Ushbu maqolada tijorat banklarining kapitallashuv darajasini oshirish va moliyaviy barqarorligini mustahkamlashning dolzarb masalalari keltirilgan. Bundan tashqari respublikamiz tijorat banklarining kapitali miqdori va dinamikasi, ustav kapitalining o`z mablag`laridagi ulushi hamda ularning kapitallashuv darajasini tavsiflovchi ko`rsatkichlar holati tahlil qilingan va xulosalar berilgan.
Мақолада халқаро Базел қўмитасининг банк тизимини тартибга солиш ва назорат қилиш бўйича тавсиялари ҳамда тегишли талаблари муҳокама қилинган. Мамлакат банк тизимининг халқаро стандартлар бўйича фаолияти таҳлил қилинган ҳамда тегишли хулосалар берилган
Мақолада аҳоли турмуш фаровонлигини белгилаб берувчи омиллар тизимлаштирилган. Турмуш фаровонлигини белгилаб берувчи моддий ва номоддий кўрсаткичлар хорижий олимларнинг қарашларига нисбатан мустақил ёндашувлар ишлаб чиқилган. Аҳолини ижтимоий ҳимоя қилишда давлатнинг молиявий сиёсати ва уни амалга оширишнинг устувор жиҳатлари тадқиқ этилиб, уни такомиллаштиришга қаратилган илмий тавсиялар ишлаб чиқилган.
Ушбу мақолада темир йўл корхоналари фаолиятида муҳим аҳамият касб этувчи рентабеллик кўрсатгичи, унинг корхона иқтисодий-молиявий ҳолатини акс эттиришда ўрни ва бошқа кўрсаткичлар билан ўзаро боғлиқлиги таҳлил қилинди.
Ushbu tadqiqot bank aktivlari va passivlari o'rtasidagi munosabatlarning bank rentabelligiga ta'sirini o'rganadi, moliyaviy natijalarda aktiv-passivlarni samarali boshqarishning muhim rolini ko'rsatadi. Banklar, birinchi navbatda, kreditlar va investitsiyalar kabi aktivlar bo'yicha olingan foizlar hisobidan daromad oladilar, passivlar bo’yicha foizli xarajatlar, shu jumladan depozitlar va qarzlar bo’yicha to’lanadigan foizlar esa ushbu daromad keltiruvchi aktivlarning moliyalashtirish manbalari tannarxini ifodalaydi. Ushbu ikki element o'rtasidagi muvozanat sof foizli daromadni (NII-Net interest income) va sof foizli marjani (NIM-Net interest margin) aniqlaydi, bu ikkalasi ham rentabellikning asosiy ko'rsatkichlari. Foiz stavkalari spredlari, aktivlar sifati, muddatlarning mos kelmasligi va likvidlikni boshqarish kabi omillar bankning rentabelligiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Yaxshi boshqariladigan aktiv-passiv aralashmasi daromad barqarorligini oshiradi va foiz stavkalarining o'zgarishi va likvidlik cheklovlari bilan bog'liq risklarni kamaytiradi. Aksincha, noto'g'ri boshqaruv marjaning qisqarishiga, xavfning oshishiga va potentsial moliyaviy beqarorlikka olib kelishi mumkin. Aktivlar va passivlar o'rtasidagi o'zaro bog'liqlikni tushunish va optimallashtirish banklar uchun maksimal rentabellikni oshirish, risklarni boshqarish va raqobatbardosh va tartibga solinadigan muhitda uzoq muddatli o'sishni ta'minlash uchun juda muhimdir. Shu nuqtai nazardan, men ushbu maqolamda bank daromadligini oshirishda sof foizli marjaning ahamiyati, hamda O’zbekiston Respublikasi bank tizimi faoliyatida bank ativlari va passivlari boshqarilishi holati va bank tizimi samaradorligiga ta’sirini ochib berishga harakat qildim.
Ushbu maqolada hududlarning soliq potensialiga ta’sir etuvchi makroiqtisodiy ko’rsatkichlar tahlil qilingan. Hududlarni soliq potensialini oshirishga doir budjet-soliq siyosatiga doir chora-tadbirlar tizimi, hududlarni soliq to’lay olish qobiliyati, ularni oshirish va soliqlarni undirish jarayonida sodir bo’ladigan munosabatlar xorij tajribasi asosida yoritib berilgan.
Ushbu maqolada tijorat banklarida muammoli kreditlarning ko‘p qirrali masalalari o‘rganilgan bo‘lib ularning o‘ziga xos xususiyatlarni tushunishga e’tibor qaratgan holda, moliyaviy institutlarda risklarni boshqarishga doir muhim masalarga qaratilgan. Tadqiqot muammoli kreditlarning paydo bo‘lishiga ta’sir etuvchi omillar, ularning iqtisodiy ko‘rsatkichlari, kredit bozorining sharoitlari, qarz oluvchiga xos xususiyatlarni va tartibga solish ta’sirini o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari, tadqiqot muammoli kreditlarning kredit hajmi, turi va garovi kabi o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rganib chiqilgan va ularni kreditlardan ajratib turadigan holatlarga oydinlik kiritilgan.Shuningdek tijorat banklari uchun kreditlarni to‘lamaslik xavfini kamaytirish uchun samarali strategiyalarni ishlab chiqish uchun muhim yondashuvlaer keltirilgan.
Ushbu maqola, O‘zbekiston aksiyadorlik jamiyatlarining kapital qiymatini oshirishda yaxshi korporativ boshqaruvning ahamiyatini o‘rganadi. Maqolada, agentlik nazariyasi, manfaatdor tomonlar nazariyasi va resurslar bog‘liqligi nazariyalariga asoslanib, aksiyadorlik jamiyatlarida samarali boshqaruv metodologiyasini ishlab chiqish yondashuvlari ko‘rib chiqiladi. Tadqiqotda zamonaviy moliyaviy ko‘rsatkichlar, shu jumladan ROI (investitsiyalar rentabelligi), EVA (iqtisodiy qo‘shilgan qiymat) va ROE (o‘z kapital rentabelligi) orqali kapital qiymatining oshishi tahlil qilinadi. Maqolada o‘rtaga tashlangan nazariy va amaliy yondashuvlar O‘zbekiston sharoitida aksiyadorlik jamiyatlarining boshqaruv tizimlarini takomillashtirish va ularning bozor qiymatini oshirishga qaratilgan tavsiyalar bilan yakunlanadi.
Maqolada bozor iqtisodiyoti sharoitida davlat moliyasining ahamiyatiga e’tibor qaratiladi, rivojlangan xorijiy mamlakatlar hukumati tomonidan iqtisodiyotning hozirgi bosqichida davlat moliyasini boshqarish samaradorligini oshirish sohasida amalga oshirilayotgan islohotlarning mohiyati aks ettiriladi, xalqaro moliya tashkilotlari tomonidan amalga oshirilayotgan byudjet ko‘rsatkichlarining ochiqligi sohasidagi reyting natijalari tahlil qilinadi. Tahlil shuni ko‘rsatdiki, davlat moliyasini boshqarishning istiqbolli xorijiy tajribasi sifatida natijalarga yo‘naltirilgan byudjetni faol joriy etish, davlat moliyasini boshqarish samaradorligini baholash modelini ishlab chiqish, fiskal qoidalarni shakllantirish, byudjetni rejalashtirishni takomillashtirish, byudjet shaffofligini oshirish va boshqalar keltirib o‘tilgan.
Мазкур мақолада 1995-2023 йилларда жаҳон амалиётида амалга оширилган қимматли қоғозларнинг бирламчи таклифи (IPO) жараёнлари тенденденциялари ўрганилган. Жаҳон фонд бозорларида амалга оширилган IPO жараёнлари сони ва улар асосида жалб қилинган маблағлар динамикаси тадқиқ этилган. Жаҳон миқёсида йирик консалтинг компаниялари, инвестиция банклари тажрибаларини ўрганиш асосида IPO жараёнларида миллий компаниялар учун корхона адолатли қийматини таъминлаш омиллари ҳамда самарали IPO жараёнлари ўтказиш бўйича таклиф ва тавсиялар келтирилган.
Ushbu maqolada O‘zbekiston tijorat banklarining foyda samaradorligi Stoxastik Chegara Tahlili (SFA) usuli asosida baholanadi. Tahlil 1999-2023 yillar oralig‘ida O‘zbekistonda faoliyat yuritgan tijorat banklari ma’lumotlariga asoslangan. Tadqiqot natijalari tijorat banklarining foyda samaradorligi yillar davomida ortib borganini, lekin global moliyaviy inqiroz va pandemiya davrida pasayganini ko‘rsatdi. Mulkchilik shakliga qarab, davlat banklari o‘rtacha eng yuqori foyda samaradorligiga ega bo‘lgan, xorijiy banklar esa yuqori tebranuvchanlikka ega bo‘lishiga qaramay, ba’zi yillarda eng yuqori natijalarga erishgan. Xususiy banklar va aksiyadorlik tijorat banklarining foyda samaradorligi o‘zgaruvchan bo‘lib, bozor sharoitlariga bog‘liq holda keskin tebrangan.
Ushbu maqolada mamlakatimizda “Yashil iqtisodiyotni” joriy etish natijalari, mamlakatning iqtisodiy-ijtimoiy, sogʻliqni saqlash, aholi farovonligi koʻrsatkichlarining tahlili, mavzuga oid xorijiy va mahalliy adabiyotlarning sharhi, “Yashil iqtisodiyot”ni rivojlantirish istiqbollari va imkoniyatlari, qayta tiklanmaydigan va qayta tiklanuvchi energiya manbalardan foydalanish samaradorligini oshirish masalalari oʻrganilgan
Мақолада иқтисодий барқарорликни таъминлаш масалалари ҳамда иқтисодчи олимлар томонидан ушбу кўрсаткични аниқлаш бўйича ишлаб чиқилган ёндашувлар ўрганилган. Шунингдек, тадқиқ этилган маълумотлар асосида саноат корхоналарида иқтисодий барқарорликни баҳолаш тизими таклиф этилган
Ushbu maqola Oʻzbekiston tijorat banklari samaradorligini aniqlashda aktivlar rentabelligi (ROA) koʻrsatkichini tahlil qilishga bagʻishlangan. Banklar samaradorligi moliyaviy tizim barqarorligi va iqtisodiy oʻsish uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Tadqiqotda 1999-2023 yillarda mamlakat tijorat banklari faoliyati statistik maʼlumotlar asosida tahlil qilinib, banklarning mulkchilik shakliga qarab samaradorlik darajalari farqlari oʻrganildi. Davlat banklarining ROA koʻrsatkichi xususiy va xorijiy banklarga nisbatan past boʻlishi aniqlangan boʻlsa-da, xususiy banklar eng yuqori darajadagi samaradorlikni namoyish etgan. Bundan tashqari, bank faoliyatidagi beqarorlik va pandemiya taʼsiri samaradorlikka salbiy taʼsir koʻrsatgani qayd etilgan. Tadqiqot natijalari tijorat banklari faoliyatini yaxshilash va resurslardan samarali foydalanish boʻyicha amaliy tavsiyalarni ilgari suradi.
Ушбу мақолада Марказий банклар орқали тижорат банкларини назорат қилувчи турли нормативлар орқали уларни реййтингини баҳолаш масалалари ўрганилган. Шунинг билан бирга турли хорижий давлатлардаги банкларни бошқариш ёки уларни назорат қилувчи органларни иқтисодий нормативлар кўрсаткичлари орқали банк рейтингларини баҳолашнинг турли усуллари таҳлил қилинган
Maqolada raqobatbardosh bank muhitida yuzaga keladigan iqtisodiy hodisa sifatida raqobat faoliyatining nazariy asoslari ko'rib chiqiladi, shuningdek, bank raqobatining xususiyatlari aniqlanadi. Uning tuzilmasi tavsiflangan, O‘zbekistonda moliya bozorida raqobat rivojlanishining ko‘rinishlari qayd etilgan, bank tizimining raqobatbardoshlik ko‘rsatkichlari baholangan.
Ushbu maqolaning maqsadi balanslangan ko'rsatkichlar tizimini (BSC) ommaviy savdo kompaniyalari faoliyatini o'lchash uchun kompleks tizim sifatida qo'llashni o'rganishdir. Balanslangan ko'rsatkichlar tizimi strategik boshqaruv vositasi bo'lib, moliyaviy va nomoliyaviy ko'rsatkichlarni o'z ichiga olgan holda tashkilot faoliyatining yaxlit ko'rinishini ta'minlaydi. Ushbu tadqiqot ochiq ma'suliyatli kompaniyalar kontekstida BSC tizimining afzalliklari, muammolari va amaliy qo'llanilishini o'rganadi.
Ushbu ilmiy maqola avtomobil transporti korxonalarining iqtisodiy jihatlarini, daromad va foyda, uning turlari hamda avtotransport korxonalarida rentabellikni aniqlashga qaratilgan. U operatsion samaradorlik, xarajatlarni boshqarish va daromadlarni optimallashtirish kabi foyda shakllanishiga ta'sir qiluvchi turli omillarni o'rganadi. Bundan tashqari, u moliyaviy va operatsion istiqbollarni hisobga olgan holda ushbu korxonalarda ishlab chiqarish rentabelligini baholash uchun qo'llaniladigan ko'rsatkichlar va usullarni o'rganadi.
Ushbu tadqiqot ishida “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi tarkibidagi korxonalar tomonidan 2018-2023-yillarda ishlab chiqarilgan mahsulotlar hajmi va dinamikasi yoritilgan. Shuningdek “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi tarkibidagi korxonalar bo‘yicha asosiy iqtisodiy ko‘rsatgichlar taqqoslangan. Emperik tadqiqotlar asosida to‘qimachilik korxonalarining eksport geografiyasi yillar va mamlakatlar kesimida tahlil qilingan. Iqtisodiy samaradorlik tushinchasining nazariy masalalari yoritilgan.
