Мазкур мақолада мол-мулк солиқ тизими, унинг объекти ва базасининг назарий-методологик жиҳатлари ўрганилган бўлиб, ривожланган мамлакатлар ва мамлакатимизда мол-мулк солиғининг муҳим жиҳатлари ва ўзига хос хусусиятлари ёритиб берилган. Шунингдек, мамлакатимизда мол-мулк солиғининг ундирувчанлигини ошириш ҳамда мол-мулк солиғи объекти, базаси ва мол-мулк солиғи механизмининг оптималлаштириш йўналишлари келтириб ўтилган.
Ушбу мақолада инвестициявий кўчмас мулкларни бошланғич ва адолатли қийматда баҳолашнинг хусусиятлари ва фарқли жиҳатлари, ўз эҳтиёжларида фойдаланилаётган кўчмас мулкларни инвестициявий кўчмас мулк таркибига ўтказиш ёки унинг таркибидан чиқариш ҳолатлари баён қилинган. Шунингдек, мақолада инвестициявий кўчмас мулкнинг фойдаланиш усули ўзгарган тақдирда таркибидаги ўзгаришлар, унинг фойда ва зарарларига таъсири ўрганилган. Ўз эҳтиёжларида фойдаланилаётган, захиралардаги кўчмас мулклар таркибидан инвестициявий кўчмас мулк таркибига ўтказилган ҳамда инвестициявий кўчмас мулкни бошқа категориядаги мулкка ўтказиш жараёнларини бухгалтерия ҳисоби счётларида акс эттириш, уларнинг асосий бухгалтерия ёзувлари ишланмалари корхоналар амалий мисолларида келтирилган. Бундан ташқари мақолада ўз эҳтиёжлари учун фойдаланиладиган инвестициявий кўчмас мулкларнинг адолатли қиймати ва баланс қиймати ўртасидаги фарқ суммаларини ҳисобларда акс эттириш тартиби келтирилган. Ушбу жараёнларни халқаро стандартларга мувофиқ ҳисобга олиш мақсадида бухгалтерия счётларини очиш ва уларни қўллаш тартиблари келтирилган.
Мақолада олимларнинг мулк, мулк тури ва мулк шакли тушунчаси ҳақидаги фикрларининг ноаниқлиги таҳлил қилинган. Муаллиф мулкчилик шаклларининг хилма-хиллиги ва кўп хусусиятли иқтисодиёт тушунчаларини аниқлашда намоён бўладиган мулкнинг ҳуқуқий ва иқтисодий жиҳатларини қориштириш муаммосига эътибор қаратади. Мулк масалалари доирасида муаллиф аграр муносабатларнинг методологик жиҳатларини - меҳнатнинг умумийпредмети ва барча бойликларнинг асл манбаи бўлган ер ҳақидаги муносабатларни белгилаб берган.
Мазкур мақолада жисмоний шахсларнинг мол-мулкига солиқ солиш механизмини такомиллаштириш кўриб чиқилган. Жисмоний шахсларнинг мол-мулк солиғи ривожланган давлатларда маҳаллий бюджет солиқ тушумларидаги улуши сезиларли даражадалиги билан муҳим аҳмият касб этади. Жисмоний шахслар мол-мулкини солиққа тортиш механизимини такомиллаштиришда бу солиқнинг нафақат фискал инструмент сифатида, балки ижтимоий тенгликни таъминлашдаги муҳим инструменти сифатида қараш лозимдир. Амалга оширилган таҳлил натижасида жисмоний шахслар мол-мулк солиғини такомилаштириш бўйича тегишли хулосалар шакллантирилган.
Мақолада мулкий солиққа тортишнинг макроиқтисодий кўрсаткичларга таъсирини моделлаштириш масалалари тадқиқ этилган. Мулкий солиқларни моделлаштиришнинг ўзига хос хусусиятлари, солиқ салоҳиятини баҳолаш усуллари ва уларнинг афзалликлари ҳамда камчиликлари таҳлил қилинган. Мулкий солиқларнинг ролини кўриб чиқиш бўйича хорижий тажриба ўрганилган ва уч гуруҳга бўлинган ёндашувлар тизимлаштирилган. Мулкий солиқнинг макроиқтисодий кўрсаткичларга таъсири бўйича тадқиқотлар натижалари асосида таклифлар ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
Ушбу мақолада Ўзбекистонда хусусий мулкчиликнинг миллий иқтисодиётни ривожланишдаги ўрни, хусусий сектор субъектлари фаолиятининг холати баҳоланган, ривожланиш тенденциялари ва уларнинг инвестицион фаоллиги қиёсий таҳлил қилинган. Мақолада мамлакатда давлат мулкини хусусийлаштириш тамойиллари, хусусиятлари, амалга ошириш босқичлари, хусусий секторни қўллаб-қувватлашга қаратилган иқтисодий ислоҳотларнинг мазмуни, таркиби, такомиллаштириш йўналишлари тадқиқ этилган. Хусусий мулкчиликни ривожланиш омиллари, таркиби, ривожланиш истиқболлари, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни рақамлаштиришни миллий иқтисодиётнинг барқарор иқтисодий ривожланишини таъминлашга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқилган.
Ушбу мақолада Ўзбекистонда камабағалликни қисқартириш ва аҳоли даромадларини янада ошириш асосида ўрта мулкдорлар қатламини кўпайтириш масалалари ҳамда бу борада мавжуд бўлган муаммоларни бартараф этиш бўйича таклиф ва тавсиялар берилган.
Ushbu maqolada ko‘chmas mulkning iqtisodiy ahamiyati, ko‘chmas mulkni soliqqa tortish mulkning raqobatbardoshligini oshirishi va soliq solinadigan bazani belgilashda muhim o‘rin tutayotgani tahlillar asosida ochib berilgan va tegishli tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Ушбу мақолада, юридик ва жисмоний шахсларнинг солиқ қарзини пайдо бўлиши, жами йиллик даромадлари бўйича декларация, мол-мулк ва ер солиқларини қарз суммасини унинг мол-мулки ҳисобидан ундиришда учраётган муаммолар ҳамда уни бартараф этиш йўли бўйича таклиф, солиқ қарзини ундирилиш механизмини рақамлаштириш тартиби кўрсатиб ўтилган
Ushbu maqolada O‘zbekiston Respublikasida mahallalarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishda jismoniy shaxslardan olinadigan yer va mol-mulk soliqlarining ahamiyati hamda yangi joriy etilgan mahalla budjeti mexanizmining amaliyotga tatbiq etilishi bilan bog‘liq jarayonlar yoritilgan. Shuningdek, mahallalar o‘rtasida iqtisodiy tengsizlikni kamaytirish, aholining ijtimoiy hamda hududlarning infrastruktura bilan bog‘liq muammolarni hal etish bo‘yicha muhim ahamiyat kasb etishi kutilayotgan mahalla budjeti daromadlarini soliqlar vositasida oshirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Мақолада солиқ солиш жараёнида кўчмас мулкни баҳолашнинг асосий ўрни кўриб чиқилади. Солиқларни ҳисоблаш учун асос бўлган кўчмас мулк объектлари қийматини аниқлашда қўлланиладиган усул ва ёндашувлар батафсил таҳлил қилинган. Индивидуал ва оммавий баҳолаш ўртасидаги фарқлар, уларнинг ахборот ҳажми ва сифатига боғлиқ ҳолда қўлланилиши, шунингдек, ушбу ёндашувларнинг солиқ мажбуриятларининг аниқлигига таъсири муҳокама қилинади.
Шунингдек, мақолада баҳолаш усуллари ва қўллаш билан боғлиқ муаммо ҳамда қарашлар ўрганилиб, солиқ тизимининг адолатлилиги ва самарадорлигини таъминлаш учун ишончли, долзарб маълумотларнинг муҳимлиги таъкидланган. Солиқ тизимини молиялаштириш ва бу жараёнда маҳаллий бюджетларнинг ўрни масалаларига алоҳида эътибор қаратилмоқда. Тадқиқот кўчмас мулкни баҳолаш ва солиқни тартибга солиш ўртасидаги ўзаро боғлиқликни такомиллаштиришга, шунингдек, уларнинг шаффофлиги ва адолатлилигини ошириш учун жараёнларни оптималлаштиришнинг мумкин бўлган йўлларини аниқлашга қаратилган.
Ushbu maqolada ko‘chmas mulklarning iqtisodiy ahamiyati ko‘rsatilib, ko‘chmas mulklarni bozor narxiga yaqin narxlarda baholash uning raqobatbardoshligini oshirishi, soliq solish bazasini belgilashda muhim ahamiyatga ega ekanligi tahliliy asoslanib, tegishli tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Бугунги кунда давлат активларини хусусийлаштириш ва хусусийлаштириш жараёнларини мувофиқлаштириш бўйича давлат комиссиясининг тегишли қарори ва топшириқларига асосан давлат активларини сотиш учун халқаро ҳамда маҳаллий маслаҳатчини ёки ташкилотларни жалб этиш ва рақобат муҳитини янада яхшилаш борасида амалга оширилган ислоҳотлар натижасида охирги уч йилда устав фондида давлат улуши мавжуд хўжалик жамиятлари ва давлат унитар корхоналари ва кўчмас мулк объектлари хусусийлаштирилди. Шуни инобатга олган ҳолда ушбу мақолада акциядорлик жамиятларига хорижий инвесторларни жалб этиш жадвалларини бажарилишининг бориши юзасидан доимий назорат ўрнатиш ҳамда давлат мулки объектларини хусусийлаштириш жараёнларини очиқ ва ошкоралик, қонунийлик принциплари асосида амалга ошириш, харидорларнинг оммавий савдоларда иштирок этишлари учун тенг шароитлар яратиш борасида амалга оширилаётган ислоҳотларни ривожлантиришдаги мавжуд муаммолар ҳамда уларни бартараф этиш бўйича муаллиф ёндашувлари ва таклифлари ўрганилган.
Ushbu maqolada mulkni baholashning huquqiy asoslari, maqsadlari hamda uning bosqichlari haqida qisqacha ma’lumotlar keltirib o’tilgan. O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgandan so’ng mamlakatimizda baholash sohasi rivojlana boshladi va shu bilan birga uning huquqiy asoslari ham yangilanishlar kiritlib, takomillashtirildi. Xususan baholash faoliyatiga oid qonunlar ikki guruhga umumiy va xususiy qonunlarga bo’lib o’rganiladi. Baholash faoliyatini tartibga soluvchi asosiy hujjati “Baholash to’g’risidagi” qonuni, bu faoliyatni rivojlantirish bo’yicha “Baholash xizmatlari bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 2018 yil 1 iyundagi PQ-3764 qarori hamda yanada takomillashtirish bo’yicha 2019 yil 1 iyuldagi “Baholash faoliyatini yanada takomillashtirish hamda past rentabelli va faoliyat yuritmayotgan davlat ishtirokidagi korxonalarni sotish mexanizmlarini soddalashtirish chora-tadbirlari to’g’risida” PQ-4381 qarorlariga ham qisqacha ma’lumotlar keltirilgan.
Kichik biznesni rivojlantirishning huquqiy va institutsional asoslari tadbirkorlikni rag‘batlantirish va iqtisodiy o‘sishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu mavzu kichik korxonalarning rivojlanishini ta’minlovchi me’yoriy-huquqiy bazalar, mulkiy huquqlar va siyosat mexanizmlarini o‘rganib, moliyalashtirish, bozorga kirish va nizolarni hal qilishda institutlarning rolini ta’kidlaydi. Ushbu asoslarni tushunish to‘siqlarni kamaytirish, innovatsiyalarni yaxshilash va barqaror biznes ekotizimlarini rag‘batlantirish strategiyalarini aniqlashga yordam beradi.
Мақолада маҳаллий бюджет даромадлари таркиби, маҳаллий солиқ ҳисобланган ер солиғи бюджет-солиқ сиёсатидаги ўрни, маҳаллий бюджет даромадларини шакллантиришга доир илмий-назарий қарашлар ҳамда маҳаллий бюджет даромадларини шакллантиришнинг ташкилий-ҳуқуқий ва молиявий асослари, бугунги кунда республикамизда олиб борилаётган солиқ ислоҳотлари шароитида мавжуд ер солиғи, хусусан, бу солиқларининг хусусиятлари, ерлардан самарали ва унумли фойдаланишни янада такомиллаштириш мақсадида хорижий мамлакатлар тажрибаси кўриб чиқилади.
Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикаси солиқ сиёсатида билвосита солиқларнинг ўрни асосланган. Амалиётдан олинган маълумотларни таҳлили асосида солиқ тушумларида бевосита, билвосита, ресурс тўловлари ва мулк солиқларининг улушларини оптималлаштириш бўйича хулоса ва таклифлар берилган.
O‘zbekistonda raqamli infratuzilmaning jadal rivojlanishi tufayli soliq qarzini undirish manzarasi o‘zgarib bormoqda. Soliq qarzlarini undirish uchun soliq organlari tomonidan qo'llaniladigan rivojlanayotgan mexanizmni o'rganadi va raqamlashtirishning samaradorlik, shaffoflik va qonunlarga rioya qilishga ta'sirini ta'kidlaydi. Raqamli infratuzilmaning hozirgi holati va uning soliq undirish jarayonlariga integratsiyalashuvini tahlil qilish orqali dinamik muhitda yuzaga keladigan imkoniyatlar va muammolarni yoritib beradi.
Mazkur maqolаda Respublikadagi aholi uy-joylarida yong`in risklarining ekspertizasini amalga oshirish, xavfsizlik uskunalarini o‘z hisobidan o‘rnatish, xavfsiz eshiklar xaridi imkoniyatlari hamda favquloddagi vaziyatlarda qarorlar qabul qilish natijasida yong`in risklarini boshqarish amaliyoti o`rganilgan. Unda respublikaning 3002 ta tasodifiy tanlab olingan aholi turar joylari ob’yekt qilib olingan. Tadqiqot statistik ma`lumotlari Goolge form onlayn tarzda ijtimoiy so`rovnoma savollarini asos qilib olingan. Adabiyotlar sharhida mavzuga oid xorijiy olimlar qarashlari tadqiq etilgan. Ekonometrik modellashtirish jarayonida Ologit modeli Stata 18.0 dasturidan foydalanilgan. Tahlillar so‘nggida regressiya modeli sifatini tekshirishda linktestdan foydalanilgan. Turar joylarida yong‘in risklarini boshqarishda o‘z hisobidan uskunalar xaridi va xavfsiz eshiklar xaridi statistik jihatdan ahamiyatli bo‘lib topilgan
Turar-joy binolarida yong‘in xavfini boshqarish xavfsizlikni ta’minlash va hayot va mulk yo‘qotilishini minimallashtirishning muhim jihati hisoblanadi. Ushbu tadqiqot yong‘in xavfi nazariyalari, ilg‘or metodologiyalar, inson xatti-harakatlari, binolar dizayni va me’yoriy-huquqiy bazalarni o‘z ichiga olgan asosiy komponentlarni o‘rganish orqali yong‘in xavfini boshqarishning nazariy va uslubiy asoslarini o‘rganadi. IoT-ni qo‘llab-quvvatlaydigan yong‘inni aniqlash tizimlari va sun’iy intellektga asoslangan bashoratli modellashtirish kabi texnologik innovatsiyalar xavfni proaktiv kamaytirish uchun o‘zgartiruvchi vositalar sifatida aniqlanadi. Shuningdek, yong‘in hodisalari va o‘lim holatlarini kamaytirishda aholining faolligi va yong‘in xavfsizligi bo‘yicha ta’limning o‘rni ta’kidlangan.
Ushbu maqolada soliqlarni undirish mexanizmini takomillashtirish, soliq toʻlovchilarga xizmat koʻrsatish va taʼlimni yaxshilash, soliq tizimi va tartiblarini soddalashtirish, soliq toʻlovchilar va soliq organlari oʻrtasida samarali aloqa kanallarini rivojlantirish soliqlarni undirish mexanizmlarini takomillashtirish, bundan tashqari, adolatga boʻlgan ishonch va idrokni shakllantirish va samarali majburlov choralarini qoʻllash ham muvofiqlikni oshirish, munosabatlarni rivojlantirish tendensiyalarining nazariy va amaliy jihatlari yoritib berilgan.
Мақоладаиқтисодий хавфсизликнинг институционал асосларини шакллантиришнинг хорижий ёндашувлар эволюциясининг уч камералистик, кейнсчилик ва институционал босқичлари тадқиқ этилган ва уларни Ўзбекистон Республикаси миллий иқтисодиётига жорий этиш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.