Mazkur maqolada dukkakli don ekinlarining mamlakatimiz qishloq xo‘jaligidagi ahamiyati va ulardan olinadigan maxsulotlarni samarali yetishtirish va foydalanish, iqtisodiy hajmini hududlar kesimida yuqori darajaga ko‘tarish, qishloq xo‘jaligida yer – suv resurslari tanqis bo‘lgan joylarni iqtisodiy holatini tahlil qilish va bunda hududlarda dukkakli o‘simliklarni xosildorligi oshirish mavjud muammolar hamda kamchiliklar, bu borada amalga oshirilayotgan mamlakatimizning iqtisodiy siyosati yo‘nalishlari hamda dastaklari tahlil qilingan.
Ушбу мақолада Қорақалпоғистон Республикасининг шўрланиш даражаси юқори бўлган ҳудудларида кунжут етиштиришнинг агротехник ва иқтисодий самарадорлиги таҳлил қилинган. Шунингдек, тадқиқот ишида кунжутнинг «Ташкент-122» навини 15 май ва 15 июнда экиш кўрсаткичлари ҳамда ҳосилдорлиги қиёсий таҳлил қилинган бўлиб, 15 майда экиш энг самарали муддат эканлиги аниқланган. Иқтисодий таҳлил натижаларига кўра, 15 майда экиш 15 июнга нисбатан 41,8% юқори даромад келтирган. Бу натижа экиш муддати ва уруғ меъёрини тўғри танлашнинг аҳамиятини кўрсатган ҳамда шу асосда Қорақалпоғистон шароитида кунжут етиштиришни оптималлаштириш ва иқтисодий самарадорликни ошириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
Мазкур мақолада ғаллачиликк қуйи тармоғининг самадорлиги масалаларини тадқиқ қилиш асосида унга таъсир кўрсатувчи омиллар туркумланган, уларнинг ғаллачилик кластерларини ташкил этишга таъсири баҳоланган, кластер тизимида ишлаб чиқариш, қайта ишлаш ва сотиш жараёнлари босқичларининг алгоритми шакллантирилган. Шунингдек, ғаллачилик кластерлари фаолиятининг самарадорлигини ошириш бўйича таклифлар берилган
Ушбу мақолада суверен фондлар фаолият самарадорлигини баҳолаш усуллари ўрганилган. Шунингдек, ҳар бир таклиф этилган мезон таркибида у ёки бу мезоннинг бажарилиш даражасини объектив баҳолайдиган комплекс кўрсаткичлар ўрганилган ва таҳлил қилинган. Суверен фондлар фаолияти, улар томонидан молиялаштириладиган инвестиция лойиҳалар самарадорлигини баҳолаш кўрсаткичлари таҳлил этилган ва баҳолаш мезонлари тақдим этилган.
Zamonaviy xalqaro amaliyotda qo‘llanilayotgan boshqaruv, texnologik yangiliklar, resurslardan samarali foydalanish va raqamli transformatsiya usullari o‘rganilib, ularning mahalliy korxonalar uchun qo‘llash imkoniyatlari baholandi. Tadqiqotda AQSh, Norvegiya, Rossiya va boshqa ilg‘or davlatlarning neft-gaz sanoati korxonalaridagi muvaffaqiyatli tajribalari tahlil qilinib, ularning iqtisodiy samaradorlikka ijobiy ta’sir ko‘rsatgan omillari yoritildi. Maqola natijalari O‘zbekistonning neft-gaz sohasi korxonalarida samaradorlikni oshirishga qaratilgan strategiyalarni ishlab chiqishga xizmat qiladi.
Ушбу мақолада бугунги кунда савдо соҳасидаги муаммолар қайд қилинган. Иқтисодчи олимларнинг иқтисодий самарадорлик тушунчасига ёндашувлари таҳлил қилинган. Хорижий манбаларда келтирилган иқтисодий самарадорликнинг 8 та калитли кўрсаткичлари савдо корхонаси мисолида таҳлили амалга оширилган. Манбаларни таҳлил қилиш асосида иқтисодий самарадорлик кўрсаткичлари бешта гуруҳга ажратилиб 27 та кўрсаткичдан иборат тизими ишлаб чиқилган. Ушбу таклифларнинг амалиётга жорий қилиниши савдо корхоналари иқтисодий самарадорлигини ошириш имкониятларини топишда муҳим омил бўлиб ҳисобланади.
Ilmiy maqolada qurilish materiallari sanoati korxonalarini rivojlantirish mexanizmining mazmuni va mohiyati ko ‘rsatib berilgan. Jumladan, elementlarini integrasiyasini ta’minlash tashkiliy tuzilmalarda va korxona raqobatbardoshligini ko‘tarish; samarali ishlab chiqarishni tashkil etish maqsadida o‘z-o‘zini boshqarish va elementlar o‘rtasidagi o‘zaro aloqani ta’minlash; innovasion tavakkalchilik asosida ishlab chiqarish omillarini doimiy kombinasiyasini yaratish uchun barqaror turtki berish; korxona ichki va tashqi muhitini barqarorligini oshirish, shuningdek, korxonalar liberalligi va samarali rivojlanishini ta’minlash asoslangan
Жаҳонда кейинги йилларда қўшилган қиймат солиғини ундириш механизмини такомиллаштириш масалаларга қаратилган илмий изланишларга алоҳида эътибор берилмоқда. Пул-кредит ва бюджет-солиқ сиёсатининг ўзаро уйғунлигини таъминлаш, солиқ маъмурчилигини бугунги кун талабларига мослаштириш, қўшилган қиймат солиғининг бюджет даромадларини шалланишидаги ўрнини кучайтириш, «узлуксиз қўшилган қиймат занжири»ни вужудга келтириш, даромад ва харажатларнинг ноқонуний айланмасига чек қўйиш каби масалалар мазкур мақолада ёритилган.
Ushbu maqola Oʻzbekiston Respublikasida byudjet tashkilotlari uchun davlat xaridlarini elektron doʻkonlar orqali boshqarishning samaradorligini va iqtisodiy afzalliklarini oʻrganishga qaratilgan. Oʻzbekistonda davlat xaridlari jarayonlarini elektronlashtirishning asosiy maqsadlari – korrupsiyani kamaytirish, byudjet mablagʻlaridan tejamkor foydalanish va xarid jarayonining shaffofligini taʼminlashdir. 2021-yil 22-aprelda OʻRQ-684-sonli qabul qilingan “Davlat xaridlari toʻgʻrisida”gi qonun hamda 2024-yil 10-iyuldagi PQ-249-sonli “Davlat xaridlari tizimini takomillashtirish va unda kichik tadbirkorlik subyektlari ishtirokini ragʻbatlantirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi qaror orqali davlat xaridlarini elektron doʻkonlar yordamida amalga oshirish uchun yangi imkoniyatlar yaratildi va iqtisodiy samaradorlikka erishish yoʻlida katta qadamlar qoʻyildi. Davlat xaridlarida elektron doʻkonlarning qoʻllanishi Oʻzbekiston iqtisodiyotida qanday oʻzgarishlarga olib kelgani haqida batafsil tahlil keltiriladi. Bu jarayonda Indoneziya, Qozogʻiston va Estoniya kabi mamlakatlarning tajribalari, shuningdek, ularning elektron xarid tizimlarining Oʻzbekistondagi davlat xaridlarida qoʻllanilishi oʻrganiladi. Ushbu tadqiqot 2022-2024-yillar davomida elektron doʻkonlar orqali amalga oshirilgan davlat xaridlari natijalari asosida olib borilgan boʻlib, davlat mablagʻlaridan samarali foydalanish va tejash imkoniyatlari bilan bogʻliq muhim maʼlumotlarni ochib beradi.
Ushbu maqolada Oʻzbekiston iqtisodiyotida axborotlashtirish sohasining ahamiyati tobora ortib bormoqda. Axborot texnologiyalarining rivojlanishi va ularning iqtisodiy tizimga integratsiyasi, mamlakatning iqtisodiy oʻsishi, samaradorlikning oshishi va raqobatbardoshlikni taʼminlashda muhim rol oʻynaydi. Axborotlashtirish, ayniqsa, davlat boshqaruvi, biznes va taʼlim sohalarida zamonaviy texnologiyalarni joriy etish orqali iqtisodiy jarayonlarni yanada soddalashtirish va tezlashtirish imkonini yaratadi. Xususan, raqamli iqtisodiyot, elektron tijorat, onlayn xizmatlar, hamda maʼlumotlar bazalari va sunʼiy intellekt texnologiyalarining qoʻllanilishi orqali resurslarni samarali boshqarish, ishlab chiqarish va xizmat koʻrsatish jarayonlarini optimallashtirishga erishilmoqda. Shuningdek, axborotlashtirishning rivojlanishi ishbilarmonlik muhitini yaxshilash, yangi ish oʻrinlarini yaratish va iqtisodiy barqarorlikni taʼminlashda ham oʻz taʼsirini koʻrsatmoqda. Mazkur maqolada axborot texnologiyalarining iqtisodiyotga integratsiyalashuvi, raqamli transformatsiya jarayonlari va ular bilan bogʻliq iqtisodiy natijalarni oʻrganishni taqozo etadi. U, shuningdek, Oʻzbekistonning raqamli iqtisodiyotga oʻtish jarayonida yuzaga kelayotgan imkoniyatlar va muammolarni tahlil etadi.
Mazkur maqola Oʻzbekiston bank sektorining moliyaviy tahliliga bagʻishlanib, bank sektorning joriy holati, muammolari va kamchiliklarini oʻrganilgan. Oʻzbekistondagi banklar faoliyatining iqtisodiy samaradorligi davlat va xususiy banklar misolida koʻrib chiqilgan. Tadqiqotda yirik davlat banklarining bozordagi hukmron mavqeyi, aktivlar va majburiyatlar ulushi hamda rentabellik koʻrsatkichlari oʻrganilib, sektor rivojlanishidagi asosiy muammolar va kamchiliklar tahlil qilingan.
Mazkur maqola Yevropa Ittifoqining "Yashil kelishuv" strategiyasining asosiy yo‘nalishlarini tahlil qiladi. Unda iqtisodiyotni dekarbonizatsiya qilish, qayta tiklanadigan energiya manbalariga o‘tish va ekologik xavfsizlikni ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlar muhokama qilingan. Tahlil natijalariga ko‘ra, Yashil kelishuv iqtisodiy o‘sishni ta’minlash va ekologik barqarorlikni mustahkamlash imkonini beradi. Shuningdek, strategiyani amalga oshirishdagi muammolar va takliflar keltirib o‘tilgan.
Ushbu tadqiqotda Oʻzbekiston Respublikasi oliy ta’lim tizimini empirik tahlil qilish uchun resurslarga bogʻliqlik nazariyasi (RBN) o‘rganilgan. Regressiya modellari 2000-2013 - yillar davrini qamrab olgan. 62 ta Oʻzbekiston oliy ta’lim muassasalaridan iborat panel ma’lumotlar tatbiq etilib, muassasalar tomonidan qabul qilingan xarajatlar qarorlarning determinantlarini oʻrganish uchun qoʻllaniladi. Asosiy gipoteza oʻquv toʻlovlaridan olinadigan daromad ulushi va oʻqitishga sarflangan xarajatlar ulushi oʻrtasidagi mutanosiblik bilan bogʻliq. Tahlil belgilangan qat’iy ta’sirlarni kiritish orqali kuzatilmagan xilma-xillikni boshqarishga harakat qiladi. Instrumental oʻzgaruvchilarni baholash ushbu ikki oʻzgaruvchi oʻrtasidagi munosabatlarning potentsial endogenligini aniqlash uchun ishlatiladi. Asosiy aniqlangan natija shundan iboratki, oʻquv toʻlovlaridan tushadigan daromadlar ulushi va oʻqitishga sarflangan xarajatlar ulushi oʻrtasida, hatto boshqa omillar bilan bogʻliq boʻlganidan keyin ham ijobiy va statistik jihatdan muhim bogʻliqlik mavjud, bu RBNning asosiy tamoyiliga mos keladi.
Konsolidatsiyalashgan moliyaviy hisobotlarni tuzish uchun tashkiliy jihatlarini alohida bosqichlarini aniqlash hamda hisob siyosatiga tegishli bandlarini shakllantirish ochib berilgan. Tashkiliy mexanizmlarni takomillashtirish orqali hisobot tuzish jarayonini yanada samarali va aniq amalga oshirish yo‘llari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, mazkur jarayonda qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan innovatsion yondashuvlar va ichki nazorat tizimlarini kuchaytirish taklif etiladi. Ish natijalari aksiyadorlik jamiyatlarining moliyaviy shaffofligini oshirishga va investitsiyaviy jozibadorligini kuchaytirishga xizmat qiladi.
Ushbu maqolada an’anaviy va islomiy banklar faoliyatining integratsiyasi jarayonlari, ularning global moliya bozoriga ta’siri va ushbu sohadagi imkoniyatlar hamda muammolar o‘rganiladi. Tadqiqotda an’anaviy banklar tarkibida “Islom darchalari”ni tashkil etishning iqtisodiy samaradorligi, moliyaviy barqarorlikni ta’minlashdagi roli va moliya bozorini diversifikatsiya qilish imkoniyatlari tahlil qilinadi. Shuningdek, ushbu integratsiyaning rivojlanayotgan mamlakatlarda bank tizimi barqarorligi va xorijiy investitsiyalarni jalb qilishdagi ahamiyati empirik va nazariy yondashuvlar asosida yoritiladi. Maqola xalqaro moliyaviy hamkorlik va islomiy moliyaning jahon moliya bozorida o‘rnini mustahkamlash istiqbollarini ochib beradi.
Mazkur maqolada kommunal xizmatlar sohasida innovatsion loyihalarning ahamiyati tahlil qilinadi. Tadqiqotda jahon va O‘zbekiston tajribasidan kelib chiqib, innovatsion texnologiyalarni joriy etishning iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy foydalari ko‘rib chiqilgan. Innovatsion loyihalar, jumladan, aqlli shaharlar tizimi, raqamli boshqaruv, energiya samaradorligi va chiqindilarni qayta ishlash kabi yondashuvlar orqali resurslarni samarali boshqarish, atrof-muhitni himoya qilish va aholi farovonligini oshirish imkoniyatlari tahlil etilgan. Shuningdek, maqolada innovatsion texnologiyalarni joriy etishda mavjud bo‘lgan infratuzilma, moliyaviy va texnologik cheklovlar muhokama qilinadi hamda bu muammolarni hal qilish uchun tavsiyalar keltirilgan.
Ushbu maqolada aksiyadorlik jamiyatlarini transformatsiya qilish orqali iqtisodiy samaradorlikni oshirish yo'nalishlari tahlil qilinadi. Iqtisodiy samaradorlik ko'rsatkichlari bank aktivlari, aholi depozitlari va kredit investitsiyalarining o'sishi bilan bog'liqligi ko’rsatib berilgan.
Мазкур мақолада мамлакатимиз аграр соҳасида пиёз етиштириш технологияси ва ўзига хос хусусиятлари, унга таъсир этувчи омиллар гуруҳи ёритилган ҳамда керакли илмий хулосалар ясалган
Ushbu maqolada mamlakatimizda oziq-ovqat sanoatining rivojlanish bosqichlari, oziq-ovqat mahsulotlarining mamlakat iqtisodiyotidagi o‘rni, uning ijtimoiy va iqtisodiy ahamiyati hamda rivojlanish istiqbollari tahlil qilinadi. Oziq-ovqat sanoatini ekonometrik tahlil qilish orqali oziq-ovqat sanoatini rivojantirishning nazariy asoslari ko‘rib chiqilgan.
Ushbu maqolada Skandinaviya mamlakatlarining iqtisodiy rivojlanish modellari solishtirilib tahlil qilinadi. Norvegiya, Shvetsiya, Finlyandiya, Daniya va Islandiya yuqori soliqlar va innovatsion iqtisodiyotlarni o'z ichiga olgan davlatlar misolida keltiriladi. Ushbu davlatlar dunyoning eng nufuzli reytinglarida yuqori o'rinlarni egallab kelishmoqda, bu esa ularning iqtisodiy siyosatlarining muvaffaqiyatini ko'rsatadi. Maqolada Skandinaviya mamlakatlarining iqtisodiy inqirozga bardoshli va ijtimoiy adolat tamoyillariga asoslangan iqtisodiy modellari haqida ma'lumot beriladi. Shuningdek, har bir mamlakatning o'ziga xos iqtisodiy va ijtimoiy siyosatlari tahlil qilinadi va ularning samaradorligi baholanadi.
Сўнгги йилларда Ўзбекистон Республикасида янги инвестицион лойиҳаларнинг аҳамиятини ҳисобга олган ҳолда махсус иқтисодий зоналарни ташкил этиш, уларни ривожлантириш, шунингдек, амалга ошириладиган лойиҳаларга инвестицияларни жалб этиш борасида аниқ мақсадга йўналтирилган кенг кўламли ишлар амалга оширилмоқда. Лекин махсус иқтисодий зоналарда амалга оширилаётган янги лойиҳаларнинг барчасида ҳам кўзланган мақсадга эришилмаяпди, бундан ташқари баъзи лойиҳалар эса ўз вақтида фойдаланишга топширилмаяпди. Бу эса, махсус иқтисодий зоналарда амалга оширалаётган янги лойиҳаларга сарфланган харажатлар аудитини тўғри ташкил этиш, шунингдек, аудит жараёнида лойиҳаларнинг самарадорлигини баҳолаш нақадар долзарб эканлигини қўрсатади. Мазкур мақолада махсус иқтисодий зоналарнинг бир тури – эркин иқсодий зоналарда янги лойиҳалар харажатлари аудитини ташкил этиш ҳамда уларнинг самарадорлигини таҳлилий амаллар орқали баҳолаш масалалалари ёритилган
Xalqaro miqyosda turizmning ahamiyati tobora ortib bormoqda, chunki bu sektor davlatlar uchun jahon iqtisodiyotida oʻz oʻrnini mustahkamlash imkonini yaratadi. Shu bilan birga, turizmga boʻlgan sarmoya, mahalliy aholi uchun ish oʻrinlari yaratish, regional iqtisodiy oʻsishni qoʻllab-quvvatlash va madaniy almashinuvlarni rivojlantirishda muhim rol oʻynaydi. Ushbu maqolada, turizm sohasiga beriladigan eʼtibor iqtisodiyotning turli tarmoqlarini rivojlantirish va xalqaro aloqalarni mustahkamlash uchun sarmoya sifatida xizmat qilishi muhokama qilinadi.
Neft va gaz sanoati korxonalarida resurslardan foydalanish samaradorligini oshirish bugungi kunda iqtisodiy va ekologik barqarorlikni ta’minlashning ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Ushbu ilmiy tadqiqotda sanoat korxonalarida resurslarni tejash, ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish, energiya samaradorligini oshirish hamda ekologik barqarorlikni ta’minlashga yo‘naltirilgan ilg‘or texnologiyalar tahlil qilinadi. Dunyo tajribasi asosida resurslardan samarali foydalanish bo‘yicha strategik yondashuvlar o‘rganilib, ularning iqtisodiy va texnologik jihatdan samaradorligi baholanadi. Shu bilan birga, mamlakatimiz neft va gaz sanoati korxonalarida mavjud muammolar tahlil qilinib, ularni bartaraf etish bo‘yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqiladi.
