihatlari yoritilgan.

Mazkur maqolada mamlakatda soliq sohalarida ko‘p yillardan buyon soliq ma’murchiligini takomillashtirish bo‘yicha rivojlantirish sarhisobi, biznes doiralarning ishonchini yanada mustahkamlashga qaratilgan keng ko‘lamli islohotlarni takomillashtirishda hududlararo soliq inspeksiyasini o‘rni va ahamiyati yoritilgan. O‘zbekiston soliq tizimida amalga oshirilayotgan ayrim muhim islohotlar o‘rganilib, xorij tajribasi, mamlakatimizda uni qo‘llash bo‘yicha ilmiy-amaliy xulosa va takliflar ishlab chiqilgan.

Ushbu maqolada O‘zbekiston hududlarida investitsiya siyosati samaradorligini oshirish masalalari yoritilgan. Tadqiqotda hududiy tafovutlarni kamaytirish, resurslardan oqilona foydalanish va investitsion faollikni muvozanatlashtirish yo‘llari tahlil qilingan. Shuningdek, “Yangi O‘zbekiston – 2030” strategiyasi doirasida xorijiy investitsiyalar oqimi va asosiy kapitalga yo‘naltirilgan sarmoyalar dinamikasi o‘rganilgan. Taklif etilgan hududiy differensial siyosat mexanizmi investitsion muhitni barqarorlashtirish hamda hududlar o‘rtasidagi iqtisodiy tafovutlarni kamaytirishga qaratilgan

Ушбу мақолада умуман молиявий экотизимларни, хусусан, Ўзбекистон Республикаси банк бизнесида банк экотизимларини шакллантиришнинг назарий ва услубий жиҳатлари таҳлил қилинган, шунингдек, тижорат банклари бизнесида уларни ривожлантиришнинг афзалликлари ва камчиликлари муҳокама қилинган ва ушбу йўналишни ривожлантириш бўйича таклифлар берилган

Mamlakatlar tobora ko‘proq investitsiya jalb qilish tizimlarini taklif qilmoqdalar, ularning maqsadi barqarorlik yo‘nalishidagi boshqaruv mexanizmlari ostida atrof‑muhit standartlari va oʻsish siyosatlarini yaxshiroq muvofiqlashtirish orqali iqtisodiy samaradorlikni oshirish va yuqori “yashil raqobatbardoshlik” natijalariga erishishdir. Qaysi atrof‑muhit va iqtisodiy ko‘rsatkichlar muvofiq va qanday qilib milliy rejalashtirish tizimlarida hamda tarmoqli rivojlanish dasturlarida tatbiq etilishi kerakligini aniqlash maqsadida сhet elning eng yaxshi tajribalaridan foydalangan holda muvozanatli investitsiya strategiyalarini ishlab chiqish va amalga oshirish ehtiyoji, rivojlanayotgan iqtisodiyotlarni siyosat vositalarini, tartibga solish mexanizmlarini va institutsional salohiyatni qayta ko‘rib chiqishga majbur qiladi. Mazkur tadqiqot investitsiya jalb qilish, atrof‑muhitga rioya qilish va siyosatni muvofiqlashtirishning barqaror moliyaviy siyosat, sanoat modernizatsiyasi, mintaqaviy rivojlanish yoki yashil transformatsiya kabi dinamikalar bilan o‘zaro ta’sirini ochib beruvchi empirik maqolalarni tahlil qiluvchi analitik dasturni taqdim etishdan tashqari aynan shunday hissa qo‘shishni maqsad qilad. Metodologik sintezdan so‘ng, chet investitsiyalarini rivojlantirish bo‘yicha taqqoslanma baholash tayyorlanadi, bunda atrof‑muhitni integratsiyalash ushbu asosiy atamalar bilan iqtisodiy diversifikatsiya va institutsional moslashuv bilan bog‘lanadi. Ushbu tartib regulyatorlar, investorlar, tahlilchilar va qaror qabul qiluvchilar uchun benchmarking modeli va siyosat yo‘riqnomasi sifatida xizmat qilishi mumkin. Bu tadqiqotning ikki asosiy hissasi mavjud. Birinchisi iqtisodiy va atrof‑muhit jihatlari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlikni ko‘rsatish uchun ilk marta shunday ko‘p mezonli baholash jadvali tuzilmoqda. Ikkinchisi bu tartib atrof‑muhitni muhofaza qilish va iqtisodiy taraqqiyot, siyosatni bajarish va jamiyat ehtiyojlari, milliy ustuvorliklar va global standartlar o‘rtasidagi muvofiqlik g‘oyasini qamrab oladi, ya’ni moslashuvchan boshqaruvni talab qiladi. Ushbu maqola o‘zbek siyosatchilariga barqaror investitsiyalarni jalb qilish jarayonida atrof‑muhitga bo‘lgan majburiyatlarning ham e’tiborga olinishi lozimligi haqida muhim axborot va fikr-mulohazalar beradi. Kelajakdagi tadqiqotlar rejasi investitsiya samaradorligi, barqaror oʻsish, institutsional salohiyat va yashil transformatsiya bo‘yicha solishtirma tahlillar va amaliy fanlar uchun keng imkoniyatlar yaratadi.

Ushbu maqolada investitsiyalar, investitsion muhit holatini yaxshilash, iqtisodiyotimizni rivojlantirishda mahalliy va xorijiy investitsiyalarning o‘rni va holati tahlil qilingan. Hududlarda investitsion muhitni yaxshilash muhimlik holati ko‘rsatib berilgan

Мақолада Ўзбекистон Республикасида давлат секторида аудитни такомиллаштиришнинг хусисиятлари ва халқаро тажрибадан фойдаланишнинг назарий масалалари ёритилган

Ushbu maqolada Birlashgan Millatlar Tashkiloti Taraqqiyot dasturi ko‘magida O‘zbekiston iqlim byudjetini markirovkalash modelini ishlab chiqish va joriy qilish asoslangan. Barqaror rivojlanish konsepsiyasiga nisbatan iqtisodiy yondashuv tarixi yoritilgan. “Yashil” byudjetlashtirish bo‘yicha sohalar kesimida markirovka qilingan mablag‘larning 2024- yil uchun prognozi keltirilgan

Mazkur maqolada O‘zbekistonda so‘nggi yillarda amalga oshirilgan iqtisodiy islohotlarning mazmun-mohiyati va ularning samaradorligi tahlil qilingan. Tadqiqotda 2010–2024 yillar oralig‘ida mamlakatning asosiy makroiqtisodiy ko‘rsatkichlari yalpi ichki mahsulot, inflyatsiya, eksport hajmi, xorijiy investitsiyalar oqimi hamda raqamlashtirish jarayonlarining dinamikasi o‘rganilgan.

Ushbu maqolada tijorat banklarining depozit bazasining yetarliligi, unga ta’sir etuvchi omillar, bank dapozitlari va kreditlarining muddatlari, foizlari va hajmi bo‘yicha mutanosiblikning ta’minlanishi va depozitlar va kreditlarning o‘sish tendensiyalari tahlil qilingan. Bank depozitlari va kreditlarining transformatsiya riskining vujudga kelish sabablari o‘rganilgan. Bundan tashqari bank kredit xizmatlaridagi mavjud muammolar va ularni bartaraf etish bo‘yicha amaliy taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan

Ushbu maqolada zamonaviy bank mahsulotlarini mijozlar talabi asosida ishlab chiqish va ularning samaradorligini oshirish masalalari yoritilgan. Bank tizimida innovatsion texnologiyalar biometrik identifikatsiya, sun’iy intellekt, katta ma’lumotlar (Big Data), narsalar interneti (IoT) va raqamli platformalarning joriy etilishi bank xizmatlari sifatini oshirish, xavfsizlikni ta’minlash va mijozlar ishonchini mustahkamlashdagi ahamiyati tahlil qilingan. Shuningdek, tijorat banklarining raqamli transformatsiyasi, innovatsion mahsulotlar yaratish va bozor talablariga mos strategiyalar ishlab chiqish zarurligi asoslab berilgan

Ушбу мақолада жаҳон амалиётида комплаенс назоратни ташкил этиш тажрибасини Ўзбекистон тижорат банклари фаолиятига жорий этиш масаласи, унинг ўзига хос ташкилий жиҳатлари кенг очиб берилган. Банк амалиётида уни жорий этишнинг ўзига хос жиҳатларининг халқаро тажрибаси асосида ташкил этиши ва унинг ўзига хос жиҳатлари очиб берилган

Ushbu maqolada xizmat ko‘rsatish sohasini rivojlantirish bo‘yicha jahon tendensiyalari va ularning zamonaviy iqtisodiyotdagi o‘rni tahlil qilingan. Tadqiqotda qiyosiy tahlil, tizimli yondashuv va statistik metodlar asosida xizmatlar sektorining global dinamikasi o‘rganilgan. Jahon Banki, UNCTAD, WTO va OECD ma’lumotlariga asoslanib, xizmatlar sohasining tarkibiy tuzilishi, rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar bo‘yicha qiyosiy tahlil, shuningdek, raqamli xizmatlar rivojlanishi va innovatsion texnologiyalar ta’siri ko‘rib chiqilgan. Maqolada O‘zbekiston uchun xizmatlar sohasini rivojlantirish, eksport salohiyatini oshirish va raqobatbardoshlikni ta’minlash bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan

Ушбу мақолада корпоратив фойда солиғи ставкасининг инвестициялар ва ишлаб чиқариш ўсишига таъсири кўриб чиқилган. Таҳлил натижаларига кўра, самарали корпоратив солиқ ставкасини пасайтириш инвестициялар ва ишлаб чиқариш ҳажмига ижобий таъсири кўрсатиши аниқланган. Амалга оширилган таҳлиллар асосида тегишли хулосалар шакллантирилган

Мақолада ҳудуднинг ижтимоий-иқтисодий ўсиш суръатларига инклюзиянинг таъсири таҳлил этилган. Ҳудудларни иқтисодий ривожлантиришда уларни ихтисослашувидан келиб чиққан ҳолда ривожлантириш, мавжуд салоҳияти ва бошқа ресурсларидан (хом-ашё, меҳнат, ишлаб чиқариш) оқилона фойдаланиш ҳамда жойлаштириш асосида ўзаро ижтимоий муносабатлар очиб берилган. Инклюзив ўсиш талқини ва моҳияти, уни таъминлашда таъсир этувчи омиллар ва баҳолаш услубиёти, шунингдек, меҳмондўстлик саноатини инклюзив иқтисодий ўсишга таъсири тадқиқ этилган. Мамлакатда, хусусан Қашқадарё вилоятида инклюзив иқтисодий ўсишни ривожлантириш борасида имкониятлар таҳлил этилган. Уларни тенглик тамойилларига таянган ҳолда ривожлантиришга оид таклифлар илгари сурилган

Мақолада креатив бухгалтерия ҳисобининг назарий масалалари ёритилган. Креатив ҳисоб борасидаги иқтисодчиларнинг илмий ишлари таҳлил қилиниб, тегишли хулосалар қилинган

Ushbu maqolada xizmatlar sohasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishni rag‘batlantirish va qo‘llab-quvvatlash siyosatining olib borilayotganligi tufayli uning iqtisodiyotdagi o‘rni va roli ortib borayotganligiga alohida e’tibor qaratilgan, hamda jahonning yetakchi davlatlarining tajribalari misollar yordamida yoritilgan

Mazkur tadqiqotda O‘zbekiston Respublikasi sanoat korxonalarida innovatsion loyihalarni boshqarish amaliyotining joriy holati tahlil qilinadi. Ish davomida yirik sanoat subyektlari UzAuto Motors, Almalyk KMK, Navoiy KMK, O‘zbekneftgaz va Uzkimyosanoat misolida texnologik yangilanish jarayonlari, innovatsion boshqaruv tizimlari hamda ularning samaradorlik omillari o‘rganildi. Tadqiqotda statistik, taqqoslama va kontent tahlil usullari qo‘llanilib, korxonalar darajasida innovatsion boshqaruv mexanizmlarini takomillashtirish bo‘yicha amaliy takliflar ishlab chiqilgan

Ushbu maqolada, banklarni transformatsiyalash jarayonining nazariy asoslari tadqiq etilib, xorij olimlarining transformatsiyalashga doir ilmiy-nazariy qarashlari va mualliflik taʼriflari keltirib oʻtilgan. Shuningdek, transformatsiya jarayonining zamonaviy texnologiyalarni joriy etishda bank samaradorligiga taʼsiri, mijozlarga boʻlgan yondashuvlarni ishlab chiqish, transformatsiyalashda bank xodimlarini malakasini oshirish va malakali kadrlarni bank amaliyotiga jalb etishga doir tadqiqotlar amalga oshirilgan

Мақолада меҳмонхона индустриясида “яшил стандартлар”ни жорий этишнинг назарий асослари, халқаро тажриба ва уларни Ўзбекистон шароитида амалга ошириш истиқболлари таҳлил қилинган. Тадқиқот жараёнида экологик барқарорлик, ресурслардан тежамкор фойдаланиш ва энергия самарадорлиги каби йўналишлар меҳмонхона фаолиятидаги асосий тамойиллар сифатида баҳоланади. Жаҳон амалиёти мисолида (Япония, Швеция, ЖАР, Дания ва Сингапур) “яшил меҳмонхона” моделларининг самарадорлиги ўрганилиб, уларни миллий тизимга интеграция қилиш учун илмий асосланган таклифлар ишлаб чиқилган. Шунингдек, мақолада Ўзбекистонда экологик стандартлар тизимини такомиллаштириш, миллий “Меҳмондўстлик индустрияси мезонлари” стандартини халқаро талаблар билан уйғунлаштириш ва миллий дизайн асосида “яшил меҳмонхона модели”ни жорий этиш бўйича амалий тавсиялар берилган

Ушбу мақолада тижорат банкларида молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари асосида тузилган консолидациялашган молиявий ҳисоботларининг ташқи аудитини ташкил қилиш ва ушбу масалани Ўзбекистон банк тизимига жорий этиш масалалари, шу жумладан, тижорат банклари фаолиятининг ташқи аудитига АХС жорий этиш масаласи, банкларда аудиторлик амалларини қўллаш масалалари таҳлил қилинган. Банк амалиётида АХСни жорий этишнинг ўзига хос жиҳатларининг банк молиявий ҳисоботлари аудитининг хусусиятлари ва уни амалга оширишдаги ўзига хос жиҳатлари таҳлил қилинган

so‘nggi yillarda “yashil iqtisodiyot” g‘oyasi ko‘plab mamlakatlar uchun barqaror kelajak qurishda muhim omil sifatida e’tirof etilmoqda. Dunyoda yuz berayotgan jiddiy ekologik va iqlim muammolari endilikda tobora keskin tus olayotganini inkor etib bo‘lmaydi. Shu sababli ko‘plab davlatlar ushbu muammolarni hal qilishning yangi usullarini qo‘llamoqda, yashil iqtisodiyotni targ‘ib qilish va rivojlantirish esa eng ishonchli yechimlardan biri sifatida qaralmoqda. Bu nafaqat tabiiy ekotizimlarni asrash, balki kelajak avlodlar uchun ham yanada yaxshi istiqbolni ta’minlash imkonini beradi. Ushbu maqolada tezkor iqlim o‘zgarishining asosiy sabablariga e’tibor qaratilib, yashil iqtisodiyotga o‘tishning naqadar zarurligi ta’kidlanadi. Shuningdek, unda O‘zbekistonning ushbu yo‘nalishda amalga oshirayotgan qadamlariga, mamlakatning maqsadlari, strategiyalari va tashabbuslari tahlil qilinadi. Rivojlanayotgan davlat sifatida O‘zbekiston ham issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish, yangi ish o‘rinlari yaratish va ekologik sharoitlarni barqaror usullar orqali yaxshilash ustida faoliyat olib borayotgani yoritiladi.

Maqolada sanoat tarmoqlarini optimallashtirishda segmentatsiyalash hozirgi kundagi dolzarb mavzulardan biri ekanligi, hamda segmentatsiyalashda GMM modeli va K-meansning analitik sharhlari keng yoritib berilgan. Segmentatsiyalashda K-Means va GMM usullarining taqqoslama sharhi to‘liq tahlil qilingan. GMM va K-means usullarini umumlashtirishning “Oqim sxemasi” yo‘nalishida “Yangi GMM usuli” algoritmi va segmentatsiyalashning takomillashtirilgan gibrid modeli (HSM)ni amalga oshirish algoritmi ishlab chiqilgan. Sanoat tarmoqlarini optimal segmentatsiyalashning gibrid yondashuvi bo‘yicha xulosa va takliflar berilgan

Raqamli texnologiyalarning jadal rivojlanishi ma’lumotlarni yig‘ish, saqlash va tahlil qilish usullarini o‘zgartirdi. Katta hajmdagi ma’lumotlar (Big Data) ekonometrik tadqiqotlar uchun yangi imkoniyatlar va muammolarni keltirib chiqardi. Ushbu maqolada ekonometrik usullarning katta hajmdagi ma’lumotlar tahlili bilan integratsiyalashuvi, zarur bo‘lgan metodologik yangiliklar va empirik iqtisodiy tadqiqotlarning natijalari muhokama qilinadi. Tadqiqot shuningdek, ekonometriya mutaxassislariga modelning aniqligi va talqin qilinishini saqlab qolgan holda katta hajmdagi ma’lumotlar to‘plamining murakkabligi va ko‘lamini boshqarishga yordam beradigan zamonaviy vositalar va fikrlarga urg‘u beradi. Bundan tashqari, u an’anaviy ekonometrik fikrlash va hisoblash usullarining kombinatsiyasi zamonaviy raqamli iqtisodiyotda iqtisodiy tahlil sifati va ko‘lamini qanday oshirishiga urg‘u beradi

Ушбу мақолада жаҳон амалиётидаги молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларини Ўзбекистон банк тизимида ташкил этиш масалалари, шу жумладан тижорат банклари фаолиятига МҲХСни жорий этишда банкларнинг ўзига хос жиҳатларини ўрганиш асосида хусусиятларини инобатга олган ҳолда қўллаш тартиби ёритилган.Тижорат банкларида  молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларини қўллашнинг амалий жиҳатлари ўрганилган ва уни амалиётга жорий этиш тартиби ёритиб берилган