Maqolada mamlakatimiz aholisining turmush darajasini bugungi kundagi holati va uni yanada yaxshilash yuzasidan xulosa hamda takliflar ishlab chiqilgan.
Ушбу мақолада Ўзбекистонда хусусий мулкчиликнинг миллий иқтисодиётни ривожланишдаги ўрни, хусусий сектор субъектлари фаолиятининг холати баҳоланган, ривожланиш тенденциялари ва уларнинг инвестицион фаоллиги қиёсий таҳлил қилинган. Мақолада мамлакатда давлат мулкини хусусийлаштириш тамойиллари, хусусиятлари, амалга ошириш босқичлари, хусусий секторни қўллаб-қувватлашга қаратилган иқтисодий ислоҳотларнинг мазмуни, таркиби, такомиллаштириш йўналишлари тадқиқ этилган. Хусусий мулкчиликни ривожланиш омиллари, таркиби, ривожланиш истиқболлари, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни рақамлаштиришни миллий иқтисодиётнинг барқарор иқтисодий ривожланишини таъминлашга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқилган.
Ушбу мақолада кузатилмайдиган иқтисодиёт, уни баҳолаш усуллари, халқаро тавсиялар ва ёндашувлар, кузатилмайдиган иқтисодиётнинг таркибий қисмлари, норасмий иқтисодиёт, яширин иқтисодиёт, ноқонуний иқтисодиёт, уни баҳолаш бўйича мамлакатимизда амалга оширилаётган ишлар, кузатилмайдиган иқтисодиётни баҳолаш мақсадида ўтказилаётган статистик кузатувлар ёритилган ҳамда норасмий иқтисодиётнинг Ўзбекистон ялпи ички маҳсулотдаги улуши таҳлил қилинган.
Maqolada, kambag‘allikni qisqartirish va aholi turmush darajasi yaxshilash bo‘yicha xorij va mahalliy olimlarning tadqiqot natijalari tahlil qilingan. Kambag‘allikni qisqartirish bo‘yicha yaratilgan tizim hamda kelgusi rejalar to‘g‘risida tahliliy fikrlar ilgari surilgan. Dunyoda aholi turmush darasini oshirishga ta’sir etuvchi ichki va tashqi omillar va ularga qaratilgan islohotlar, kambagʻallikni qisqartirish boʻyicha olib borilayotgan ilmiy tadqiqotlar keng koʻlamda davom etmoqda. Jumladan, isteʼmol savati, yashash minimumi, minimal isteʼmol xarajatlari miqdorining optimal nuqtasi hamda kambagʻallik va qashshoqlik chegaralarini aniqlash mezonlarini ishlab chiqish va bunda mahallabay ishlash tizimi asosida aholi uchun xususiy tadbirkorlik yoʻnalishlariga doir ilmiy-tadqiqot ishlari to‘g‘risida mulohazalar keltirilgan. Adabiyotlar tahlil qismida mamlakatimizda kambag‘allikni qisqartirish bo‘yicha chiqarilgan meyoriy xujjatlar keltirib o‘tilgan. Mahallabay ishlash tizimi asosida aholi turmush darajasini yanada rivojlantirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar bayon etilgan.
Ушбу мақолада мамлакатимизда замонавий бозор иқтисодиётини шакллантириш шароитида етишиб чиқаётган кадрларни ўз эгаллаган соҳалари бўйича бандлигини таъминлашдаги қатор муаммоларга эътибор қаратилган. Шунингдек, қайд этиш лозимки, интеллектуал ва меҳнат ресурслари салоҳиятидан самарали фойдаланиш билан боғлиқ бўлган муаммолар ҳам хозирги кунда ўз ечимини кутиб турган муаммолардан эканлиги қайд этилган. Мазкур муаммоларни ҳал қилиш орқали кадрлар бандлигини янгича замонавий усулда таъминлаш ҳамда ижтимоий муҳофаза қилиш ва меҳнат бозори муносабатларини самарали ошириш зарурияти буйича таклиф ва мулоҳазалар берилган.
Мазкур мақолада мамлакатда солиқ соҳаларида тадбиркорлик фаолиятини юритиш учун қулай шарт-шароитлар яратиш, бизнес доираларнинг ишончини янада мустаҳкамлашга қаратилган кенг кўламли ислоҳотлар ёритилган. Шу билан бирга, Ўзбекистон солиқ тизимида амалга оширилаётган айрим муҳим ислоҳотлар ўрганилиб, хориж тажрибаси, мамлакатимизда уни қўллаш бўйича илмий-амалий хулоса ва таклифлар ишлаб чиқилган.
Мақолада замонавий ижтимоий-иқтисодий тадқиқотларнинг долзарб йўналишларидан бири – корпоратив бошқарувни ташкил этиш масалалари кўриб чиқилмоқда. Корпоратив бошқарув тизимини такомиллаштириш корхоналар фаолияти самарадорлигини ошириш, уларнинг ташқи молиялаштиришга имкониятларини кенгайтиришга хизмат қилади ва мамлакатимизнинг барқарор иқтисодий ўсишининг шартларидан бири ҳисобланади. Озиқ-овқат саноати корхоналари фаолиятининг жаҳон тажрибаси, бошқарувнинг корпоратив шакли миллий озиқ-овқат маҳсулотлари бозорини кенгайтириш ва йирик хорижий компаниялар экспанциясига қарши чиқиш воситаси эканлигини кўрсатмоқда.
Ushbu maqolada mamlakatimizda mintaqaviy infratuzilmani innovatsion rivojlantirishning hozirgi holati va dolzarb muammolari tahlil qilinadi. Infratuzilmaning modernizatsiyasi va innovatsion yechimlarni joriy etish jarayoni hududlarning iqtisodiy barqarorligi va raqobatbardoshligini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Shu boisdan, tadqiqotda mintaqaviy infratuzilmani rivojlantirishga ta’sir etuvchi asosiy omillar, mavjud muammolar hamda ularni hal etish yo‘llari ko‘rib chiqiladi. Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, infratuzilmaviy loyihalarni amalga oshirishda moliyalashtirish yetishmovchiligi, eskirgan texnologiyalar, institutsional muammolar va hududiy nomutanosibliklar asosiy to‘siqlar sifatida namoyon bo‘lmoqda. Shuningdek, maqolada ilg‘or xorijiy tajriba tahlil qilinib, innovatsion infratuzilmani shakllantirishning samarali strategiyalari ilgari suriladi. Shuningdek, mazkur maqolada mintaqaviy infratuzilmani rivojlantirish bo‘yicha ilmiy-amaliy tavsiyalar ishlab chiqilib, uning barqaror innovatsion taraqqiyotga ta’siri yoritiladi. Tadqiqot natijalari hududiy siyosatni shakllantirish va infratuzilmani rejalashtirish jarayonlarida amaliy ahamiyat kasb etishi mumkin.
Ushbu maqolada globallashuv va tijoratlashtirish natijasida ta’lim tizimi boshidan kechirgan o‘zgarishlar ta’kidlanib, ushbu sohadagi hozirgi tendensiyalar ko‘rib chiqildi. Shuningdek, ushbu o‘zgarishlarning ijobiy va salbiy tomonlari ta’kidlanib, axloqiy, sifatli va arzon o‘quv standartlarining ahamiyatli ekanligiga e’tibor qaratilmoqda. Har bir mamlakatning milliy xususiyatlari ham ko‘rib chiqiladi, chunki ular ta’lim tizimining tuzilishi va ustuvorliklariga ta’sir ko‘rsatadigan ta’lim xizmatlari bozorini shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. Shuningdek, shaxs va jamiyatni rivojlantirishga ko‘maklashadigan yanada samarali va innovatsion ta’lim tizimlarini yaratish uchun turli mamlakatlarning ta’lim xizmatlari tajribasini o‘rganish zarurligi haqida fikr yuritildi.
Мазкур мақолада мамлакатда солиқ соҳаларида тадбиркорлик фаолиятини юритиш учун қулай шарт-шароитлар яратиш, бизнес доираларнинг ишончини янада мустаҳкамлашга қаратилган кенг кўламли ислоҳотларни такомиллаштиришда ҳудудлараро солиқ инспекциясини ўрни ва аҳамияти ёритилган. Шу билан бирга, Ўзбекистон солиқ тизимида ҳудудлараро солиқ инспекцияси амалга оширилаётган айрим муҳим ислоҳотлар ўрганилиб, хориж тажрибаси, мамлакатимизда уни қўллаш бўйича илмий-амалий хулоса ва таклифлар ишлаб чиқилган
Ушбу мақолада жаҳон тажрибасидан келиб чиқиб хусусан Базель Қўмитасининг қабул қилинган капитал етарлилиги ва рискларни бошқариш ва минималллаштиришга қаратилган чора-тадбирлар асосида мамлакатимиздаги тижорат банклари фаолиятида юзага келаётган рикларнинг банк фаолиятига салбий тасири, рискларни камайтириш ҳамда бошқаришни такомиллаштириш юзасидан амалий таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.
Мазкур мақола мамлакатимизда фаолият юритаётган турли мулкчилик шаклидаги хўжалик юритувчи субъектларда товар-моддий захиралар билан боғлиқ муносабатларни бухгалтерия ҳисобида акс эттиришнинг назарий асосларига бағишланади. Хўжалик юритувчи субъектлардаги товар-моддий захираларнинг турлари, уларни бухгалтерия ҳисобида ҳисобга олишда бухгалтернинг асосий вазифалари, шунингдек, инвентаризация ҳолати ҳамда уларнинг сақланиши устидан ички назоратнинг ўрнатилганлиги бўйича фиклар ёритиб берилган. Ушбу вазифаларни бажариш учун биринчи навбатда бирламчи бухгалтерия маълумотларидан, синтетик ва аналитик ҳисоб регистрларидан фойдаланиш бўйича таклиф ҳамда тавсиялар ишлаб чиқилган. Бу эса хўжалик юритувчи субъектларда товар-моддий захиралар ҳисобини ташкил этишдаги бир қанча муаммоларни бартараф этиб, молиявий ҳисобот маълумотларининг ҳаққонийлик даражасини оиширишга хизмат қилади.
Мазкур мақолада мамлакатимизда табиий бойликларни солиққа тортишнинг илғор хориж давлатлар тажрибалари ўрганилган ҳолда уларни солиқ тортишни тартибига солиш, солиқ ва бошқа мажбурий тўловлар йиғилувчанлигининг зарур даражасини таъминлаш, солиқ тўловчиларнинг солиқ маъмуриятчилигини амалга ошириш ҳамда солиқ мажбуриятларини бажариш бўйича ўзаро ҳамкорлик асосида сервис-техник хизмат кўрсатилишини тубдан такомиллаштиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда.
Mаqоlаmizdа xаlqаrо mоliyаviy tаshkilоtlаrning аhаmiyаti vа ulаrning iqtisоdiyоtni rivоjlаntirishdаgi о’rni, hаmdа О’zbеkistоnning bugungi kundаgi xаlqаrо mоliyа tаshkilоtlаri bilаn mоliyаviy munоsаbаtlаri tаhlili vа ulаr о’rtаsidаgi hаmkоrlikni kеngаytirish istiqbоllаri hаqidа sо’z yuritilаdi. Xalqaro Valyuta Jamg’armasi (XVJ) va Jahon banki misolida hamkorlikning asosiy yo’nalishlari tahlil qilinadi.
O’zbekiston mustaqillikka erishganidan so’ng xalqaro moliya institutlar bilan faol aloqalarni yo’lga qo’ydi. Jumladan, qishloq xo’jaligi, transport, sog’liqni saqalash, ta’lim, infrotuzilma, energetika, qurilish sohalarida bir qancha yirik loyihalarni amalga oshirdi. So’ngi yillarda iqtisodiyotni liberallashtirish va investitsion jozibadorlikni oshirish borasidagi islohotlar hamkorlikni yanada kengayishiga sabab bo’ldi. Maqolada o’zbekistonning bu tashkilotlar bilan uzoq muddatli strategiyalar orqali barqaror rivojlanish, yashil iqtisodiyot, inklyuziv iqtisodiyot, kambag’allikni qisqartirish, bandlikni taminlash va zamonaviy infrotuzilmani yaratishga qaratilgan istiqbolli loyihalari yoritilgan. Ushbu hamkorlik natijasida mamlakatimizning global iqtisodiyotga integratsiyasini kuchayishi ko’zda tutilgan.
Ushbu maqolada jahon moliya bozorida oʻz oʻrniga ega boʻlib borayotgan va barqaror oʻsish surʼatlarini namoyon etgan islomiy banklar uchun qonunchilik asosini yaratishning ayrim mamlakatlardagi tajribasi oʻziga xos jihatlari koʻrib chiqilgan. Davlat tuzilishi Oʻzbekistonga yaqin boʻlgan, demokratik tizimni iroda qilgan Tojikiston hamda Qozogʻiston singari qoʻshni davlatlar hamda bu boradagi jahon tajribasiga doir ilmiy mulohazalar bayon etilgan. Islomiy bank qonunchilik asosini yaratishga kirishgan mamlakat eʼtibor berishi lozim boʻlgan ayrim nuqtalar yoritib berilgan. Yetakchi mamlakatlarda qonunchilikka kiritilgan bu boradagi oʻzgarishlar qanday samara berayotgani tadqiq etilgan
Аҳолини ижтимоий табақалашуви ва уларни турмуш даражасини яхшилаш, тенгсизликни камайтиришга қаратилган. Бундан ташқари аҳоли даромадларининг тақсимланиши ва қайта тақсимланиши масалаларининг ҳал қилиниши нафақат муҳтожларга фаровон турмуш даражаси таъминланади. Норосмий секторда маълум маънода бандликнинг таъминланиши ходимлар ижтимоий ҳуқуқларини ҳимоя қилишга қаратилган. Мамлакатимизда аҳоли даромадларни табақалашув даражасининг камайтириш мақсадидада жисмоний шахслар даромадларига нисбатан прогрессив солиқ ставкаларни ўрнатилиши. Тадбиркорлик фаолияти орқали янги иш ўринллар ва дароматларни оширишга қаратилган.
Ushbu maqolada banklararo raqobat va uning mamlakat bank tizimi barqarorligini ta’minlashdagi roli ko‘rib o‘tilgan. Shuningdek, mamlakatimizda banklararo raqobatning joriy holati va unga xos bo‘lgan tendensiiyalar, bank tizimi barqarorligi va unga ta’sir qiluvchi omillar tahlil qilingan va xulosalar berilgan.
Мақола мазмунида Ўзбекистоннинг бугунги кунда ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш, илм-фан соҳаларида малакали кадрларни тайёрлаш ва уларни жойлаштириш ёшларни ҳаётда ўз ўринларни топиш масаласида ечим вазифасини бажаради. Ҳозирда бозор иқтисотиётининг шиддат билан ўсиб бораётганлиги, аҳоли сонинин кескин ошиб бориши ва уларни эҳтиёжларини қондирилишида замон талабига мас юқори малакали кадрларга муҳтож сезилмоқда. Юқорида келтирилган маълумотларга кўра бугунги кунда олий таълим муассасаларини янгича ёндашиш, таълим тизимига ўзгартирили киритилиши давр талабига айланмоқда. Мақола олий таълим тизимига ўгартириш киритиш орқали юқори малакали кадрларга тайёрлашда қаратилган.
Ushbu maqolada aholi turmush darajasi va dinamikasini statistik oʻrganilgan. Mamlakatimizda aholi turmush darajasini baxolovchi asosiy yoʻnalishlarni belgilash va uning hududlarida aholi pul daromadlari, ularni hosil boʻlish manbaalari statistik tahlil qilingan
Ушбу мақолaда меҳнат ресурслари мамлакат аҳолисининг меҳнатга лаёқатли қисми эканлигига алоҳида эътибор қаратилган. Меҳнат ресурслари мамлакатдаги ёки унинг айрим ҳудудларидаги меҳнатга лаёқатли, маълум билим, малака, ҳунар, ишлаб чиқариш ёки хизмат кўрсатиш қобилиятига эга бўлган аҳолидан ташкил топиши зарурат эканлиги бўйича таклиф ва тавсиялар берилган.
Ushbu ilmiy maqolada rivojlanayotgan davlatlarda ayollarning innovatsion bank xizmatlarining ommalashishidagi o‘rni tahlil qilingan. Tahlilda rivojlanayotgan davlatlar sifatida O‘zbekistan, Turkiya, Malaysia, Saudiya Arabistoni davlatlari olingan. Tahlil 2014-2021 yillardagi statistik maʼlumotlar asosida olib borilgan. Tahlil natijalariga ko‘ra, mamlakatimizda ayollar o‘rtasida innovatsion bank xizmatlarining yetarli darajada rivojlanmaganligi hamda qolgan davlatlardan farqli ravishda raqamli bank xizmatlaridan ayollarimiz keng foydalanmayapti.
Bizgа mа’lumki mаmlаkаtimizdа sаnoаt korxonаlаrini rivojlаntirishda investitsiyаlаrning roli kаttа аhamiyаtga ega. Shunday ekan bugungi kunda iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish sharoitida makroiqtisodiy barqarorlikni mustahkamlash, yuqori o‘sish sur’atlarini saqlab qolish va iqtisodiyotni raqobatbardoshligini ta’minlashda investitsiyalarning o‘rni beqiyos. Iqtisodiy faoliyаtning аmalga oshirilishi kаpitаl bilan bog‘liq bo‘lib, foyda olish yoki iqtisodiy-ijtimoiy sаmаrаgа erishish mаqsаdidа sarflаngаn mаblаg‘ investitsiyа sifatida qaraladi.
Мазкур мақола фойда солиғи билан боғлиқ солиқ маъмуриятчилигини такомиллаштиришга бағишланган. Фойда солиғи давлат учун муҳим даромад манбаи бўлиб, самарали солиқ маъмуриятчилиги бюджет даромадларини самарали йиғиш ва солиқ тўловчилар томонидан риоя этилишини таъминлаш учун жуда муҳимдир. Ушбу таҳлил жараённи соддалаштириш, солиқ тўлашдан бўйин товлаш ҳолатларини камайтириш ва тадбиркорлик субйектлари учун янада қулай муҳит яратиш мақсадида такомиллаштирилиши мумкин бўлган солиқ маъмуриятчилигининг турли жиҳатларини ўрганади. Таҳлил турли мамлакатлардаги тегишли адабиётлар, тадқиқотлар ва тажрибаларни кўриб чиқишни ўз ичига олади. Шу билан бирга, иқтисодиётда яширин айланма савдо ва умумий овқатланиш, автотранспортда ташиш, уй-жой қурилиши ва таъмирлаш, тураржой хизматларини кўрсатиш каби соҳалар ўрганилиб, хориж тажрибаси, мамлакатимизда уни қўллаш бўйича илмий-амалий хулоса ва таклифлар шакллантирилган.
