Ushbu maqolada, vinochilik sanoati korxonalarida moliyaviy natijalar hisobi, moliyaviy natijalarni tartibga solish va unda foydani oshirish, vinochilik sanoati korxonalarida moliyaviy natijalar hisobining mazmun-mohiyati, nazariy asoslari, hamda vinochilik sanoati korxonalarida foydani oshirish imkoniyatlari haqida so’z yuritilgan.

Ushbu maqolada Oʻzbekistonda 2024-yilda “Tashabbusli byudjet” loyihasini amalga oshirish natijalari tahlil qilingan. Tadqiqotda ijtimoiy-iqtisodiy omillarning jamoatchilik tashabbuslari va gʻolib boʻlgan loyihalarga taʼsirini oʻrganish uchun korrelyatsiya va regressiya tahlili usullaridan foydalanildi. Loyihaning ahamiyati, mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishidagi oʻrni belgilab olindi.

Ushbu natijalar umumiy moliyaviy koʻrsatkichlarni optimallashtirish va xavfni kamaytirish uchun kontekstga sezgir korporativ boshqaruv modellarini yaratish zarurligini taʼkidlaydi. Ushbu tadqiqot bir nechta boshqaruv modellari butun dunyo boʻylab banklar barqarorligiga qanday taʼsir qilishini tushunishga hissa qoʻshadi va boshqaruvni yaxshilashga intilayotgan siyosatchilar va bank menejerlariga maʼlumot beradi. Ushbu natijalar iqtisodiy samaradorlikni optimallashtirish va xavfni kamaytirish uchun korporativ boshqaruvning oʻziga xos usullariga ehtiyoj borligini taʼkidlaydi. Ushbu tadqiqot boshqaruvning turli modellari moliya institutlarining global barqarorligiga qanday taʼsir etishi haqidagi ekspert bilimlariga hissa qoʻshadi va boshqaruv tuzilmalarini yaxshilashga intilayotgan siyosatchilar va bank rahbarlariga maʼlumot beradi.

Xizmatlar eksporti Markaziy Osiyo davlatlarining eksport salohiyatini oshirish va eksport portfelini diversifikatsiya qilishda muhim rol o‘ynamoqda. Maqolada 2000-2021 yillarga moʻljallangan Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Tojikiston va Oʻzbekistonning statistik maʼlumotlaridan foydalanish va belgilangan effektlar, tasodifiy effektlar, umumlashtirilgan OLS va Driscoll-Kraay standart xatolari bilan belgilangan effektlar usullaridan foydalanish asosida xizmatlar eksportini rivojlantirishning asosiy omillarining ekonometrik tahlili natijalari bayon qilingan. Tahlil natijalariga ko‘ra, AKT indeksi va UNCTADning “Xususiy sektor” indikatori aholi jon boshiga YaIM bilan bir qatorda Markaziy Osiyo mamlakatlari xizmatlari eksporti hajmiga ijobiy ta’sir ko‘rsatuvchi muhim omillardir. Aksincha, aholi soni tahlil qilinayotgan mamlakatlarning xizmatlar eksporti hajmiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Olingan natijalar asosida Markaziy Osiyo davlatlaridan anʼanaviy va zamonaviy xizmatlar eksportini yanada rivojlantirish boʻyicha takliflar keltirildi.

Ushbu tadqiqot ishida “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi tarkibidagi korxonalar tomonidan 2018-2023-yillarda ishlab chiqarilgan mahsulotlar hajmi va dinamikasi yoritilgan. Shuningdek “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi tarkibidagi korxonalar bo‘yicha asosiy iqtisodiy ko‘rsatgichlar taqqoslangan. Emperik tadqiqotlar asosida to‘qimachilik korxonalarining eksport geografiyasi yillar va mamlakatlar kesimida tahlil qilingan. Iqtisodiy samaradorlik tushinchasining nazariy masalalari yoritilgan.

Mazkur ishda tijorat banklarining barqarorligini ta’minlovchi aktivlar tarkibi va ularga ta’sir qiluvchi omillar ekonometriya usullari yordamida tahlil qilingan. Tadqiqotda banklarning aktiv sifati, likvidlik ko‘rsatkichlari, kredit portfeli tuzilishi hamda tashqi iqtisodiy omillar kabi omillarni o‘rganish asosiy maqsad qilib olingan. Ekonometriya usullari orqali olingan natijalar tijorat banklari barqarorligini oshirishda muhim qarorlarni qabul qilishda yordam beradi. Tadqiqotning amaliy ahamiyati shundaki, u bank faoliyatini rivojlantirishga yo‘naltirilgan strategiyalarni shakllantirishda metodik asos vazifasini bajaradi.

Ziyorat turizmi O'zbekiston Respublikasida turizmni rivojlantirishning istiqbolli yo'nalishlaridan biridir. Maqolada O'zbekistonda ziyorat turizmining asosiy ko'rsatkichlari va rivojlanish tendentsiyalari, shuningdek, uning ijtimoiy-iqtisodiy oqibatlari muhokama qilinadi. Tadqiqotning maqsadi ziyorat turizmining O'zbekiston Respublikasi iqtisodiyotidagi rolini aniqlash, turizmning ushbu yo'nalishi rivojlanishining asosiy ko'rsatkichlari va tendensiyalarini aniqlashdan iborat. Tadqiqot g'oyalari shundan iboratki, ziyorat turizmi O'zbekiston iqtisodiyotini rivojlantirish, ish o'rinlari yaratish va aholi turmush darajasini oshirish uchun katta salohiyatga ega.
Tadqiqot O'zbekistonda ziyorat turizmi haqidagi nazariy bilimlarni rivojlantirishga hissa qo'shmoqda. Tadqiqotning amaliy ahamiyati shundan iboratki, uning natijalaridan O'zbekistonda ziyorat turizmini rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqish, shuningdek, turizmning ushbu yo'nalishini boshqarish samaradorligini oshirish uchun foydalanish mumkin.
Tadqiqotning uslubiy bazasi iqtisodiy va sotsiologik yondashuvlardir. Tadqiqotda statistik ma'lumotlarni tahlil qilish, shu jumladan korrelyatsiya-regressiya tahlili kabi usullardan foydalanilgan; rasmiy huquqiy hujjatlar va ilmiy adabiyotlarni tahlil qilish, umumlashtirish, bashorat qilish. Tadqiqot natijasida quyidagi asosiy natijalar olingan: 2022 yilda mamlakatga 313,9 mingga yaqin ziyoratchilar tashrif buyurdi, bu xalqaro sayyohlar umumiy sonining taxminan 6 foizini tashkil etadi. 2022 yilda ziyorat turizmidan tushgan daromad 125,6 mln dollarni tashkil etdi, bu O'zbekiston Respublikasi yalpi ichki mahsulotining 1,52 foizini tashkil etadi. 2024-yilda O'zbekiston Respublikasiga kirish turpining 7 million kishiga yetishi prognoziga ko'ra, ziyoratchi sayyohlar soni 420 ming kishini tashkil etadi. 2024-yilda ziyorat turizmidan tushgan daromad 168 mln dollarni tashkil etadi, turizmdan tushgan umumiy daromad esa 2,8 mlrd dollarni tashkil etadi. Tadqiqot natijalaridan O'zbekistonda ziyorat turizmini rivojlantirish strategiyasini ishlab chiqish, shuningdek, turizmning ushbu yo'nalishini boshqarish samaradorligini oshirish uchun quyidagicha foydalanish mumkin: ziyorat turizmi sohasidagi faoliyatni tartibga soluvchi me'yoriy-huquqiy bazani takomillashtirish uchun foydalanish; ziyorat turizmi uchun infratuzilmani rivojlantirish; tashqi bozorlarda ziyorat turizmini rivojlantirish.

Maqsad: Ushbu tadqiqot eksport hajmi (Y) va temir yo'llarda yuk aylanmasi (X) o'rtasidagi murakkab bog'liqlikni juft chiziqli regressiya modeli orqali o'rganishga qaratilgan. Maqsad temir yo'l yuk aylanmasining mamlakat eksport hajmiga miqdoriy ta'sirini aniqlash va siyosatchilar va transport va savdo sohalaridagi manfaatdor tomonlar uchun tushunchalarni taqdim etishdir. Dizayn/metodologiya/yondashuv: 2000 yildan 2022 yilgacha bo'lgan tarixiy ma'lumotlardan foydalangan holda miqdoriy tadqiqot loyihasi qo'llaniladi. Tanlangan metodologiya eng kichik kvadratlar usuli yordamida juft chiziqli regressiya modelini baholashni o'z ichiga oladi. Statistik ahamiyatlilik determinatsiya koeffitsienti, Fisherning F testi va heteroskedastiklikni tekshirish orqali tekshiriladi. Elastiklik tahlili, darajali korrelyatsiya va qoldiqlarni grafik baholash munosabatlarni har tomonlama tushunish imkonini beradi. Natijalar: Tadqiqot eksport hajmi va temir yo'l yuk aylanmasi o'rtasida kuchli va statistik jihatdan muhim ijobiy korrelyatsiyani (r = 0,92) aniqladi. Bir nechta testlar orqali tasdiqlangan regressiya modeli eksport hajmidagi o'zgaruvchanlikning 84,72% ni tushuntiradi. Iqtisodiy talqin shuni ko'rsatadiki, temir yo'l yuk aylanmasining bir birlik o'sishi eksport hajmining o'rtacha 1627720,728 donaga sezilarli o'sishiga olib keladi. Heteroskedastikaning yo'qligi modelning mustahkamligini kuchaytiradi.