Konsolidatsiyalashgan moliyaviy hisobotlarni tuzish uchun tashkiliy jihatlarini alohida bosqichlarini aniqlash hamda hisob siyosatiga tegishli bandlarini shakllantirish ochib berilgan. Tashkiliy mexanizmlarni takomillashtirish orqali hisobot tuzish jarayonini yanada samarali va aniq amalga oshirish yo‘llari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, mazkur jarayonda qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan innovatsion yondashuvlar va ichki nazorat tizimlarini kuchaytirish taklif etiladi. Ish natijalari aksiyadorlik jamiyatlarining moliyaviy shaffofligini oshirishga va investitsiyaviy jozibadorligini kuchaytirishga xizmat qiladi.
Ushbu maqolada tannarx buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisob o‘rtasidagi aloqalar, farqlar va ularning tashkilot boshqaruvidagi o‘rni tahlil qilinadi. Tannarx buxgalteriya hisobi tashkilot ichida strategik va operatsion qarorlar qabul qilish uchun ma’lumotlar taqdim etsa, moliyaviy hisob tashqi tomonlarga korxonaning moliyaviy holatini aks ettiradi. Maqolada tannarx buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobning foydalanuvchilari, maqsadi, yo‘nalishlari va hisobot standartlari bo‘yicha taqqoslanishi keltirilgan. Shuningdek, ularning bir-birini qanday to‘ldirishi va korxonaning umumiy samaradorligini oshirishga xizmat qilishi ochib berilgan. Maqola menejerlar, buxgalterlar va tadqiqotchilar uchun dolzarb va amaliy ahamiyatga ega.
Mazkur maqolada O‘zbekistondagi aksiyadorlik jamiyatlarining moliyaviy hisobotlarini tayyorlash va tahlil qilish jarayonlari tahlil qilinadi. Moliyaviy hisobotlarning shaffofligi va xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish masalalari, jumladan, MHXS (IFRS) talablarini qo‘llash orqali investitsion jozibadorlikni oshirish imkoniyatlari muhokama qilinadi. Shuningdek, milliy va xalqaro hisobot standartlarining o‘zaro qiyosiy tahlili hamda zamonaviy raqamli texnologiyalarni moliyaviy tahlilda qo‘llash afzalliklari yoritib berilgan. Korporativ sektorda moliyaviy barqarorlikni ta’minlash va uning kelajakdagi rivojlanishi uchun tahlillar asosida tavsiyalar berilgan.
Maqolada temir yo‘l transporti korxonalarida moliyaviy hisobni tuzish, hisob siyosatini shakllantirish, ma’lumotlarni hujjatlashtirish hamda moliyaviy hisobotlarda aks ettirish va xalqaro standartlarga muvofiq yuritishdan iboratdir.
Ushbu maqolada bugungi kunda dunyo iqtisodiyotining integratsiyalashuvi jarayonida O‘zbekistonda moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga (MHXS) o‘tishning dolzarbligi va ahamiyati haqida so‘z yuritilgan. Shuningdek, BHMS asosida tuzilgan moliyaviy hisobotlarni MHXSga muvofiq uyg’unlashtirish masalalari, transformatsiya qilish bosqichlari keltirib o‘tilgan hamda milliy standartlar va xalqaro moliyaviy hisobot standartlari o‘rtasidagi farqlar tahlil qilingan
Maqola globallashuv jarayonida yuzaga keladigan muammolarni ko'rib chiqishga bag'ishlangan va O'zbekistonda Milliy Buxgalteriya Hisobi Standartlarini (MBS), shu jumladan nomoddiy aktivlar bilan bog'liq standartni Xalqaro Moliyaviy Hisobot Standartlariga (IFRS) muvofiq ravishda tuzatish tajribasiga bag'ishlangan, shuningdek, yechimlar taklif qilingan. Bu bilan muallif xalqaro standartlarga muvofiq nomoddiy aktivlarni tan olish, balans qiymatini baholash, amortizatsiyani hisoblash usuli, qayta baholash modeli, moliyaviy hisobotda nomoddiy aktivlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni oshkor qilish tartibi bo‘yicha ishlab chiqilgan tavsiyalarni taklif etadi (38-IFRS). Bundan tashqari, nomoddiy aktivlarning boshlang'ich qiymati, amortizatsiyasi, uzoq muddatli va ja’mi aktivlarga ta'sirini baholash uchun ularni qayta baholash modeli bo'yicha ba'zi fikrlar mavjud.
Ushbu maqolada davlat moliyasini boshqarishda shaffoflik, hisobdorlik va samaradorlikni oshirishning muhim vositasi sifatida Davlat sektori buxgalteriya hisobi xalqaro standartlarini (IPSAS) joriy etish masalalari ko‘rib chiqiladi. IPSASning maqsadlari va afzalliklari, jumladan, moliyaviy hisobot sifatini oshirish, investitsiyalarni jalb qilish va davlat institutlariga ishonchni oshirish masalalari muhokama qilinadi. O‘zbekistonda standartlarni moslashtirish, jumladan, milliy standartlarni ishlab chiqish, mutaxassislar tayyorlash, texnologiyalarni modernizatsiya qilish, huquqiy va me’yoriy jihatdan qo‘llab-quvvatlashga alohida e’tibor qaratilmoqda. IPSASni amalga oshirish bilan bog‘liq muammolar hamda ularni barqaror iqtisodiy rivojlanishga ko‘maklashishda qo‘llash istiqbollari ham tahlil qilinadi.
Bugungi kunda buxgalteriya hisobining haqaro standarti sifatida ikkita etalon – Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari - MHXS (International Financial Reporting Standards - IFRS) hamda AQSHning Buxgalteriya hisobining umumqabul qilingan qoidalari - BHUQ (Generally Accepted Accounting Principles - GAAP) tan olinmoqda. Tahlillarga ko‘ra, jahonda MHXS haqida xabardor bo‘lmagan buxgalter deyarli yo‘q. Shuningdek, dunyo miqyosida kun sayin xalqaro standartlarni eʼtirof etuvchi mamlakatlar soni oshib bormoqda. U dunyo mamlakatlari o‘rtasida o‘zaro hamkorlikda, jumladan iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishda, ayniqsa, investitsiya muhitini yaxshilashda muhim vosita bo‘lib xizmat qilmoqda. Mazkur maqolada MHXS, xalqaro tajriba, dunyo mamlakatlarida qo‘llanilishi kabi bir qator jihatlar yoritib o‘tilgan.
Mazkur maqolada qishloq xo‘jaligi korxonalarida inventarizatsiya o‘tkazishning mazmuni va ahamiyati koʻrib chiqilgan. Shuningdek, inventarizatsiyaning asosiy bosqichlari, usullari va qoidalari tadqiq qilinib, taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Ushbu maqolada uzoq muddatli aktivlar auditi xalqaro standartlar asosida takomillashtirilishi moliyaviy hisobotlarning aniqligi va shaffofligini oshirishga xizmat qiladi. Ushbu mavzu doirasida uzoq muddatli aktivlarni baholash usullari, ularning eskirishini hisobga olish tamoyillari hamda xalqaro audit standartlariga muvofiq tekshirish jarayonlari tahlil qilinadi. Standartlashtirilgan yondashuv audit jarayonining samaradorligini oshirish bilan birga, investorlar va manfaatdor tomonlar uchun ishonchli maʼlumot taqdim etishga yordam beradi.
Mazkur maqolada temir yoʻl transporti korxonalari faoliyatida hisob siyosatini qoʻllashning ahamiyati tadqiq qilingan hamda taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Ushbu mаqolаdа buxgаlteriуа hisobi tizimini уаnаdа tаkomillаshtirish vа bundа MHXSni milliу buxgаlteriуа hisobidа qo’llаshning аmаliу аhаmiуаti, hаmdа ushbu hisobotlаrni qo’llаsh orqаli iqtisodiуotimizgа xorijiу investitsiуаlаr oqimini ko’pауtirish vа bu orqаli iqtisodiуotimizni уаnаdа rivojlаntirish mаsаlаlаri, shuningdek, Oʻzbekiston Respublikаsi Prezidentining “Buxgаlteriуа hisobi tizimini уаnаdа tаkomillаshtirish vа uni Moliуаviу hisobotning xаlqаro stаndаrtlаrigа o‘tkаzishni rаg‘bаtlаntirish chorа-tаdbirlаri to‘g‘risidа”gi qаrori loуihаsi MHXSni mаmlаkаtimiz iqtisodiуotidа qo’llаnilishini rivojlаntirish uchun muhim аsos bo’lib xizmаt qilgаnligi hаqidа keltirib o’tilаdi.
Ushbu maqolada MHXS bo‘yicha qayta ijaraga olish uchun asosiy vositalarni sotish hisobi tartibi ko‘rsatilgan. Ushbu mavzuni muammosi shundan iboratki, sotib va qayta ijaraga olish masalasi O‘zbekiston amaliyotida hozir qo‘llanilmaydi va bizning amaliyotimizda yangi hisoblanadi. Mualliflar maqolada bu masalani misollar va buxgalterlik yozuvlar bilan batafsil ko‘rsatib chiqqanlar. Keltirilgan jadvallar mualliflar tomonidan ishlab chiqilgan. Moliyaviy holat va foyda va zararlar va boshqa umumiy daromadlar to‘g‘risidagi hisobotlar qisgartirilgan shaklda xalqaro amaliyotida qo‘llaniladigan shakllardan olingan. Masalani ochib berish uchun buxgalteriya hisobining ikki yoqlama usulidan foydalanilgan. Mualliflarning ilmiy va amaliy hissasi shundan iboratki muammoni o‘zbek sharoitiga moslashtirildi, jadval va hisobot shakllarida buxgalterlarga tanishtirdi.
Ushbu maqolada baliqchilik xoʻjaliklarida “Qishloq xoʻjaligi” nomli MHXS(IAS) ni qoʻllashning uslubiy jihatlarini asoslash masalalari yoritilgan. Xususan, baliqchilikdagi biologik aktivlarga nisbatan 41-sonli “Qishloq xoʻjaligi” nomli MHXS(IAS) ning umumiy qoidalari asosida ularni tan olishning qoidalari shakllantirilgan; baliqchilikda ishlab chiqarish xarajatlari hisobi va mahsulotlar tannarxini hisoblashni 41-MHXS(IAS)ga muvofiq takomillashtirish yoʻnalishlari koʻrsatilgan, hamda biologik aktivlar va ulardan olinadigan mahsulotlar turkumlandi. Shuningdek, baliqchilik mahsulotlarini baholash va hisobga olishda xalqaro tajribadan foydalanish MHXS (IAS) talablarini taʼminlash hamda xalqaro hamjamiyatga integratsiyalashuv (uygʻunlashuv)ga imkon berdi.
