Jild 4 № 1 (2025): IV республиканской научно-практической конференции на тему «Приоритетные направления, современные тенденции и перспективы развития финансового рынка»

Ushbu tezis "O'zbekiston – 2030" strategiyasi doirasida soliq yukini pasaytirish masalasini o'rgangan holda, uning zaruriyati, soliq yukini kamaytirish bo'yicha amalga oshirilayotgan ishlar, strategiyada belgilangan maqsadlar va soliq yukini pasaytirishning iqtisodiy o'sishga ta'sirini tahlil qiladi. Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatadiki, soliq yukini pasaytirish iqtisodiyotni liberallashtirish, investitsiya muhitini yaxshilash va tadbirkorlikni qo'llab-quvvatlashning muhim omili hisoblanadi.

This article describes the necessity of a pilot census, the content, essence and goals of the pilot census process, the recommendations and practices of foreign countries of conducting of this process, the stages, organizational structure and processes of the preparation and conduct of the pilot census. It also provides detailed information on what to look for when conducting a pilot population census, as well as what measures will be taken in this process.

Mazkur maqolada Oʻzbekiston moliya bozorining joriy holati, bozordagi mavjud muammolar, xavf-xatarlar va amalga oshirilayotgan islohotlar istiqbollari yoritiladi. Moliya bozorining institutsional tuzilishi, tartibga solish mexanizmlari va investitsion muhitga ta'sir etuvchi omillar chuqur tahlil qilinadi. Shuningdek, xalqaro tajriba asosida moliya bozorini modernizatsiya qilish yoʻlari va rivojlanish strategiyalari taklif etiladi.

Eskrou hisoblari - bu eskrou agentlari deb ataladigan banklar tomonidan 
saqlanadigan maxsus hisoblar. Eskrou hisobvarag‘idan foydalangan holda hisob kitoblar xaridor depoziti, sotuvchi benefitsiar va depozit agenti o‘rtasidagi uch tomonlama shartnomaga asoslanadi. Tranzaksiya 1-rasmda ko‘rsatilgan bir necha bosqichlarni o‘z ichiga oladi.  

Mazkur maqolada Oʻzbekiston moliya bozorining ESG tamoyillari asosida rivojlantirish istiqbollari masalasi ilmiy manbalar, statistik iqtisodiy tadqiqotlar va zamonaviy metodologiya asosida ilmiy jihatdan tahlil qilindi va ESG tamoyillarining Oʻzbekiston moliya tizimiga integratsiya qilinishining huquqiy va iqtisodiy asoslari, barqaror moliyalashtirish mexanizmlari va yashil investitsiyalarni jalb etish imkoniyatlari oʻrganiladi. 

Ushbu maqolada inklyuziv iqtisodiy o‘sishning nazariy va uslubiy jihatlari tahlil qilinadi va inklyuziv o‘sishning asosiy nazariy konsepsiyalari, uning iqtisodiy o‘sish va ijtimoiy barqarorlik bilan bog‘liqligi, shuningdek, davlat siyosati va xalqaro tajribalar asosida ishlab chiqilgan samarali 
uslublar ko‘rib chiqiladi. 

Mintaqada sanoat klasterlarini rivojlanishi uning bugungi kundagi holati orqali ta’minlanadi. Sanoat klasterlari korxonalarning eng muhim turi sifatida namoyon bo‘ladi. Yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasida sanoat tarmoqlarida klasterlar faoliyatini rivojlantirish masalalariga alohida e’tibor qaratilgan.

Mazkur tadqiqotda xorijiy oliy ta’lim muassasalarida moliyaviy rejalashtirish amaliyotlari o‘rganilib, ularning oliy ta’lim muassasalarining barqarorligi, samaradorligi va rivojlanishiga bo‘lgan ahamiyati tahlil qilingan. Tadqiqotda moliyalashning turli modellari hamda xorijiy oliy ta’lim muassasalarining moliyalashtirish manbalari va mexanizmlarining o‘rni ko‘rib chiqilgan. Yevropa mamlakatlaridagi oliy ta’lim tizimlarining moliyalashtirish amaliyoti tahlil qilinib, barqaror moliyalashtirish modelini yaratish bo‘yicha takliflar shakllantirilgan.

Korporativ boshqaruv bu - korxonalar qanday boshqarilishi va nazorat qilinishini belgilovchi qoidalar, tizimlar va jarayonlar majmuasidir. Bu tamoyil korxonaning aksiyadorlar, rahbariyat, mijozlar, investitsiya manbalari, hukumat va jamiyat kabi manfaatdor tomonlar bilan o‘zaro munosabatlarida shaffoflik, hisobdorlik va adolatni ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Korporativ boshqaruvning asosiy maqsadi iqtisodiy va ijtimoiy maqsadlar o‘rtasida muvozanatni yaratish, shuningdek, jismoniy shaxslar, korxonalar va jamiyatning manfaatlarini uyg‘unlashtirishdan iborat.

Climate change presents a global challenge, necessitating country-specific responses to mitigate its impacts. Uzbekistan, heavily reliant on water resources, faces significant environmental challenges due to unsustainable irrigation practices, energy-intensive agricultural production, and fossil fuel dependency. This paper explores Uzbekistan’s transition to a green economy through the implementation of green fiscal instruments such as carbon taxes, green subsidies, and environmental taxation. The effectiveness of these instruments is analyzed in the context of international experiences, policy frameworks, and Uzbekistan’s economic and environmental objectives. The study also evaluates ongoing reforms, including the Uzbekistan 2030 Strategy, and their role in fostering economic sustainability, reducing greenhouse gas emissions, and improving resource efficiency.

For the growth and development of any industry, financial resources, considered the main instrument of the economy, are necessary. There are different district methods of attracting financial resources. For example, attracting resources through bank loans, attracting resources through securities, attracting resources through debt capital or attracting financial resources through crowdfunding using financial technologies, etc.

The growing focus on climate change has led to a heightened interest among capital investors in sustainable investments. Concurrently, there is increasing demand from stakeholders, regulators, and general public to gain a deeper understanding of how sustainable reporting can enhance business outcomes. This research provides an overview of the academic literature on Environmental, Social, and Governance (ESG) factors. The implementation of ESG principles can offer companies a range of benefits beyond financial performance, including enhanced reputation, improved risk management, increased innovation, and a positive contribution to a more sustainable society. Accordingly, this conceptual paper aims to present comprehensive information on ESG practises and their impact on company performance, specifically focusing on the context of Uzbekistan.

Mamlakatning ijtimoiy, iqtisodiy ва siyosiy rivojlanishida investitsiyalar, xususan, xorijiy investitsiyalar katta ahamiyatga ega. O‘zbekiston iqtisodiy siyosatining muhim yo‘nalishlaridan biri hududlarning barqaror iqtisodiy rivojlanishini ta’minlash bo‘lib kelmoqda. Hududlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi va turmush sharoitining yaxshilanishi bevosita ularning iqtisodiy rivojlanishi bilan bog‘liq hisoblanadi.

Oʻzbekiston Respublikasida bank sektorini isloh qilishning asosiy yoʻnalishi sifatida tavakkalchiliklarni boshqarish sifatini yaxshilash, kreditlash hajmlarining moʻtadil oʻsishiga amal qilish, muvozanatlashgan makroiqtisodiy siyosat yuritish, moliyaviy tavakkalchiliklarni baholash uchun texnologik echimlarni tatbiq etish orqali bank tizimining moliyaviy barqarorligini ta'minlash belgilanganligi, banklarda risklarni boshqarishning xalqaro tajribalarini oʻrganish, xususan, banklarda yuzaga kelishi mumkin boʻlgan risklarga bardoshlilik darajalarini hisobga olgan holda asosiy risk koʻrsatkichlari limitlarini ishlab chiqish va anderrayting jarayonini samarali tashkil etish lozim boʻladi.

Infratuzilma loyihalari iqtisodiyotning asosiy tayanchlaridan biri bo‘lib, u davlat va xususiy sektorlarning barqaror rivojlanishiga katta hissa qo‘shadi. Transport, energetika, suv ta’minoti, telekommunikatsiya kabi sohalarda infratuzilmaning rivojlanishi aholi turmush darajasini oshirish, korxonalar faoliyatini yaxshilash va mintaqaviy iqtisodiy integratsiyani rag‘batlantirish uchun muhim ahamiyatga ega. Biroq, infratuzilma loyihalarini moliyalashtirish ko‘pincha katta moliyaviy resurslar va uzoq muddatli investitsiyalarni talab qiladi, bu esa davlat byudjeti va xususiy investorlar uchun jiddiy muammolarni keltirib chiqaradi. Ushbu tezisda infratuzilma loyihalarini moliyalashtirishni takomillashtirishning zamonaviy usullari, muammolari va ularni hal qilish yo‘llari ko‘rib chiqiladi.

Turizm industriyasini rivojlantirish va raqamli vositalardan foydalanish orqali uni samarali tarzda o‘zgartirish jarayonida, turizm industriyasining mohiyatini anglash juda muhimdir. Oddiy qilib aytganda, turizm industriyasi – bu odamlarning bir joydan ikkinchi joyga, asosan, o‘z asosiy yashash joylaridan uzoqroqqa sayohat qilishlari bilan bog‘liq barcha tadbirlar va faoliyatlarning yig‘indisidir.

Mazkur tezisda sanoat korxonalarning uzoq muddatli raqobatbardoshligini ta'minlash, atrof-muhitga salbiy ta'sirni kamaytirish va tabiiy resurslardan samarali foydalanishni maqsad qilgan “yashil iqtisodiyot” tushunchasining roli hamda korxonalar uchun iqtisodiy samaradorlik va ekologik barqarorlikni birgalikda rivojlantirish imkoniyatlari ko'rib chiqilgan.

Ushbu maqolada mamlakatimiz mintaqalari iqtisodiyotida turizm industriyasini rivojlantirish zaruriyati va uni samarali tartibga solish tizimi yoritib berilgan. 

Bugungi kunda dunyoda global beqarorlik holatining yuzaga kelishi oziq
ovqat xavfsizligi bilan bog‘liq muammolarni o‘rganishga alohida e’tibor qaratishni va bu borada kengaytirilgan ilmiy tadqiqot ishlari olib borishni taqozo etmoqda. Mazkur tadqiqotlarda agrar sektorning iqtisodiy rivojlanish strategiyasini ishlab chiqish, aholi soni va talablari o‘sishini qishloq xo‘jaligi mahsulotlari ishlab chiqarish hajmining oshishi bilan mutanosibligini ta’minlash, agrar sektorni barqaror rivojlantirish, ishlab chiqarish jarayonlarini ixtisoslashtirish, zamonaviy innovatsion texnologiyalar va uslublarni qo‘llash orqali xo‘jalik yurituvchi subyektlarni iqtisodiy samaradorlik darajasini oshirish zaruriyatini taqozo etadi.

Хўжалик жамиятлари, яъни акциядорлик жамиятлари ва масъулияти чекланган жамиятлар тадбиркорликнинг кенг тарқалган шакли бўлиб, улар иқтисодиётнинг турли тармоқларида фаолият олиб борадилар. 

Развитие взаимовыгодных внешнеторговых связей и расширение географии международного сотрудничества является одной из ключевых целей Стратегии «Узбекистан-2030»40. В связи с этим важен анализ движения финансовых потоков в рамках счетов текущих операций платежного баланса Узбекистана и стран-основных торговых партнеров республики в Центральной Азии (ЦА), для оценки выявления рисков и разработки эффективной экономической политики и развития финансовых рынков.  

Мамлакатимизда Ўзбекистон республикаси Президентининг 2020-йил 24-февралдаги ПҚ 4611-сон “Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига ўтиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарори асосида молиявий ҳисоботнинг халқаро стандарти (МҲХС)га ўткан хўжалик юритувчи субъектлар ўз молиявий ҳисоботларини МҲХС асосида юритиб келмоқда.

Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни иқтисодиётдаги ўрни ва уни ривожлантиришнинг объектив зарурияти қуйидагилар орқали изоҳланади: биринчидан, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик жаҳон иқтисодиётининг таркибини ташкил этувчи асосий тармоқлардан биридир, мазкур соҳанинг тараққий этиши мамлакатда иқтисодий фаолликни таъминлашга бевосита таъсир қилади.

Молиявий барқарорликни таъминлашнинг асосий шартлари ва омилларидан бири самарали давлат бошқаруви бўлиб, унинг энг муҳим воситалари банкларни тартибга солиш ва банк назорати ҳисобланади. Ўзбекистонда банк тизими миллий иқтисодиётнинг асосий таркибий қисмларидан бири бўлиб, унинг барқарорлиги мамлакатнинг молиявий хавфсизлиги ва иқтисодий ўсиши учун муҳим аҳамият касб этади.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2025 йил 30 январдаги “Ўзбекистон-2030” Стратегиясини “Атроф-муҳитни асраш ва “Яшил иқтисодиёт” йилида амалга оширишга оид давлат дастури тўғрисидаги” ПФ-16-сон фармони қабул қилинди.

Иқтисодиёт ва давлат бошқарувининг рақамли трансформацияси шароитида натижага йўналтирилган бюджетлаштириш (НЙБ) бюджет маблағларидан фойдаланиш самарадорлигини оширишнинг асосий воситасига айланмоқда. Бюджетлаштириш жараёнларига рақамли технологияларни жорий этиш нафақат кундалик операцияларни автоматлаштириш, балки қабул қилинаётган қарорларнинг шаффофлиги, аниқлиги ва асослилигини ошириш имконини беради. Мақолада НЙБни рақамлаштиришнинг асосий жиҳатлари кўриб чиқилади, замонавий технологияларни жорий этиш билан боғлиқ афзалликлар ва муаммолар таҳлил қилинади, шунингдек, ушбу йўналишни янада ривожлантириш бўйича тавсиялар берилади.

Финансовый рынок играет значительную роль в движении денежного капитала обеспечивающего экономический рост. Однако важнейшие аспекты формирования и развития этого рынка как целостной системы не получили должного освещения в научной литературе и сам рынок рассматривается фрагментарно с точки зрения банковского, страхового и инвестиционного сегментов.

В последние годы значительно возрос интерес к ESG стандартам как со стороны инвесторов, так и со стороны государства, что делает их важным инструментом устойчивого развития. В данной статье рассматривается влияние ESG-факторов (экологических, социальных и  управленческих) на финансовый рынок Узбекистана. Проведен сравнительный анализ международных тенденций внедрения ESG принципов (на примере ЕС, США и Китая) и их адаптации в узбекском контексте. Особое внимание уделяется стратегии развития Республики в рамках «Узбекистан – 2030» и мерам государственной поддержки внедрения ESG-стандартов. В статье использованы методы сравнительного анализа, изучения нормативно-правовых документов, экспертных отчетов международных организаций и данных финансовых рынков. В заключении предлагаются научно обоснованные выводы и рекомендации по развитию ESG-ориентированного финансового рынка в Узбекистане.

Стратегия развития Узбекистана до 2030 года – это масштабныи план преобразовании , направленныи на создание "Нового Узбекистана", общество которого характеризуется высоким уровнем жизни, социальнои справедливостью и сильнои экономикои , интегрированного в глобальные процессы. Эта амбициозная программа, основанная на анализе исторического опыта и активном общественном диалоге, выходит далеко за рамки простого экономического роста.

This study examines the role of clusters as key drivers of economic growth, industrial competitiveness, and innovation in the modern global economy. The research highlights the transition from traditional industry based economic structures to network-based management systems, emphasizing the significance of clusters in fostering cooperation between businesses, scientific institutions, and the state. The paper proposes a hypothesis on the effectiveness of long-term concessional loans, funded through extrabudgetary state resources, in stimulating cluster development. It is expected that such financial support will enhance production capacity, facilitate technological modernization, and expand export potential by reducing financial barriers. Additionally, state support for cluster export activities is recognized as a widely adopted trade policy instrument that strengthens national industry and global market integration. The study concludes that implementing targeted financial mechanisms, improving export infrastructure, and investing in human capital will enhance the strategic role of clusters in ensuring long-term economic sustainability and innovation-driven growth.

Указом Президента Республики Узбекистан от 11 апреля 2018 года № УП-5409 были приняты меры, направленные на дальнейшее сокращение и упрощение процедур при получении лицензий и документов разрешительного характера в сфере предпринимательской деятельности, и начиная с 1 июня 2018 года среди прочего предусматривалось сокращение количества представляемых документов за счёт отмены требования о представлении заявителем копии утверждённых внутренних правил контроля качества предоставляемых услуг.

Jahonda global moliyaviy beqarorlikning kuchayishi sharoitida barqaror iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirishda bank kreditlarining roli oshib bormoqda. Tijorat banklarining kredit qo‘yilmalari bank faoliyatining asosiy noliyaviy manbai hisoblanadi. Kredit jarayonlarini tashkil etish darajasi bankning umumiy ishi va uni boshqarish sifatining eng yaxshi ko’rsatkichidir.

This article studies the role of financial market regulations in preventing corporate insolvency in Uzbekistan, and regulations being implemented such as Uzbekistan 2030 strategy. While mentioning the primary reasons of the failure according to the recent global data, the study highlights key reforms, such as strengthened corporate governance, IFRS compliance, and international practices in order to prevent and mitigate the risk of insolvency in financial markets.

В статье рассматриваются основные проблемы финансового рынка Узбекистана и методологические подходы к его регулированию в контексте стратегии «Узбекистан – 2030». Выделены ключевые факторы, сдерживающие развитие финансовой системы, такие как низкая ликвидность, недостаточная финансовая инклюзия, высокая степень долларизации и недостаточное развитие фондового рынка. Предложены методологические принципы и меры, направленные на создание эффективного механизма регулирования, включая цифровизацию финансовых услуг, повышение прозрачности финансовых операций и привлечение инвестиций.

Одним из важнейших государственных инструментов регулирования экономики является управление отраслями и предприятиями, находящимися в государственной собственности, то есть непосредственное осуществление предпринимательской деятельности.

Мазкур мақолада инновацион фаолият иқтисодие тнинг барқарор ривожланиши ва рақобатбардошлигини оширишда муҳим роль у и наи ди. Бундаи фаолиятнинг самарадорлигини таъминлаш учун харажатларнинг аниқ ва ту ғри ҳисобланиши муҳимдир.

The textile industry plays a key role in Uzbekistan's economy, contributing significantly to the country's GDP and export supplies. In the modern era of globalization and high competition, textile enterprises face the necessity of a flexible and strategic approach to pricing policy formation. An effective pricing policy not only helps maintain competitive market positions but also enhances financial stability, improves profitability, and attracts new consumers. This article examines the main approaches to improving the pricing policy of textile enterprises in Uzbekistan and its impact on financial activities

The article provides an overview of the financial market's current issues and the rationale behind its regulation in line with the Uzbekistan 2030 strategy, highlighting the impact of regional and international factors on the country's transition to a new level.

Барқарор ривожланиш (инг. sustainable development) 1992 йилда Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Aтроф-муҳит ва Тараққиёт Конференцияси (UNCTAD) ташкил этилгандан буён халқаро ҳамжамиятнинг асосий вазифаларидан бири бўлиб келмоқда. Дунё бўйлаб кўплаб ҳукуматларнинг Барқарор ривожланиш бўйича миллий стратегияларни амалга оширишга қаратилган саъй-ҳаракатларига, шунингдек, халқаро ташкилотлар томонидан миллий ҳукуматларни қўллаб-қувватлашларига қарамай, ушбу мамлакатларда глобал иқтисодий ва экологик ривожланиш билан боғлиқ хавотирлар сақланиб қолмоқда.

Маълумки, “Ўзбекистон-2030” Стратегиясида давлат харидлари тўғрисидаги қонунчилик ҳужжатлари талабларини бузиш ҳолатларини 2 баробарга камайтиришга эришиш ва давлат харидларини тўғридан-тўғри шартнома тузиш орқали амалга оширишда маблағларни талон-торож қилиш ҳолатлари, товар ва хизматларнинг нархи бозор қийматидан ошиб кетишининг олдини олиш бўйича жамоатчилик назоратини тўлақонли жорий қилиш каби долзарб вазифалар белгиланган.

The banking sector plays an important role in ensuring the effective functioning of the national economy. The banking system controls a large part of monetary resources, ensures their movement, distribution and redistribution, helps the emergence and development of financial and economic relations between economic entities. Inadequate performance of the main functions of the banking system disrupts economic relations between economic entities and is considered one of the main threats to the country’s economic and national security.

“Яшил” сукук шариат нормаларига мос келадиган, активларнинг муайян мажмуаси билан таъминланган, “яшил” инфратузилмани молиялаштиришга қаратилган ва қайта тикланадиган манбалардан энергия ишлаб чиқаришни, чиқиндиларни бошқаришни, барқарор қишлоқ хўжалигини яратишни, энергия тежайдиган бинолар қуришни, табиий ресурслардан оқилона фойдаланишни қўллаб қувватловчи қимматли қоғозлар сифатида кўрилади.

Мамлакатимизда фаолият юритаётган банкларнинг оммабоплиги ва рақобатбардошлигини оширишга “Ўзбекистон — 2030” стратегиясида ҳам тегишли  устувор мақсад ва вазифалар белгиланган. Хусусан, биринчи мақсад сифатида банк ва молия тизимида йиллик кредитлаш ҳажмини 40 миллиард долларга етказиш, банк омонатлари ҳажмини 4 баробар ошириш  режалаштирилган. 

Yashil iqtisodiyot ekologik va iqtisodiy adolat tamoyillarini hurmat qiladigan barqaror rivojlanishning muhim jihatiga aylanmoqda. Iqtisodiyotini modernizatsiya qilishga intilayotgan O‘zbekiston uchun yashil iqtisodiyot tamoyillarini joriy etish barqaror kelajak yaratish yo‘lidagi asosiy qadamdir.  

На современном этапе реализации приоритетов Стратегий развития Узбекистана до 2026 и 2030 годов один из важнейших целевых показателей -децентрализация государственного управления достижение которого определено приоритетной задачей деятельности всех государственных органов и организаций, и предусматривает ускорение работ по децентрализации государственного управления, организацию эффективной работы территориальных подразделений органов государственного управления всех уровней в решении задач по развитию регионов, организации государственного управления, ориентированного на служение народу, и совершенствование общественного управления.

Современные финансовые рынки требуют эффективных стратегий стабилизации и управления капиталами. В исследовании рассматривается роль институциональных инвесторов в обеспечении устойчивости рынка через маркетинговые и управленческие стратегии. Анализ показывает, что институциональные инвесторы не только формируют долгосрочные тенденции, но и используют маркетинговые инструменты для укрепления доверия. Исследуются модели стратегического управления инвестициями, механизмы адаптации к рискам и современные подходы к созданию привлекательного инвестиционного имиджа. Особое внимание уделяется влиянию цифровых технологий, включая алгоритмический трейдинг, анализ больших данных и цифровые платформы, способствующие привлечению клиентов и оптимизации инвестиционных решений. Международный опыт демонстрирует успешные примеры реализации маркетинговых и управленческих стратегий в различных экономиках.

This research paper explores the key financial challenges and opportunities in Uzbekistan's foreign trade sector. It examines historical trade patterns, recent economic reforms, and the impact of regional and global financial dynamics. The paper also evaluates how Uzbekistan can leverage its geographic location, trade policies, and resource wealth to enhance its trade performance and financial stability.

Ushbu maqolada tashqi savdo salohiyatini yuksaltirishda iqtisodiy hamkorlik munosabatlarini tashkil etish masalalari muhokama qilinadi. 

Bank tizimlari moliyaviy xizmatlari samaradorligi yuqori darajada ta’minlanmaganligi, tijorat banklarida xizmatlarni hujjatlashtirish bo‘yicha samarali tizimning shakllantirilmaganligi va shu bilan bog‘liq ravishda tashkil etilmaganligidan kelib chiqadi. Ushbu holat tijorat banklari xizmatlarining tartibga solinishi, hujjat almashinuvi hamda mijozlarga xizmat ko‘rsatish bilan bo‘g‘liq bo‘lgan vaziyatlarda kechikishlarga olib kelishi mumkin.

Kapital bozoridan yuqori samarali investitsiya portfelini shakllantirishda renlabelligi yuqori kompaniyalarning qimmatli qog’ozlarini saralab olish muhim ahamiyatga ega. Bunda fundamental tahlilning tarkibiy qismi hisoblangan moliyaviy tahlil o’tkazib rentabelligi yuqori kompaniyalarni tanlab olish mumkin.

Har bir xo’jalik yurituvchi sub’yektlar doimiy ravishda investitsion jozibadorligini oshirishga harakat qiladi. Bu masala ushbu sub’ektlar investitsiya jalb qilishni rejalashtiradimi yoki yo’q, baribir dolzarbligicha qoladi. Bu masalani ijobiy hal qilishda moliyaviy munosabatlarning barcha yo’nalishlariga katta e’tibor qaratiladi. Bunda asosiy e’tibor qaratiladilishi lozim bo’lgan masala debitorlik qarzlarini samarli boshqarish bo’lib hisoblanadi.

Moliya bozorni rivojlantirish, unga investorlarni yanada kengroq jalb qilish uchun moliya bozordagi hisob-kitob (kliring) tizimini samarali yo’lga qo’yish talab etiladi. Bugungi kunda, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 2-sentabrdagi “Kapital bozorini rivojlantirishning qoʻshimcha chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi PQ-291-sonli qaroriga muvofiq hisob-kitob modelining T+1 shaklidan T+2 modeliga o’tish belgilandi.

Moliya bozorining barqarorligi – iqtisodiy o‘sishning sog‘lom asosini shakllantirish, spekulyativ risklarni minimallashtirish va uzoq muddatli investitsiyalar orqali barqaror rivojlanishni taʼminlash nuqtayi nazaridan asosiy omil hisoblanadi. Shu nuqtayi nazardan, institutsional investorlar (pensiya jamgʻarmalari, sugʻurta kompaniyalari, investitsiya fondlari, davlat investitsiya agentliklari va boshqa yirik subyektlar) bozorga katta mablagʻlarni kiritish orqali, kichik investorlarga nisbatan ancha keng va chuqur taʼsir ko‘rsatadi.

O‘zbekistonda qimmatli qog‘ozlar bozorini rivojlantirish moliya bozori strategiyalarining ustuvor yo‘nalishlaridan biri sanaladi. Mamlakatimizda qimmatli qog‘ozlar bozori moliya bozori segmentining nisbatan sekin 
rivojlanayotgan segmentlaridan biri bo‘lib qolmoqda. Keyingi yillarda sug‘urta kompaniyalari va tijorat banklarining moliya bozoridagi ulushi oshib borish bilan bir qatorda, ularning moliyaviy ko‘rsatkichlari bo‘yicha yuqori dinamikaga ega bo‘lib borayotganligi, qimmatli qog‘ozlar bozorida yangicha boshqaruv mexanizmlarini joriy etishni taqozo etmoqda. 

O‘zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirishda hamda korporativ tuzilmalarni moliyalashtirishda mamlakatimiz kapital bozorini rivojlantirish hamda mazkur bozorda institutsional investorlar faolligini oshirish qator imkoniyatlar taqdim etadi. Biroq, kapital bozorini rivojlantirish hamda istitutsional investorlarning kapital bozoridagi faolligini oshirish bo‘yicha qator muammolar mavjud.

This article explores the factors driving foreign direct investment (FDI) in Uzbekistan and analyzes its impact on the country's economic growth. It examines the historical trends of FDI inflows, the role of government policies in attracting investment, and the challenges and opportunities facing investors in Uzbekistan. The article also discusses the importance of FDI for economic development and diversification, and highlights the potential for increased investment in key sectors such as energy, infrastructure, and manufacturing.

Qishloq xo‘jaligiga investitsiya jalb qilish jarayonida inflyatsiya darajasi muhim iqtisodiy omil sifatida namoyon bo‘ladi. Ushbu maqolada inflyatsiyaning investitsion muhitga ta’siri, qishloq xo‘jaligidagi kapital qo‘yilmalar samaradorligiga ta’siri va investorlar uchun yuzaga keladigan xavf xatarlar tahlil qilinadi.

Xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, ayniqsa, rivojlanayotgan mamlakatlar uchun iqtisodiy o‘sishning muhim omili hisoblanadi. Biroq, muvaffaqiyatli investitsiya siyosatini olib borish uchun moliyaviy operatsiyalarning barqarorligi va shaffofligini ta'minlash kerak. Korxonalar duch keladigan asosiy muammolardan biri bu cheklangan likvidlik va yuqori darajadagi debitorlikdir. Globallashuv va xalqaro bozorlarda raqobat kuchayib borayotgan bir sharoitda korxonalar, ayniqsa, kichik va o‘rta korxonalar likvidlikni saqlashning moslashuvchan mexanizmlariga muhtoj.

Ushbu maqolada moliya bozori, xususan, tijorat banklarini moliya bozori orqali amalga oshiradigan operat¬siyalari, ularni olib borishning nazariy asoslari, amalga oshirish xususiyatlari va tartiblari ko‘rib chiqilgan. Shu bilan birga, O‘zbekiston moliya bozorida tijorat banklari samaradorligini oshirishda bank xizmatlaridan foydalanishdagi muammolar tahlil qilingan hamda ularni bartaraf etish bo‘yicha takliflar keltirilgan. Maqolada moliya bozorida tijorat banklarining faoliyatining ahamiyati, asosiy yo’nalishlari, sohada mavjud muammolar va ularning yechimlari yoritilgan.

Ma’lumki, O‘zbekiston demografik o‘sish ko‘rsatkichlari nisbatan yuqori bo‘lgan mamlakatlar toifasiga kiradi. Respublika aholisi sonining yillik o‘sishi 2 foizni, ya‘ni o‘rtacha 800 ming nafargacha kishini tashkil etmoqda118. Albatta bunday faol demografik o‘sish aholining yashash shart-sharoitlarini yaxshilash maqsadida ko‘plab ijtimoiy-iqtisosodiy chora-tadbirlarni o‘z vaqtida amalga oshirish bilan birgalikda mamlakatimizda uy-joylar qurilishini kengaytirish, shuningdek, aholi uchun qulay shartlarda yangi ipoteka kreditlarini ajratish imkoniyatlarini yaratishni taqozo etadi.

Davlat xaridlari zamonaviy iqtisodiyotda taʼminot tizimi loyihalarining samaradorligini taʼminlashda muhim ahamiyat kasb etadi. Xususan, davlat sektori iqtisodiy faoliyatning asosiy harakatlantiruvchi kuchlaridan biri boʻlib, davlat xaridlari orqali infratuzilma loyihalarini rivojlantirish, moliya bozori barqarorligini saqlash va investitsion muhitni yaxshilash mumkin.

В данной статье рассматривается влияние китайской инициативы «Один пояс – один путь» (ОПОП) на инвестиционное развитие Республики Узбекистан. Особое внимание уделяется анализу статистических данных, отражающих воздействие ОПОП на экономическое состояние Узбекистана. В работе анализируются позитивные и негативные стороны участия в инициативе, а также приводятся рекомендации для усовершенствования существующих аспектов.

Банк тизимини трансформациялаш мижозларга хизмат ку рсатиш сифатини яхшилаш, бизнес жарае нларини оптималлаштириш ва банк фаолияти самарадорлигини ошириш учун замонавии технологиялар ва рақамли воситалардан фои даланишни назарда тутади. Бунга банк хизматларидан қулаи фои даланиш учун мобил иловаларни ишлаб чиқиш, масофадан туриб транзакцияларни амалга ошириш учун онлаи н банкингни жории этиш, ку проқ асосли қарорлар қабул қилиш учун маълумотлар таҳлилидан фои даланиш, хавфсизликни яхшилаш ва жарае нларни автоматлаштириш учун блокчеи н ва сунъии интеллект технологияларини жории этиш киради.

Малый бизнес играет важнейшую роль в экономике Узбекистана, обеспечивая занятость и значительную долю валового внутреннего продукта (ВВП). Однако его развитие ограничено недостаточным доступом к финансовым ресурсам, что делает предприятия уязвимыми в условиях экономической нестабильности. Институциональные инвесторы — такие как пенсионные фонды, страховые компании и инвестиционные фонды — могут стать ключевым инструментом для решения этой проблемы, предоставляя долгосрочное финансирование и снижая риски.

Kapital bozorida tijorat banklarining faoliyatini tahlil qilish moliyaviy barqarorlik va investitsion qarorlarni qabul qilish uchun muhim ahamiyatga ega. Tijorat banklari kapital bozorida asosiy moliyaviy vositachilar sifatida ishtirok etib, iqtisodiyotga investitsiyalarni jalb qilishda muhim rol o‘ynaydi. Ularning moliyaviy ko‘rsatkichlarini o‘rganish bozor ishtirokchilari uchun risklarni kamaytirish va samarali investitsiya strategiyalarini ishlab chiqishda yordam beradi.

Qishloq xoʻjaligi har qanday davlat iqtisodiyotining muhim tarkibiy qismi hisoblanadi va u mamlakat oziq-ovqat xavfsizligini taʼminlashda, aholini ish bilan taʼminlashda hamda eksport salohiyatini oshirishda katta ahamiyatga ega. Biroq, qishloq xoʻjaligining samarali rivojlanishi koʻp jihatdan ushbu soha uchun moliyaviy resurslarning mavjudligi va moliyalashtirish mexanizmlarining shakllantirilganligiga bogʻliq.

Bugungi globallashuv va texnologik taraqqiyot sharoitida innovatsion loyihalar har qanday mamlakat iqtisodiy o‘sishining muhim drayveri hisoblanadi. Yangi texnologiyalarni joriy etish, ilmiy izlanishlarni tijoratlashtirish va startap ekotizimini rivojlantirish orqali sanoat tarmoqlari va xizmat ko‘rsatish sohasi jadal rivojlanmoqda. Biroq, innovatsion loyihalar ko‘pincha katta miqdorda investitsiyalar talab qiladi va yuqori darajadagi moliyaviy risklarga ega bo‘lgani sababli, ularni moliyalashtirish muammosi dolzarb masalalardan biri bo‘lib qolmoqda.

Maqolada mamlakat iqtisodiyotida moliya bozorlarining o’rni va ahamiyati haqida so’z borgan. Shuningdek, moliya bozorining barqarorligini ta’minlovchi omillardan biri bo’lgan institutsional investorlarning biri hisoblangan tijorat banklari ahamiyati yoritib berilgan, hamda ularning rolini oshirish uchun taklif va xulosalar keltirib o’tilgan.

Mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirishga qaratilgan saʼy-harakatlar ichida fond bozorining koʻlamini kengaytirish, investitsiyalarni samarali jalb etish va likvidliligini oshirish asosiy maqsadlardan biri boʻlib kelmoqda. Shu nuqtai nazardan, oʻtgan yillar mobaynida Oʻzbekistonda kapital bozorini rivojlantirishga qaratilgan bir necha qonun va farmonlar qabul qilindi. Ulardan biri, “Kapital bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining 2021-yil 13-apreldagi PF-6207-sonli farmonidir.

Moliyaviy derivativlar – bu aktivlarning narxi yoki ko‘rsatkichi asosida tuzilgan moliyaviy vositalar bo‘lib, ular xavflarni boshqarish, likvidlikni oshirish va investitsiyalarni diversifikatsiya qilishda muhim rol o‘ynaydi. O‘zbekistonda derivativlar bozorining rivojlanishi investorlar ishtirokini talab qiladi, chunki bu bozor barqarorligi va moliyaviy vositalarga talabni oshirishga yordam beradi. Fyuchers, forvard shartnomalar, opsionlar va svoplar kabi vositalar investorlar uchun risklarni boshqarish, bozor likvidligini oshirish va investitsiyalarni diversifikatsiya qilish imkoniyatlarini yaratadi. Shu bilan birga, moliyaviy derivativlar bozorining rivojlanishi iqtisodiyotning global tizimga integratsiyasini kuchaytirib, investitsiya muhitini yaxshilaydi. Biroq, bu jarayonda ehtiyotkorlik bilan yondashish zarur, chunki derivativlar yuqori risklarga ega bo‘lishi mumkin. O‘zbekiston hukumati va xususiy sektor hamkorligida derivativlar bozorini rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqish muhim hisoblanadi.

The mortgage lending market plays an important role in the sustainable development of the country's economy and improving the well-being of the population. In economic literature, housing provision is noted as one of the main factors of social stability and economic growth of the population. The mortgage lending market has a long history in the world, and its formation and development process has gone through its own stages in different countries. I

Hozirgi vaqtda aksiyadorlik jamiyatlarida qimmatli qog’ozlar eng moslashuvchan moliyaviy instrumentlardan biri bo’lib hisoblanadi. Qimmatli qog’ozlar fuqaro huquqlarining obyekti sifatida tovar-pul munosabatlarini rivojlantirish va mamlakat iqtisodiyotini rivojlatirishga yaqindan yordam beradi. Hozirgi kunga kelib esa iqtisodiyotni bozor iqtisodiyotiga o’tkazish va aksiyadorlik jamiyatlarida qimmatli qog’ozlar bozorini shakllantirish qimmatli qog’ozlarning turlarini qayta tiklash va yangi turlarini yaratishni talab qildi. O’z navbatida ushbu bozor tomonidan taqdim etiladigan barcha imkoniyatlarni o’rganish bu bozorda kapital jalb qilishning zamonaviy usullarini tahlil qilish zaruriyatini ham keltirib chiqardi.

Цифровые технологии, искусственный интеллект, криптоэкономика и другие стали основным катализатором глобализации. Однако, есть обратная сторона монеты данного развития. Современные технологии стали использоваться злоумышленниками ради достижения преступных целей. Возник феномен киберпреступности, который по своим масштабам и степени общественной опасности намного опережает традиционную преступность. предполагаемый ущерб к 2025 году составит 10,5 триллионов долларов США.

Ҳозирда жаҳонда корхоналар фаолиятини молиявий стратегиясини ишлаб чиқишга доир илмий тадқиқотлар олиб борилмоқда. Жаҳон бозори конъюктурасидаги ўзгаришлар, бугунги кундаги бизнес муҳити, рақобатнинг миллий доирадан жаҳон даражасига чиққанлиги асосида ўрта ва узоқ муддатли молиявий стратегияларга таъсир этувчи омилларни олдиндан баҳолаш кабиларга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Корхоналар молиявий стратегияларини ишлаб чиқиш ва амалиётга жорий этиш самарадорлигини баҳолаш, корхоналарда молиявий кўрсаткичларни ўстириш имконини берувчи асосий омилларни аниқлаш орқали иқтисодий ўсишни таъминлаш, маҳсулотлар таннархини камайтириш, диверсификациялаш ҳамда рақобатбардошлигини ошириш бу борадаги устувор илмий тадқиқотлар вазифалари ҳисобланади.

Bozori iqtisodiyoti sharoitida har bir sub’ektning sog‘lom faoliyat ko‘rsatishi, uning yashovchanligi (hayotiyligi) va raqobatga bardoshligi boshqa omillar bilan bir qatorda ko‘p jihatdan o‘sha sub’ekt tomonidan qay tarzda investitsion faoliyatning amalga oshirilayotganligi bilan bog‘liq. Taraqqiy etgan mamlakatlarda investitsion faoliyatning amalga oshirilishi, eng avvalo, subyektlarning fond bozoridagi ishtirokini nazarda tutadi.

Jahon tajribasi ko‘rsatmoqdaki, mamlakatlarning iqtisodiy jihatdan taraqqiy etish darajasi hamda aholi jon boshiga to‘g‘ri keladigan milliy daromadning yuqoriligi bilan bog‘liq eng muhim ko‘rsatkichlar, jumladan, (fond bozorida muomalada bo‘lgan qimmatli qog‘ozlar turlarining ko‘pligi va likvidlilikning yuqoriligi, aksiyadorlik jamiyat (AJ)larida yuqori dividend siyosati, birja savdo tizimlarining takomillashganligi) fond bozorining yuqori darajada rivojlanganligi, xususan, qimmatli qog‘ozlar bozori (QQB) kapitalizatsiyasining yalpi ichki mahsulot (YaIM) hajmiga nisbatan ulushining yuqoriligi bilan izohlanadi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi PF-60-sonli Farmoni bilan tasdiqlangan Yangi O‘zbekistonning 2022-2026-yillarga mo‘ljallangan Taraqqiyot strategiyasida milliy iqtisodiyot barqarorligini ta’minlash va yalpi ichki maҳsulotda sanoat ulushini oshirishga qaratilgan sanoat siyosatini davom ettirib, sanoat maҳsulotlarini ishlab chiqarish ҳajmini 1,4 baravarga oshirish, mamlakatda investitsiya muҳitini yanada yaxshilash va uning jozibadorligini oshirish, kelgusi besh yilda 120 milliard AQSh dollari, jumladan 70 milliard dollar xorijiy investitsiyalarni jalb etish choralarini ko‘rish, tadbirkorlik faoliyatini tashkil qilish va doimiy daromad manbalarini shakllantirish uchun sharoitlar yaratish, xususiy sektorning yalpi ichki maҳsulotdagi ulushini 80 foizga va eksportdagi ulushini 60 foizga yetkazish milliy iqtisodiyotni jadal rivojlantirish va yuqori o‘sish sur’atlarini ta’minlashning ustuvor yo‘nalishlari sifatida e’tirof etilgan1

This article analyzes the interrelationship between financial technologies and the international financial market. The role of financial technologies in increasing the efficiency of financial services, the segments of the international financial market and their contribution to their development, as well as the prospects for the development of financial technologies in the context of Uzbekistan are highlighted. In order to improve the economic development of our country, it is highlighted that the issues of improving the financial system and achieving high macroeconomic indicators are of great importance, and the President of the Republic of Uzbekistan “On additional measures for the transition to international standards of financial reporting”, the requirements of decision PD-4611 of February 24, 2020 are stated. The thesis examines ways of increasing the country’s economic stability through the use of international experiences and the analysis of global trends in the field of financial technologies.

Фонд бозори Ўзбекистонда бизнесни молиялаштиришнинг муқобил манбаи ҳисобланади. Ҳозиргача Ўзбекистонда бизнес асосан банк молиясига боғлиқ, афсуски бу қиммат ва кўпинча мавжуд эмас, яъни банкларда ресурс етишмаслиги муаммоси бор. Қимматли қоғозлар бозори бошқа турдаги муқобил капитални – акциядорлик капиталини таклиф қилади.

Dеbt issuancе by thе gоvеrnmеnt can cоnstrain thе оptiоns and оutcоmеs оf mоnеtary pоlicy. Similarly, dеbt issuеd by thе cеntral bank fоr mоnеtary pоlicy purpоsеs can impact thе markеt fоr gоvеrnmеnt dеbt. It can alsо havе implicatiоns fоr financial stability. Gоvеrnmеnt dеcisiоns abоut thе currеncy dеnоminatiоn and thе maturity оf thе gоvеrnmеnt’s оwn dеbt havе had a majоr impact оn thе dеvеlоpmеnt оf lоcal currеncy dеbt markеts.

Kichik va o‘rta biznes (KO‘B) har qanday iqtisodiyotning asosiy tayanchi bo‘lib, ularning barqaror rivojlanishi davlatning iqtisodiy o‘sishi va aholi turmush darajasining yaxshilanishiga hissa qo‘shadi. Shuningdek, KO‘B sub’ektlari uchun samarali kreditlash tizimi joriy etilishi muhim ahamiyatga ega. Ammo aholining moliyaviy savodxonligi past bo‘lsa, bu biznesni rivojlantirish va moliyaviy resurslardan samarali foydalanish jarayonlariga salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Davlat, aholi, biznes va fuqarolik institutlari va davlat-xususiy sheriklik mexanizmlari o‘rtasidagi o‘zaro hamkorlik mexanizmlarini ishlab chiqish va rivojlantirish “O‘zbekiston-2030” Strategiyasida belgilangan innovatsion rivojlanish uchun institutsional muhitni shakllantirishning ustuvor yo‘nalishlaridan biridir. Davlat va xususiy sektorning (tadbirkorlik subyektlari) hamkorligida ijtimoiy, iqtisodiy va infratuzilmaviy sohalarda amalga oshirilgan loyihalar, ishlab chiqariladigan tovarlar va ishlar, ko‘rsatilayotgan xizmatlarning turlari va sifatining oshishiga, yangi ish o‘rinlarining yaratilishida muhim omil bo‘lib xizmat qiladi.

Ushbu maqolada yoshlar va tadbirkorlar uchun moliyaviy savodxonlikning ahamiyati keng yoritilgan. Moliyaviy bilimlarning biznes yuritish, qarzlarni boshqarish, investitsiya madaniyatini shakllantirish va raqamli iqtisodiyotga moslashishda muhim o‘rin tutishi asoslab berilgan. Shuningdek, maqolada O‘zbekiston-2030 strategiyasi doirasida moliyaviy savodxonlikni oshirish bo‘yicha davlat tomonidan amalga oshirilayotgan islohotlar va chora tadbirlar ko‘rib chiqilgan. Muallif tomonidan moliyaviy ta’lim dasturlarini kengaytirish, tadbirkorlarga imtiyozli kreditlar berish, bank xizmatlaridan foydalanishni soddalashtirish hamda investitsiya madaniyatini shakllantirish bo‘yicha amaliy takliflar ilgari surilgan.

Maqolada mamlakatimizning qishloq hududlarni rivojlantirishda imtiyozli kredit va moliyalashtirish siyosati, qishloq turizmini rivojlantirishda fermerlarni dotatsiyalash va imtiyozli soliqlar belgilashda rag‘batlantirish siyosatini qo‘llash, fermerlar uchun qoʼshimcha imkoniyatlar va turizmdagi ishtirokini oshirish tahlillar asosida yoritilgan. Shuningdek, Oʻzbekistonda qishloq turizmini rivojlantirish imkoniyatlari va bosqichlari, hamda uning tarkibiy qismlari toʻliq yoritilgan

This paper examines the importance of improving financial literacy among the general population and identifies key priorities that can enhance individuals' understanding of personal finance, thereby fostering economic stability and social well-being. As financial markets become increasingly complex and integrated globally, a financially literate population is crucial for promoting informed decision-making, improving savings rates, and mitigating risks of financial crises. This study explores the current state of financial literacy across different demographics and offers practical recommendations for policymakers and educators to advance financial education. The research is structured into four main sections: literature review, research methodology, discussion, and conclusion. The literature review discusses the existing challenges in financial literacy and the benefits of financial education, while the research methodology details the approach used to gather data. The discussion focuses on the most urgent priorities for enhancing financial literacy, and the conclusion provides actionable recommendations for policy changes and educational interventions.

The intensity of changes in the factors of the external investment environment, the high dynamics of the main macroeconomic indicators related to the investment activity of organizations, the pace of scientific and technological progress, frequent fluctuations in the investment market, the volatility of government investment policy and forms of regulation of investment activities do not allow effective investment management of enterprises based only on previously accumulated experience. Under these conditions, the lack of a developed investment strategy adapted to possible changes in the factors of the external investment environment can lead to the fact that investment decisions of individual structural divisions of the organization will be multidirectional, lead to contradictions and reduce the effectiveness of investment activities in general.

Мировая экономика переживает эпоху цифровой трансформации, которая затрагивает практически все сферы жизнедеятельности общества в целом и каждого человека в отдельности. Одним из самых значимых направлений этого процесса и трансформации является внедрение искусственного интеллекта (ИИ) в различные отрасли, включая финансы. Определимся с основными понятиями темы. Финансовые технологии (финтех) и краудфандинг — это два сегмента, которые особенно активно используют ИИ для повышения эффективности экономической деятельности, снижения себестоимости и улучшения качества товаров и услуг.

Davlatning qarz majburiyatlarini boshqarish makroiqtisodiy siyosatning elementlaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Qarzdan samarali foydalanish iqtisodiy o‘sishning kuchli faktori bo‘lishi mumkin. Mamlakatning xalqaro kapital bozorida barqaror holati, qarz majburiyatlarini o‘z vaqtida bajarilishi uni xalqaro obro‘ini mustahkamlashga imkoniyat yaratadi va yanada foydaliroq shartlar bilan qo‘shimcha investitsiyani ko‘plab oqib kelishini ta’minlaydi. Bundan tashqari, mamlakatning milliy valyutasiga bo‘lgan ishonchni oshiradi va tashqi savdo aloqalarini mustahkamlaydi.

Mazkur maqolada aholi moliyaviy savodxonligini oshirish va byudjet-soliq tizimini samarali boshqarish masalalari tahlil qilinadi. Moliyaviy savodxonlik fuqarolarning shaxsiy moliyalarini to‘g‘ri boshqarishi, investitsiya qilish va kreditlash jarayonlarini oqilona yuritishiga yordam beradi. Byudjet-soliq tizimini samarali boshqarish esa davlat iqtisodiyotining barqaror rivojlanishini ta’minlaydi.

Ushbu tezisda aholining moliyaviy savodxonligini oshirish va budjet-soliq tizimini oqilona boshqarish muhimliligi tadqiq etilgan. Moliyaviy savodxonlik aholi turmush tarzining o‘sishida va soliq siyosatining shaffofligini oshirish davlat byudjetining oqilona taqsimlanishida qanday ahamiyat kasb etishi tahlil qilingan. Shuningdek, ushbu masalalar yuzasidan ilg‘or tajribalar va tavsiyalar taqdim etilgan.

This article investigates the impact of financial literacy programs on women’s participation in business and entrepreneurial activities, employing an IMRAD (Introduction, Methods, Results, Discussion) structure. In the Introduction, it highlights the global underrepresentation of women in entrepreneurship and identifies financial illiteracy as a key barrier, proposing that targeted education can bridge this gap. The Methods section details a mixed methods study involving 300 women, split into an intervention group receiving a 12-week financial literacy course and a control group, with data collected via surveys and interviews. Results show a significant increase in financial knowledge (from 42/100 to 78/100) and business confidence (2.1/5 to 4.3/5) in

Ushbu tezisda soliq bazasini aniqlash metodologiyasining oʻziga xos jihatlari va xususiyatlari haqida baxslar olib borilgan, shuningdek, zamonaviy iqtisodiyot sharoitida soliq bazasini aniqlashning innovatsion yondashuvlari koʻrib chiqilgan. Qolaversa, tezis davomida soliq bazasini aniqlash metodologiyasidagi mavjud muammolar oʻrganilgan holda, ularni bartaraf etish mumkin boʻlgan taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Hozirgi kundа turli mulk shаklidаgi xo‘jаlik yurituvchi subyektlаrning аsosiy mаqsаdi kаmroq xаrаjаt qilgаn holdа mаksimаl foydа olishgа hаrаkаt qilishdir. Shu bilаn birgа, korxonа to‘lov intizomi mustаhkаm bo‘lsа, budjеtgа o‘z vаqtidа soliqlаrni to‘lаb hаr bir jаrimаlаrdаn qochishgа intilаdi vа soliqlаrni o‘z vаqtidа budjеtgа to‘lаydi.

авлат солиқ сиёсатининг асосий вазифаси бўлиб, мамлакат иқтисодиётнинг барча тармоқлари учун оптимал даражасига эришилган солиқ юкини сақлаб қолишга асосланган ҳолда барча даражадаги бюджетлар ўртасидаги мувозанатни таъминлашдан иборатдир. Мазкур йўналишда самарали солиқ сиёсатини амалга ошириш кўп жиҳатдан ҳудудлар барқарор иқтисодий ривожланишни таъминлашга қодир бўлган солиқ потенциалини даражасига боғлиқдир. Солиқ потенциали ҳудудлар учун ўзига хос “хавфсизлик ёстиғи” бўлиб, солиқ потенциалини самарали баҳолаш, шакллантириш ва тегишли даражада сақлаш давлат бюджети даромадлари манбаси барқарорлигини муҳим шартидир.

Одним из значимых направлений совершенствования системы государственных финансов является развитие модели инициативного бюджетирования, посредством вовлечения населения в процесс принятия решения по использованию бюджетных средств. Данный механизм обеспечивает усиление принципа прозрачности бюджета, способствует повышению финансовой грамотности и уровня доверия населения, развитию культуры налогоплательщика, осознающего целевое использования государственных ресурсов.

Ўзбекистонда сўнгги йилларда солиқ сиёсатини тубдан такомиллаштириш мақсадида бир қатор муҳим ислоҳотлар амалга оширилаётганлиги кузатилмоқда. Хусусан, 2019 йилдан бошлаб солиқларга оид ҳуқуқий-меъёрий ҳужжатлар ислоҳоти, электрон ҳисоб фактуралар, онлайн касса аппаратлари жорий этилиши солиқ тушумларини ошириш ва яширин иқтисодиётини қисқартириш йўналишида салмоқли олға силжиш имконини берди. Д

Oilaviy tadbirkorlik mamlakatimiz iqtisodiyotining muhim tarkibiy qismi bo‘lib, aholining daromadini oshirish va bandlikni ta’minlashda katta ahamiyat kasb etadi. Davlat tomonidan oilaviy tadbirkorlikni rivojlantirish maqsadida imtiyozli kreditlar ajratilishi ushbu sohaning rivojiga katta hissa qo‘shadi. Biroq, aholining moliyaviy savodxonlik darajasi past bo‘lgan taqdirda, kredit mablag‘laridan samarali foydalanish va ularni o‘z vaqtida qaytarishda muammolar yuzaga kelishi mumkin. Shu sababli, oilaviy tadbirkorlikni imtiyozli kreditlashda aholining moliyaviy bilimlarini oshirish juda muhim hisoblanadi.

Управление налоговой системой является одним из важнейших аспектов государственной политики, определяющим экономическую стабильность и развитие страны. Эффективность этой системы в значительной степени зависит от адекватности налоговой политики и качества государственного управления. В условиях стремительного экономического роста, который наблюдается в Узбекистане, вопрос повышения эффективности управления налоговой системой становится очень актуальным.

Мамлакатимизда давлат молиясини бошқариш тизимида амалга оширилаётган ислоҳотлар таркибида бюджет маблағлардан самарали ва натижадор фойдаланишга катта эътибор қаратилмоқда. Бу эса ўз навбатида молиявий назоратни янги турларидан фойдаланиш заруриятини келтириб чиқаради. Халқаро тажрибаларда жумладан, Халқаро Ички аудиторлар институти томонидан ишлаб чиқилган “Уч бўғин” моделида молиявий хавфларни бошқариш жараёни молиявий назоратни ташкил этишнинг асосий йўналиши сифатида баён этилган.

Ҳар бир мамлакатнинг иқтисодий тараққиёти тадбиркорликнинг ривожланиши билан бевосита боғлиқ. Бозор иқтисодиётига ўтиш ва унинг барқарорлигини таъминлаш тадбиркорлик субъектларини мақсадида давлатлар қўллаб-қувватлашнинг томонидан самарали механизмларидан бири солиқ имтиёзларини жорий этиш ҳисобланади. Тадбиркорлик субъектлари учун солиқ имтиёзларини беришнинг бир қанча афзалликлари мавжуд бўлиб, улар иқтисодий самарадорликни оширишда, рақобатбардошликни кучайтиришда ва инновацияларни жадаллаштиришда муҳим аҳамият касб этади.

Ҳозирги шароитда Ўзбекистонда маҳаллий бюджетлар маблағларидан самарали фойдаланишни таъминлаш масаласи жиддий оқсаётганлиги мутахассисларга сир эмас, албатта. Бундай вазиятда ҳозирги шароитда ва яқин истиқболда бюджет маблағларидан самарали фойдаланишни таъминлаш учун нима қилиш керак, деган саволнинг кун тартибига қўйилиши табиий, албатта.

Iqtisodiy hamkorlik va taraqqiyot tashkiloti (OECD) maʼlumotlariga koʻra207 , moliyaviy savodxonlik bu tegishli moliyaviy qarorlar qabul qilish va shaxsiy moliyaviy farovonlikka erishish uchun zarur boʻlgan xabardorlik, bilim, malaka, munosabat va xulq-atvor majmuidir. Demak, moliyaviy savodxonlik muhim moliyaviy qarorlarni qabul qilish uchun zarur boʻlgan bilim va koʻnikmalarni anglatadi. Har kuni minglab odamlar qayerda bank hisobini ochish, qaysi ipotekani tanlash, pullarini qayerga investitsiya qilish va oylik daromadini toʻgʻri taqsimlash, nima eng muhimi va kerakligi haqida qaror qabul qiladi.

На сегодняшний день часто затрагиваемой темой становится финансовая грамотность, а именно как управлять, распределять и инвестировать. Ведь грамотное распределение капитала – это не только разработка стратегии сбережений и накоплений, но и регулярный анализ. В этой статье мы подробно рассмотрим ключевые аспекты, которые помогут улучшить финансовую грамотность. В частности, мы обратим внимание на основные принципы составления бюджета и важность грамотного финансового планирования. Эти знания станут фундаментом для разумного управления как личными средствами, так и государственными и муниципальными бюджетами.

Тижорат банклари мамлакат иқтисодий тизимининг асосий бўғини ҳисобланиб, улар иқтисодий ўсишни таъминлаш, молиявий тизим барқарорлигини сақлаш ва ресурсларни тақсимлашда муҳим рол ўйнайди. Банкларнинг фаолиятини тартибга солишдаги асосий омиллардан бири солиқ тизимидир. Фойда солиғи юридик шахслар, шу жумладан банклар томонидан олинган соф даромаддан давлат бюджетига ўтказиладиган мажбурий тўловдир. Фойда солиғи банкларнинг иқтисодий фаолиятида муҳим кўрсаткич бўлиб, уларнинг даромадларини қайта тақсимлаш ва молиявий барқарорлигини таъминлашда асосий воситалардан бири саналади.

Мазкур тезисда аҳолининг молиявий саводхонлигини ошириш орқали тижорат банкларида муаммоли кредитлар улушини камайтириш масаласи таҳлил қилинади. Молиявий билимлар етарли даражада бўлмаган мижозлар қарз мажбуриятларини бажаришда қийинчиликларга дуч келиши мумкин, бу эса банк тизимида муаммоли кредитлар салмоғининг ортишига сабаб бўлади. Шу сабабли, молиявий таълимни ривожлантириш, кредит маданиятини шакллантириш ва аҳолининг молиявий хабардорлигини ошириш орқали муаммоли кредитларни камайтириш имкониятлари ўрганилади.

Dunyo tajribasidan bizga ma’lumki, bozor iqtisodiyoti sharoitida kichik va o‘rta biznes milliy iqtisodiyotning barqaror rivojlanishida asosiy ishtirokchi sifatida qaraladi. Aynan kichik va o‘rta biznes bozorda kuchli raqobat muhitining yaratilishi, milliy ishlab chiqarish raqobatdoshligini oshirish imkonini beradi. Bundan tashqari, jahon amaliyotidan ko‘rinadiki, kuchli raqobat muhitida yengib chiqqan kichik va o‘rta biznes sub’ekti yirik biznesga asos bo‘ladi. Shunday ekan, mamlakatimizda kichik va o‘rta biznes (KO‘B) iqtisodiyotning asosiy tarkibiy qismi bo‘lib, uning rivojlanishi mamlakatimiz iqtisodiyotini barqaror rivojlanishiga olib keladi.

Институционал ёндашув — замонавий иқтисодиёт назариясининг муҳим тармоқларидан бири бўлиб, жамиятдаги иқтисодий муносабатларни институциялар, яъни аниқ қоидалар, нормалар ва ташкилотлар асосида таҳлил қилишни назарда тутади. Мазкур ёндашув иқтисодий жараёнларни англашда фақат бозор механизмлари ёки давлат сиёсатини таҳлил қилиш билан чекланмай, балки иқтисодий муносабатлар шаклланишида асосий рол ўйнайдиган турли “қоидалар ўйини”ни кенг қамровли равишда ўрганади. Шу боисдан ҳам институционал ёндашув иқтисодиёт илмида тарихий ривожланиш жараёнларини, маданиятни ва турли даражадаги ташкилотларнинг аҳамиятини чуқур очиб бериш имконини беради.

Финансовая грамотность — это способность уверенно управлять своими деньгами, понимать, куда они уходят, и как они могут работать на вас. Это знание основ финансов, которое помогает избежать необоснованных долгов, умно инвестировать и строить будущее без страха за свои финансы. Финансовая грамотность включает знания и навыки для управления личными финансами, а также понимание таких экономических принципов, как бюджетирование, инвестирование, кредитование, налогообложение, что является основой для умелого управления доходами, сокращения долгов и минимизации финансовых рисков.

Важнейшей задачей развития экономики Узбекистана является привлечение иностранных инвестиций, под которыми следует понимать вложение иностранного капитала в объект предпринимательской деятельности в виде объектов гражданских прав, в том числе вложение денег в ценные бумаги. Фондовый рынок Узбекистана в настоящее время переживает период начального развития рынка ценных бумаг. Многое необходимо предпринять для того, чтобы оживить отечественный рынок ценных бумаг, который может сделать много «добрых дел» для национальной экономики.

Ҳар қандай мамлакат ёки ҳудуднинг иқтисодий тараққиётида тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларнинг (ТТХИ) ўрни беқиёс. ТТХИ фақат молиявий ресурслар билан чекланиб қолмасдан, замонавий технологиялар, бошқарув тажрибаси, билимлар ва инновацияларни ҳам олиб кириши билан аҳамиятлидир. Бу ҳолат ҳудуд иқтисодиётида рақобатбардошликни ошириш, янги иш ўринлари яратиш, экспорт салоҳиятини юксалтириш ҳамда умумий фаровонликни мустаҳкамлаш учун муҳим ҳисобланади.

Jahonda kuzatilayotgan nobarqaror siyosiy va iqtisodiy vaziyatda mahsulotlar eksporti hajmini oshirish orqali eksport geografiyasini kengaytirish, yangi bozorlarga kirib borish va an’anaviy bozorlarda o‘z o‘rnini mustahkamlash uchun eksport qiluvchilarni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash zaruriyatini yuzaga keltirdi. Tadbirkorlik subyektlarining eksport faoliyatini yanada rag‘batlantirish mamlakatimiz tashqi iqtisodiy siyosatining muhim ustuvorliklardan biri hisoblanadi.

Moliyaviy savodxonlik insonlarning kundalik iqtisodiy faoliyatlarini samarali boshqarishi uchun zarur boʻlgan bilim va koʻnikmalar majmuini oʻz ichiga oladi. Byudjet tuzish, investitsiyalar va qarzlarni boshqarish kabi moliyaviy masalalarni toʻgʻri hal qilish moliyaviy savodxonlikning asosiy jihatlaridir. Ushbu bilim va koʻnikmalarga ega boʻlish shaxsiy va jamiyat manfaatlariga mos keladigan moliyaviy qarorlarni qabul qilish imkonini beradi.

Davlat byudjeti – davlatning pul mablg’larining markazlashtirilgan jamg’armasi hisoblanadi va unda daromadlar manbalari va ulardan tushumlar miqdori,moliya yili davomida aniq maqsadlar uchun ajratiladigan mablag’lar sarfi yo’nalishlari va miqdori nazarda tutilgan bo’ladi. Davlat byudjeti boshqaruvi bu davlatning moliyaviy resurslarni samarali taqsimlash, xarajatlarni nazorat qilish va iqtisodiy rivojlanishni ta’minlashda muhim mexanizm hisoblanadi. Davlat byudjetini innovatsion yechimlar orqali boshqarish so’ngi yillarda O’zbekiston Respublikasi muhim maqsadlaradan biri hisoblanmoqda.

Bugungi murakkab iqtisodiy munosabatlar sharoitida ichki auditning imkoniyatlari kengayib, turli sohalarda keng qo’llanmoqda, bu esa uni, tashkilotning umumiy boshqaruvi va muvaffaqiyatiga sezilarli ta'sir ko'rsatishiga olib kelmoqda. Texnologiyalar rivojlanishi va global biznesni boshqarishning murakkablashuvi ichki auditning ahamiyatini yanada oshirib, uning zaruriyatini yuzaga olib chiqmoqda. Iqtisodiy munosabatlar yaxshi rivojlanayotgan bugungi Yangi O’zbekistonda ko’plab sohalar qatorida auditorlik faoliyatini yanada takomillashtirishga jiddiy e’tibor qaratilmoqda.

Real sektor — iqtisodiyotning ishlab chiqarish va xizmatlar ko'rsatish jarayonini ifodalaydi, budjet-soliq tizimidagi o'zgarishlar real sektor rivojlanishiga ta'sir ko'rsatadi. Real sektor va budjet-soliq tizimi o'rtasidagi munosabatlarni mustahkamlash iqtisodiy o'sish va barqarorlikni ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Ularning bir-biriga ta'siri va bog'liqligini tahlil qilish, mamlakat iqtisodiyotining barqaror va samarali rivojlanishi uchun muhim ahamiyatga egaligi bilan ahamiyatlidir.

Yurtimiz O’zbekiston rivojlanayotgan davlatlar qatoridan rivojlangan davlatlar safiga qo’shilishi uchun iqtisodiyotimizga yangi g’oyalar, innovatsiyalar va islohotlar qo’llanib kelinmoqda. Rivojlanayotgan mamlakatlar iqtisodiyotini yana ham shaffof, sog‘lom va barqaror iqtisodiyot tomon intilishida muhim ahamiyatga ega bo‘lgan masala borki, bu moliyaviy savodxonlikdir. Moliyaviy savodxonlik - shaxsiy moliyaviy, budjetlashtirish(kirim-chiqim) va investitsiyalarni o’z ichiga olgan turli xil moliyaviy ko’nikmalarni tushunish va samarali ishlash qobiliyatidir.

Ushbu maqolada jamiyatning moliyaviy huquqlarni ta'minlashdagi roli o‘rganiladi. Moliyaviy huquqlarni himoya qilish va bu huquqlarga asoslangan moliyaviy imkoniyatlardan foydalanishni ta'minlash jamiyatning barcha qatlamlari uchun muhimdir. Tadqiqotda fuqarolik jamiyati, davlat va moliyaviy institutlar o‘rtasidagi hamkorlik, shuningdek, aholining moliyaviy savodxonligini oshirishda jamiyatning ishtiroki yoritilgan. Statistik ma'lumotlar va amaliy misollar orqali moliyaviy huquqlarni ta'minlashda samarali choralar va yondashuvlar yoritilgan.

Bugungi global iqtisodiyotda moliyaviy savodxonlik jamiyatning har bir aʼzosi uchun muhim hisoblanadi. Moliya va iqtisodiyotga oid bilimlarning yetishmasligi koʻplab mamlakatlarda aholining moliyaviy barqarorligini xavf ostiga qoʻyadi. Shuning uchun ham maktablarda moliyaviy savodxonlik darajasini oshirish dolzarb masalalardan biri sifatida yuzaga chiqmoqda. Yetakchi mamlakatlar tajribasi bu borada Oʻzbekiston uchun qiymatli namuna boʻlishi mumkin.

Бугунги янги Ўзбекистон шароитида мамлакатимизда инновацион фаолиятни солиқлар воситасида молиявий рағбатлантириш масалаларини ўрганиш давлатнинг асосий вазифаларидан бири ҳисобланади. Инновацион фаолиятни рағбатлантиришда солиқ имтиёзларининг роли Ўзбекистон Республикаси Президенти томонидан 2018 йилни “ Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва техналогияларни қўллаб-қувватлаш йили” деб эълон қилиниши, ҳамда мазкур йилга бағишланган алоҳида дастурни қабул қилиниши билан мамлакатимизда инновацион фаолиятни ривожлантириш йўлида катта ишлар бошланди.

We live in a world of commodity-money relations. The ability to manage one's finances wisely is of great importance to every person. However, not everyone today can say that they are good at this, know in what direction to direct finances and how to make them "work". Adults were not taught this purposefully, and it is difficult for them to form the right attitude towards money in their children. Modern children hear talk about money at home, on TV, on the street, and understand that money allows them to get what they want.

Мазкур илмии тезисда давлат харидлари тизимининг назарии асослари иқтисодии , ижтимоии ва ҳуқуқии тамои иллар асосида таҳлил қилинган. Давлат харидларининг самарадорлигини ошириш учун бозор механизмларини интеграция қилиш, ижтимоии барқарорликни таъминлаш ва ҳуқуқии тартибга солиш механизмларини такомиллаштириш зарурлиги ку рсатиб у тилган. Шунингдек, харид жарае нларини рақамлаштириш ва инновацион технологияларни жории этиш орқали шаффофлик ва самарадорликни ошириш имкониятлари муҳокама қилинган.

Soliq imtiyozlari iqtisodiyotni rivojlantirishda va tadbirkorlik faoliyatini rag‘batlantirishda muhim o‘rin tutadi. Soliq imtiyozlari davlat tomonidan iqtisodiy o‘sish va ishbilarmonlik muhitini yaxshilash maqsadida joriy etilgan instrument hisoblanadi. Ushbu maqolada, soliq imtiyozlarining samarali tashkil etilishi, ularning iqtisodiy o‘sishga ta’siri, shuningdek, soliq siyosatining davlat budjeti va iqtisodiyot uchun muvozanatli va barqaror ta’siri haqida so‘z yuritiladi. Samarali soliq imtiyozlari iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash, tadbirkorlikni rivojlantirish va ijtimoiy farovonlikni oshirishga yordam beradi.

Hozirgi kunda mahalliy byudjetlarni shakllantirishdagi tizimli va tashkiliy muammolar mavjud. Tizimli va tashkiliy muammolar hududlarning moliyaviy imkoniyatlariga bevosita bog‘liqdir. Moliyaviy imkoniyatlar hududning tabiiy sharoitlariga, ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish darajasiga, hududning xo‘jalik tuzilish va ixtisoslashuviga va mamlakat mehnat taqsimotidagi mavqeiga va boshqa bir qator omillarga bog‘liqdir. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Mahalliy davlat hokimiyati organlarining moliyaviy erkinligini oshirish, mahalliy byudjetlarga tushumlarning to‘liqligini ta’minlash bo‘yicha soliq va moliya organlari javobgarligini kuchaytirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi farmoni e’lon qilindi

“Yashil soliq” tamoyili zamonaviy ta’lim tizimida barqaror rivojlanish g‘oyalarini amalga oshirish uchun muhim strategik soliq hisoblanadi. Dunyo bo‘ylab zaharli gazlar kelib chiqishi, axlat chiqindilari ko‘payishi, iqlim o‘zgarishlari, tabiiy resurslarning cheklanganligi va ekologik muvozanatning buzilishi kabi muammolar globallashuv jarayonida keng miqyosda muhokama qilinmoqda. “Yashil soliq” tamoyili talabalarda ekologik tozalik haqida ong va madaniyatni shakllantirish, ilmiy-tadqiqot faoliyatini barqarorlik tamoyillariga yo‘naltirish, amaliy jihatdan ekologik toza texnologiyalarni hayotga joriy etishni nazarda tutadi.

Образование является одним из ключевых направлений социального развития, определяющим конкурентоспособность страны и уровень благосостояния граждан. Государственные расходы на образование занимают значительную долю в общем объеме социальных расходов бюджета, что подтверждается статистическими данными. Согласно данным Министерства экономики и финансов Узбекистана, доля расходов на образование в общем объеме социальных расходов увеличивается с 42,7% в 2022 году до 47,3% в 2025 году, что свидетельствует о приоритетности данной сферы для государства.

Социальная сфера, охватывающая образование, здравоохранение, культуру, спорт и социальную защиту, является основой устойчивого развития общества и повышения качества жизни граждан. Для Узбекистана, где социальные реформы (например, внедрение системы обязательного медицинского страхования, новых систем подушевого финансирования) являются приоритетным направлением государственной политики, изучение динамики и структуры социальных расходов государственного бюджета актуально для понимания, как государство адаптируется к внутренним и внешним вызовам.

2022-2026 йилларга мўлжалланган янги Ўзбекистоннинг Тараққиёт стратегиясида кўзда тутилган ва амалга оширилиши мўлжалланган 100 та мақсаднинг 53-мақсади “Аҳоли учун мажбурий ижтимоий кафолатларни таъминлаш, эҳтиёжманд қатламларнинг ижтимоий ҳимоясини кучайтириш” чора-тадбирларнинг амалга оширилишини назарда тутади. Бу борада фуқароларни ижтимоий муҳофаза қилиш, жамиятнинг ҳимояга муҳтож қатламлари, кўп болали оилалар, етим болалар ва ота-она қарамоғидан маҳрум бўлган болалар, имконияти чекланган шахсларни қўллаб-қувватлаш бўйича изчил ва манзилли давлат сиёсатини амалга ошириш масалаларига алоҳида эътибор қаратилмоқда.

Постоянно меняющиеся экономические и социальные условия требуют от правительств всех стран перераспределять бюджетные ресурсы с целью достижения долгосрочного устойчивого развития. Республика Узбекистан, как быстро развивающаяся страна, активно работает над реализацией Целей Устойчивого Развития (ЦУР), и гормонизация расходов государственного бюджета с этими целями является ключевым инструментом обеспечения стабильного и устойчивого роста.

Maqolada aholini ijtimoiy himoya qilish va kambag‘allikni qisqartirish masalalarini moliyalashtirishni takomillashtirish yo‘llari muhokama qilinib, O‘zbekistonda kambag‘allikni qisqartirish va aholini ijtimoiy himoya qilish bo‘yicha qo‘yilgan maqsadlar, vazifalar va ularni moliyalashtirishning asosiy manbalari tadqiq etilgan. Maqolada davlat, xususiy va xalqaro manbalardan foydalanish asosida kambag‘allikni qisqartirish va ijtimoiy himoyani moliyalashtirishning muvaffaqiyatli yo‘llari taklif etilgan.

Здравоохранение представляет собой одну из самых важных составляющих социальной политики государства, определяющую уровень жизни населения и благополучие общества в целом. Для любой страны, включая Узбекистан, забота о здоровье граждан является одним из главных приоритетов, что проявляется в значительных объемах финансирования и в структурных изменениях в системе здравоохранения. Успехи в улучшении качества медицинских услуг, доступности и эффективности здравоохранения напрямую зависят от того, насколько грамотно и эффективно распределяются бюджетные средства, а также от того, как осуществляется поддержка и развитие этой сферы на всех уровнях – от центральных органов власти до местных медицинских учреждений.

Маълумки, республикамизда солиқ тизимидаги ислоҳотлар асосан янги мазмундаги қонун ва қонуности меъёрий ҳужжатларни қабул қилиш ва уларни иқтисодиётнинг ҳозирги босқичидаги мазмунига мос ҳолда такомиллаштириб боришни тақозо этади.

The emergence of new financial instruments under the influence of artificial intelligence (AI) is a significant event in the modern financial industry. Artificial intelligence causes significant changes in various aspects of the financial industry, influencing traditional financial instruments, creating new opportunities for their change and creation. Artificial intelligence is used to create innovative products, automate data analysis, improve risk assessment, and optimize decision-making processes. This has led to the development of new payment methods, such as digital currencies and online payment systems, as well as chatbots for banking services.

Ushbu maqolada xizmat ko’rsatish soxasida raqamli marketingni o’rni, axamiyati va xizmat ko’rsatish soxasining keng tarmoqlarga tarqalishida axoliga ko’rsatilayotgan xizmatlarning sifatli tashkil etilishida raqamli marketing o’rni, axamiyatini belgilash va bu borada mamlakatimizda tashkil etilayotgan iqtisodiy islohotlarning amaliy axamiyati o’rganilib chiqilgan.

Ushbu maqolada kraudfanding orqali sun’iy intellekt (SI) startaplarini investitsiyalash masalasi xorijiy mamlakatlar tajribasi misolida tahlil qilinadi. AQSh, Yevropa Ittifoqi va Osiyo davlatlaridagi moliyalashtirish mexanizmlari solishtirilib, kraudfanding modellarining samaradorligi baholanadi. Tadqiqot natijalari kraudfanding platformalarining SI startaplarini rivojlantirishdagi o‘rni va istiqbollarini aniqlashga qaratilgan. Shuningdek, maqolada O‘zbekiston uchun tavsiyalar ham ilgari suriladi.

Raqamli texnologiyalar jadal rivojlanib borayotgan bugungi kunda bank sektori o’z faoliyatini zamonaviy talablar asosida qayta tashkil etmoqda. Tijorat banklarining raqamli moliyaviy xizmatlarni taklif etishi nafaqat mijozlar ehtiyojlarini qondirishga, balki bank xizmatlari sifatini oshirish, operatsion xarajatlarni kamaytirish va raqobat bardoshlikni kuchaytirishga xizmat qilmoqda. Tijorat banklarining raqamli moliyaviy xizmatlarni rivojlantirish jarayoni uzoq yillar davomida bosqichma-bosqich amalga oshirilgan bo’lib, bu jarayon texnologik taraqqiyot, mijozlar talablarining o’zgarishi va global moliyaviy bozorlarning rivojlanishiga bog’liq ravishda kechdi.

В современном мире стало очень популярно, использование искусственного интеллекта, почти во многих сферах жизни: 1) в медицине: для диагностики заболеваний, предсказание исходов лечения, управление медицинскими записями и персонализированное медицинское обслуживание; 2) в сфере транспорта: для автономных транспортных средств, для оптимизации маршрутов, прогнозирование дорожных условий; 3) в сфере финансов: для оценки рисков, выявление мошенничества, автоматизация торговых операций; 4) в сфере образования: для персонализированного обучения, автоматическое оценивание, управление учебными процессами; 5) в сфере маркетинга и рекламы: для анализа потребительского поведения, таргетированная реклама, прогнозирование трендов; 6) в сфере производства: для управления производственными процессами, предсказание ресурсопотребления.

В настоящее время одной из проблем, требующей внимания и новых подходов к решению, является развитие компаний в условиях все более и более активного применения финансовых технологий. Под таковыми следует понимать цифровые инновационные решения в сфере финансовых услуг, предлагаемые и используемые компаниями на новой технологической платформе, которые конкурируют или сотрудничают с финансовыми институтами. Свою стратегию компании должны выстраивать в новых экономических условиях с учетом возможности применения финансовых технологий.

Ҳозирги глобал рақамлаштириш жараёнида молиявий технологиялар (FinTech) нафақат банк ва бизнес соҳасида, балки таълим тизимида ҳам муҳим ўрин тутмоқда. Олий таълим муассасаларида молиявий технологияларни жорий этиш таълим жараёнини такомиллаштириш, молиявий менежментни автоматлаштириш ва талабалар ҳамда ўқитувчилар учун янги имкониятлар яратишга хизмат қилади. 

В статье рассматривается потенциал применения технологии искусственного интеллекта (ИИ) в сфере финансовых технологии (FinTech) в Республике Узбекистан. Проводится анализ текущего состояния FinTech-сектора, выявляются ключевые области применения ИИ, предлагаются модели внедрения ИИ для оптимизации финансовых процессов и повышения эффективности бизнеса. Представлено экономическое обоснование целесообразности использования ИИ в FinTech, включающее расчет ожидаемых выгод и затрат.

Бугунги кунда банк тизимида кредит рискларини бошқариш муҳим аҳамият касб этмоқда. Жаҳондаги тезкор иқтисодий ўзгаришлар, рақамли технологияларнинг ривожланиши ва бозордаги ноаниқликлар банкларни рискларни аниқ баҳолаш ва самарали бошқаришга мажбур қилмоқда. Шу нуқтаи назардан, банк фаолияти кредит рискларини бошқарув жараёнларида сунъий интеллектни (СИ) қўллаш банкларнинг кредит рискларини камайтириш ва уларни олдиндан прогноз қилишда янги имкониятларни тақдим этади.

This manuscript proposes a new model that integrates neurotechnology with machine learning techniques in an attempt to boost the statistical analysis of big data streams, specifically in relation to the turbulent financial marketplace. The proposed model enables real-time processing, real time anomaly detection, and predictive analysis, and in doing so, helps in strengthening decision-making processes and minimizing financial vulnerabilities. Empirical evaluations exhibit high predictive accuracy, adaptability, and high potential for personalized financial interventions, in tune with current trends and future trends in the financial marketplace.

Ўзбекистон Республикаси банк тизимини ислоҳ қилишнинг 2020-2025 йилларга мўлжалланган Стратегиясида молия бозорида, шу жумладан, ссуда капиталлари бозорида тенг рақобат шароитларини яратиш, кредитлашни фақат бозор шартлари асосида амалга ошириш, кредит портфелини ва банклар фаолиятидаги рискларни бошқариш сифатини яхшилаш, кредитлаш ҳажмларининг мўътадил ўсишига амал қилишни республика банк тизимини ислоҳ қилишнинг устувор йўналишлари сифатида белгиланган.

Современный мир финансов стремительно меняется под влиянием новых технологий. Финансовые инновации становятся ключевым фактором, определяющим конкурентоспособность банковского сектора. Они не только улучшают качество услуг, но и повышают уровень безопасности, оптимизируют процессы и обеспечивают доступность финансовых продуктов для широкой аудитории.

Современные цифровые финансовые технологии тесно связаны с искусственным интеллектом, что обусловлено необходимостью повышения эффективности, прозрачности и безопасности операций в условиях цифровизации экономики. В данной работе рассматриваются ключевые направления интеграции ИИ в финансовые технологии и краудфандинг, что способствует автоматизации обработки данных, принятию решений и управлению рисками. Особое внимание уделяется применению алгоритмов машинного обучения и предиктивной аналитики для оптимизации финансирования и персонализации финансовых предложений. Также анализируются механизмы борьбы с мошенничеством, основанные на интеллектуальных системах выявления аномалий и прогнозирования рисков.

Moliyaviy xizmatlar sohasi raqamli marafonning sun’iy intellekt (sun’iy intellekt) bosqichiga kirdi, bu sayohat internet paydo bo‘lishi bilan boshlangan va tashkilotlarni raqamlashtirishning bir necha bosqichlaridan o‘tdi. Sun’iy intellektning paydo bo‘lishi, an’anaviy moliya institutlarining tarkibiy qismlarini birlashtirgan aloqalarni zaiflashtirmoqda va ko‘proq innovatsiyalar va yangi operatsion modellarga eshiklarni ochmoqda. Ushbu tezisda, moliyaviy texnologiyalar (FinTech) va kraudfanding (crowdfunding) sohalarida sun’iy intellekt (SI) texnologiyalarining qo'llanilishi, ularning kelajakdagi roli va imkoniyatlari tahlil qilinadi.

amonaviy sharoitda har bir davlatning uzoq muddatda barqaror ijtimoiy iqtisodiy o‘sishini ta'minlashning asosiy omillaridan biri aholi turmush darajasini yaxshilashdir. Aholi turmush farovonligi bir qator ijtimoiy-iqtisodiy ko‘rsatkichlar orqali o‘lchanadi, va uning asosiy moddiy tarkibiy qismlaridan biri iqtisodiy faoliyat orqali olinadigan daromadlar hamda davlatning ijtimoiy siyosati doirasida taqdim etiladigan ijtimoiy yordamlar hisoblanadi. Iqtisodiy islohotlarning dastlabki bosqichlaridagi o‘tish davrida yuzaga kelgan murakkab vaziyatlarda daromadlarni boshqarish usullari qo‘llanildi.

The rapid development of digital technology is reshaping global supply chain finance. Innovations such as blockchain, artificial intelligence (AI), cloud computing, and the Internet of Things (IoT) are improving efficiency, security, and transparency. As businesses increasingly rely on these technologies, they are reshaping financial operations and addressing key challenges in the supply chain, such as operational delays, fraud risks, and regulatory compliance.

Tadbirkorlikni rivojlantirish iqtisodiy o’sishning asosiy omillaridan biri bo’lib, davlat budjeti barqarorligini ta’minlashda muhim rol o’ynaydi. Tadbirkorlar yangi ish o’rinlarini yaratish, soliq tushumlarini oshirish va innovatsiyalarni joriy etish orqali iqtisodiy faoliyatni rivojlantiradi. Shu bilan birga, davlat budjeti tadbirkorlikdan olinadigan soliqlar va daromadlar orqali moliyalashtiriladi.

O‘zbekistonda futbol sportning eng ommaviy va mashhur turlaridan biri hisoblanadi. Mamlakatda professional futbol klublari soni ortib bormoqda. Biroq ularni moliyalashtirish tizimini takomillashtirish masalasi so‘nggi yillarda dolzarb mavzulardan biriga aylanmoqda. Jahon tajribasi shuni ko‘rsatadiki, futbolning barqaror rivojlanishi va xalqaro maydondagi muvaffaqiyati bevosita uning moliyaviy modeliga bog‘liq. Mamlakatimizda professional futbol klublari davlat tomonidan moliyalashtirilayotgan bo‘lsa-da, bu tizim samaradorligi pastligi va uzoq muddatli barqarorlikni ta’minlab bera olmasligi bilan ajralib turadi.

Aholi moliyaviy savodxonligini oshirish jamiyat va iqtisodiyotning barqaror rivojlanishi uchun asosiy omillardan biri hisoblanadi. Moliyaviy savodxonlik — bu shaxsning oʻz shaxsiy moliyasini samarali boshqarish, moliyaviy qarorlarni toʻgʻri qabul qilish va moliyaviy tizimlar bilan ishlash boʻyicha bilimlari, koʻnikmalari hamda malakasi. Agar aholi moliyaviy jihatdan bilimli boʻlsa, davlatning moliyaviy siyosatlari va islohotlari aholi tomonidan toʻgʻri qabul qilinishi va unga amal qilinish ehtimoli ortadi.

Ҳар қайси иқтисод тизимида макроиқтисодий барқарорликни таъминлаш миллий иқтисодиёт доирасида, жаҳон хўжалигида ҳам энг устувор масалалардан бири сифатида қаратилади. Иқтисодиётни ривожлантириш асосан учта йўналишда амалга оширилади, биринчиси бу бозор механизмлари орқали, яъни бозорнинг ўзининг объектив талаблари асосида иқтисодиёт ривожланиб, барқарорликнинг айрим йўналишлари объектив иқтисодий жараён сифатида шаклланади, иккинчиси бу давлатнинг иқтисодиётни тартибга солиш орқали миллий иқтисодиётда макроиқтисодий барқарорлик таъминланиб боради, бозор муносабатларида ҳал этиб бўлмайдиган масалалар давлатнинг зарурий инструментларини қўллаш орқали таъминланади ва учинчиси бу ташқи омиллар бўлиб, миллий иқтисодиётнинг бошқа ташқи бозорлар билан ўзаро алоқасини ташкил килиш ва уни ривожлантиришнинг зарурлиги ва шу каби йўналишларда юз беради.

Bugungi kunda mikromoliya tashkilotlari aholining iqtisodiy ahvolini yaxshilash, ularni tadbirkorlikka jalb qilish va moliyaviy xizmatlardan keng foydalanish imkoniyatini yaratishda muhim rol o‘ynamoqda. Ayniqsa, Islom moliya instrumentlari mikromoliya sohasida yangi imkoniyatlarni taqdim etib, ijtimoiy adolat va barqarorlikni ta’minlashga xizmat qiladi. Bizning fikrimizcha, Islom moliyasi mikromoliya tashkilotlarining samaradorligini oshirish va ularning kengroq qamrovga ega bo‘lishi uchun muhim ahamiyatga ega.

Jahon miqyosida umumiy aktivlari miqdori 5 trln AQSH dollaridan oshishi kutilayotgan islom moliyasi, pandemiya tufayli paydo bo’lgan to’siqlarga qaramay, hukumatlarning qo’llab-quvvatlovchi siyosati hamda islom moliya mahsulotlarga bo’lgan yuqori talab o’laroq ularning moliya bozorlaridagi ishtiroki chuqurlashdi va islom moliya tarmog’i barcha jabhalarda kengayishda davom etmoqda. Ushbu globallashuv sharoitida zamonaviy moliya tizimi yangi vositalarni joriy etish asosida milliy moliya bozorlarini diversifikatsiya qilish va hududlarda islomiy investitsiyalarni jalb qilishni talab etadi.

Bugungi kunda shuni bilishimiz mumkinki O‘zbekistonda islom moliyasiga qiziqish ortib bormoqda chunki O‘zbekiston aholisining qariyb 93 % foiz qismini musulmonlar tashkil etadi. O‘zbekiston avvaldan islom dinining markazlaridan biri bo‘lgani hammamizga ayon, lekin shunday bo‘lishiga qaramasdan bizning davlatimizda Islom moliyasi yaxshi rivojlanmagan. Avval Islom moliyasi haqida ozgina gapirib o‘tadigan bo‘lsak, islom moliyasi – bu pulni sarflash va taqsimlashda Islom qoidalariga rioya qiladigan tizim hisoblanadi.

Dunyoda aksar aholisi musulmon davlatlar juda ko’p. Bu davlatlarda islom qonunchiligidan faqatgina namoz, haj, janoza va nikoh kabi ibodatlar saqlanib qolgan desak xato qilgan bo’lamiz. Balki, ko’pchilik davlatlar islom moliyasiga ham e’tiborini qaratmoqda va har bir musulmon kishi ham o’z davlatida islom banklari bo’lishini xohlaydi. Diniy ibodat sifatida ado etiladigan zakot, ushr, fitr sadaqasi singari majburiyatlarning zamonaviy soliq tizimi bilan qay tarzda uyg’unlashishi mumkinligi ayrim musulmon mamlakatlari misolida yaqqol ko’rinib turibdi.

Korporativ madaniyat tashkilotning ichki muhitini shakllantiruvchi asosiy omillardan biri bo‘lib, uning samaradorligi va barqarorligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. Robert Quinn va Kim Kemeron korporativ madaniyatlarni tasniflash uchun ishlatiladigan to'rtta quti madaniyati modelini yaratdilar. Uning vertikal o'qi tashkilotning barqarorlik yoki moslashuvchanlikka ko'proq e'tibor qaratishini, gorizontal o'qi esa tashkilotning ichki boshqaruv va integratsiyasini qanchalik darajada boshqara olishiga qarab klan, adxokratik, byurokratik va bozor tashkiliy madaniyatiga ajratilgan.

This article examines the issues of developing a green economy in our country. To implement the objectives set out in the Development Strategy of New Uzbekistan for 2019–2030, enhance the effectiveness of measures to ensure green and inclusive economic growth, and expand the use of renewable energy sources and resource conservation across all sectors of the economy, the Strategy for Uzbekistan's transition to a green economy has been adopted. The article analyzes the key principles and strategies of environmentally oriented economic growth aimed at reducing negative environmental impacts, improving energy efficiency, and actively integrating renewable energy sources. Special attention is given to Uzbekistan’s experience in shaping a green economy, including adopted programs, legislative initiatives, and promising projects. The advantages and challenges associated with implementing green reforms, as well as their impact on the country's socio-economic development, are also considered.

Islom kapital bozori global moliya tizimining muhim tarkibiy qismi bo‘lib, bozor ishtirokchilari o‘rtasida resurslarni safarbar qilish va taqsimlashning muhim yo‘li bo‘lib xizmat qiladi. Bozor bir qator moliyaviy mahsulotlar va xizmatlarni taklif etadi, shu jumladan sukuk, islomiy fondlar va islomiy aksiyalar. So‘nggi yillarda bozorda qulay demografik va iqtisodiy omillar, shariatga mos keladigan moliyaviy mahsulotlarga talabning oshishi va qulay me’yoriy-huquqiy muhit tufayli sezilarli o‘sish kuzatildi.

Bank tizimida likvidlikni boshqarish funksiyasi juda muhim ahamiyatga ega. Likvidlik bankning o‘z majburiyatlarini to‘liq va o‘z vaqtida bajarish qobiliyatini anglatib, uning barqaror faoliyat yuritishiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Banklarning likvidlik darajasi va rentabelligi o‘zaro bog‘liq bo‘lib, ularning muvozanatini saqlash bank boshqaruvining eng muhim vazifalaridan biridir. Likvidlik boshqaruvi jarayonida tijorat banklari nafaqat jamoatchilikning naqd pulga bo‘lgan talabini qondirishga, balki aktivlarini daromadli qilishga va bank foydasini oshirishga harakat qiladi.

Jahonda moliya sohasi uzoq tarixiy rivojlanish jarayoniga ega bo‘lib, xususan, Shumer va Bobil sivilizatsiyasiga borib taqaladi. Ma’lumki, pul ixtiro qilinganidan keyin, hozirgi ma’noda banklar bo‘lmasa ham, ularning vazifalarini bajaradigan turli mexanizmlar mavjud bo‘lganligi tabiiy bo‘lgani kabi shu davrlarda kishilarning bir-biriga o‘zaro yordam berishi hamda qo‘llab quvvatlashi, ya’ni, sug‘urtaga o‘xshash amaliyotlar ham yuzaga chiqqanligi ayni haqiqat, desak mubolag‘a emas.

Yigirma birinchi asr avvaliga kelib dunyoda bir qator iqtisodiy inqirozlarning sodir bo‘lishi, jahon iqtisodiyoti hamon shunday moliyaviy inqiroz asoratlaridan xalos bo‘la olmayotgani, jahonda hukmronlik qilayotgan an’anaviy iqtisodiy tizim ham kamchiliklardan holi emasligini ko‘rsatib qo‘ydi. Shunday vaziyatda dunyo iqtisodiyoti uchun raqobatbardosh, bugungi jahon moliyaviy tizimidagi muayyan kamchiliklarni to‘ldiruvchi yoki o‘rnini bosuvchi alternativ moliyaviy mexanizmlarga har qachongidan-da qattiq ehtiyoj sezmoqda.

Xalqaro tajriba shuni ko‘rsatadiki, Islomiy moliya industriyasining barqaror rivojlanishi uchun qo‘llab-quvvatlovchi infratuzilmani shakllantirish zarur. Ivanovaning fikriga ko‘ra, moliyaviy infratuzilma tushunchasi ilmiy kategoriya sifatida alohida tizimli mazmunga ega bo‘lib, moliyaviy infratuzilma davlat, xususiy tuzilmalar va uy xo‘jaliklari o‘rtasida moliyaviy oqimlarning harakatlanishini ta’minlovchi institutlar majmuasi sifatida tushuniladi. Islomiy moliya uchun zarur infratuzilma borasidab a’zi ilmiy ishlar doirasida Islomiy moliya infratuzilmasi yoki ekotizimi haqida, uning tarkibiy qismlari hususida muhokamalar olib borilgan.

Maqolada jahon moliya bozorida keng o‘rin olib rivojlanib borayotgan islom moliyasining kichik biznes sub’yektlarida qo‘llanilishi tahlil etilgan. Kichik biznesni rivojlantirish, ishlab chiqarish quvvatlarini kuchaytirish va modernizasiya qilishga islom tamoyillariga asoslangan moliviy resurslarni va investitsiyalarni jalb etish masalalari, islom moliyasini rivojlantirish imkoniyatlari va bu borada amalga oshirilishi kerak bo‘lgan vazifalar o‘rganilgan.

В современном мире исламские финансы становятся все более востребованными благодаря их стабильности, прозрачности и этическим принципам. Общий объем рынка исламского финансирования достигнет $5,3 трлн к концу 2025 года, а к 2030 году прогнозируется рост до $9 трлн360. Исламские инвестиции представляют собой важный источник финансирования, особенно для развивающихся стран, таких как Узбекистан.

Иқтисодий назария фани постулатларида венчур капитални тадқиқ этиш венчур капиталнинг табиати (у фиктив ёки молиявий капиталнинг бир тури бўладими) ҳақидаги саволни ўртага қўйиш, такрор ишлаб чиқариш жараёнида венчур капиталнинг доиравий айланиш қонуниятларини аниқлаш имконини беради. Бугунги кунда барча тадқиқотларни турли-туман бўлишига қарамай венчур капитал моҳияти ҳали ҳам етарли даражада тадқиқ этилмаган.

Hozirgi kunda islom moliyaviy qimmatli qogʻozlar bozori moliyaviy tizimning muhim tarkibiy qismiga aylangan boʻlib, u jahon iqtisodiyotida katta ahamiyat kasb etmoqda. Shu bilan birga, Islom moliyasi tamoyillari asosida faoliyat yurituvchi qimmatli qogʻozlar zamonaviy moliyaviy tizimda tobora koʻproq oʻrin egallab, rivojlanishda davom etmoqda. Bu qimmatli qog‘oz turi sukuk hisoblanadi. Sukuk investitsiyalarni jalb etishda qimmatli qog‘ozlarga alternativ variant hisoblanadi, lekin aksiya va obligatsiyadan farqli jihatlarri mavjud. S

Iqtisodiyotda moliyaviy resurslarga bo‘lgan ehtiyojni har doim ham ichki resurslar bilan qoplab bo‘lmaydi, shuning uchun ham davlatlar xorijiy moliyaviy resurslarga ehtiyoj sezadi. Ya’ni o‘z ehtiyojlari uchun xorijiy mamlakatlardan resurs jalb qiladi, bu investitsiya, qarz yoki boshqa shaklda bo‘lishi mumkin. Bugungi kunda xalqaro bozordan resurs jalb qilishning eng keng tarqalgan usullaridan bir bu yevroobligatsiyalar chiqarib, xalqaro fond bozoriga joylashtirishdir. Bu bozor yillar o‘tgani sayn kengayib bormoqda va mamlakatlar, korporatsiyalar, yirik tijorat banklari bu bozorda o‘zlarining qimmatli qog‘ozlarini joylashtirmoqdalar.

Mazkur tezisda O‘zbekistonda inklyuzivlikni ta’minlashda Islom moliyasi vositalarining o‘rni va istiqbollari tahlil qilindi. Islom moliyasining ijtimoiy adolat va tenglik tamoyillariga asoslanganligi, moliyaviy xizmatlardan chetda qolgan qatlamlarni iqtisodiy jarayonlarga jalb etish imkoniyatini yaratadi. Xususan, O‘zbekistonda moliyalashtirish jarayonida Islom moliyasi instrumentlari orqali kambag‘allikni kamaytirish, kichik va o‘rta biznes subyektlarini qo‘llab quvvatlash, ijtimoiy tengsizlikni bartaraf etish mexanizmlari ko‘rib chiqildi. O‘zbekistonda Islom moliyasi vositalarini bosqichma-bosqich tatbiq etish, xususan zakot, vaqf va qarzi-xasan kabi mexanizmlarni qo‘llash bo‘yicha amaliy taklif va tavsiyalar ishlab chiqildi.

Оilаviy biznеs kо’рlаb dаvlаtlаr iqtisоdiyоtidа еtаkсhi о’rin еgаlаydi. Сhunki hаr qаndаy dаvlаt fаrоvоnligining аsоsini оilаviy biznеs vа xususiy tаdbirkоrlik sеktоri bеlgilаb bеrаdi. Bu bоrаdа Аmеrikа, Оsiyо vа Yеvrора mаmlаkаtlаrining ilg’оr tаjribаlаrini kо’rsаtib о’tish mumkin. Buyuk Britаniyаdа u bаrсhа firmаlаrning 75 fоizini qаmrаb оlib, аhоlining yаrmini ish bilаn tа’minlаydi vа YаIMning qаriyb 50 fоizini ishlаb сhiqаrаdi. Yеvrора Ittifоqi mаmlаkаtlаridа bаrсhа kоrxоnаlаrning 85%, АQShdа еsа 90%ini оilаviy kоrxоnаlаr tаshkil еtаdi.

Бугунги кунда Ўзбекистонда кичик бизнес ва тадбиркорликни ривожлантиришда Ислом молияси муҳим аҳамият касб этиб бормоқда. Жаҳон ҳамжамиятида Ислом молияси асрлар давомида ўзининг адолатли ва барқарор принциплари билан танилган. Чунки у иқтисодий фаолиятни адолатли, транспарент ва барқарор қилишга йўналтирилган. Ислом молияси иқтисодий ишларнинг, шу жумладан, тадбиркорлик фаолиятининг этик ва ижтимоий жиҳатдан тўғри йўл билан олиб борилишини таъминлайди.

Islomiy moliyalashtirish ma’naviy-axloqiy tamoyillarga asoslangan ijtimoiy yo‘nalish bo‘lib, insonlarning farovonligini ularning hayoti, tafakkuri, qadr qimmati va mulkini himoya qilish orqali ta’minlashga qaratilgan. Bu yo‘nalish iqtisodiy rivojlanishning asosiy maqsadi sifatida ijtimoiy adolatni ta’minlashni ko‘zda tutadi. Bu maqsad iqtisodiyotni rivojlantirish va xo‘jalik faoliyatini yaxshilash yo‘li bilan amalga oshirilishi mumkin. O‘zbekiston Respublikasida 2022-yil 20-aprelda “Nobank kredit tashkilotlari va mikromoliyalashtirish faoliyati to‘g‘risida”gi qonun qabul qilindi.

So‘nggi yigirma yil ichida jahon moliya bozorlari to‘rtta asosiy yo‘nalishda taraqqiy etganini qayd etish mumkin: globallashuv, funksional integratsiya, moliyaviy texnologiyalar va innovatsiyalar hamda internet texnologiyalarining tatbiq etilishi. Ushbu tendensiyalar moliya bozorlarining samaradorligini oshirish barobarida moliyaviy mahsulotlar hamda xizmatlar assortimentini sezilarli darajada kengaytirib, ularni barcha turdagi investorlar uchun yanada qulay va ommabop qildi. Shu bilan birga, ular aniqlanishi va cheklanishi kerak bo‘lgan yangi risklarni vujudga keltirdi.

Xulq-atvor moliyasi — bu psixologik nazariyalarni an’anaviy iqtisodiyot bilan birlashtirib, odamlarning nega irratsional moliyaviy qarorlar qabul qilishlarini tushuntiradigan sohadir. An’anaviy moliya investorlarga foydani maksimal darajaga yetkazishga intiluvchi ratsional shaxslar sifatida qaraydi. Biroq, xulq-atvor moliya investorlarning kognitiv yondashuvlar va hissiyotlar ta’sirida bo‘lishini tan oladi. Natijada, ularning qarorlari ratsionallikdan chetlashishi mumkin.

Bugungi kunda innovatsiya, fan, taʼlim va ishlab chiqarish integratsiyasi taraqqiyotni belgilab beradigan muhim omil hisoblanadi. Shu bois ilm va amaliyot uygʻunligini taʼminlash har bir soha oldida turgan eng dolzarb vazifalardan biriga aylandi. Shuningdek, klaster tizimida innovatsion faoliyatini tezlashtirish asosida eng avvolo, raqobatbardoshligini oshirish va global raqobatning kuchli ta’siriga qarshi turishdagi milliy va mintaqaviy rivojlanish talablariga shu asosida to’la javob beradi.

Global moliyaviy-iqtisodiy inqiroz AQShdagi ipoteka banklarining krizis holatidan boshlanib butun dunyoga tarqala boshladi ushbu vaziyatdan O’rta Osiyo davlatlari xususan O’zbekiston ham chetda qolmadi. Mana shunday qaltis davrda, moliya bozorlari qulashi, banklarning bankrot bo’lishi, kredit narxlarining oshib ketishi global bozordagi sotuv hajmini keskin pasaytirib, dunyo bo’ylab ishsizlar ko’payib ketdi. Mintaqa mamlakatlari global iqtisodiyotga ochiq bo’lsada integratsiya hajmi boshqa davlatlarga nisbatan past edi (cheklangan edi). Shunday bo’lishiga qaramasdan, ushbu davlatlar yetarlicha iqtisodiy talafoit ko’rishdi.

Barqaror rivojlanish tamoyillariga rioya qilish tobora dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Iqlim o‘zgarishi, ekologik muammolar, ijtimoiy tengsizlik va korporativ boshqaruvdagi shaffoflik masalalari investorlar, davlat tashkilotlari va biznes subyektlarini ESG (Environmental, Social, Governance) tamoyillarini faol joriy etishga undamoqda. Ayniqsa, loyihalarni moliyalashtirish jarayonida ESG tamoyillariga rioya qilish kompaniyalarga uzoq muddatli barqarorlikni ta’minlash, investorlarning ishonchini.