Ушбу мақолада олий таълимни модернизация қилишнинг замонавий концепцияларида асосий эътибор таьлим сифатини бахолаш, меҳнат бозорида рақобатбардош мутахассисларни тайёрлашга қаратилганлиги, олий таълим тизими ва меҳнат бозорининг ўзаро алоқадорлиги асосида таълим сифатини оширишнинг инновацион модели ҳамда ҳудудлар даражасида олий таълим муассасаларида таълим сифатини бошқаришни таъминловчи субъектлар таҳлил амалга оширилган.
Maqola texnika sohasidagi oliy ta'lim muassasalarida ta'lim sifatini baholash va boshqarish muammolari tahlil qilinadi. Unda zamonaviy ta'lim tizimida o'qitish jarayonlarining sifatini oshirish va ta’lim sifatini boshqarish usullari muhokama qilingan. Shuningdek, talabalarning o‘zlashtirish ko‘rsatkichlarini baholashda statistik yondashuvlarning qo‘llanishi va bu yondashuvlarning ta'lim sifati monitoringida ahamiyati yoritib berilgan. Maqola natijalari texnika yo‘nalishidagi oliy o‘quv yurtlari uchun ta'lim sifatini oshirishda muhim ilmiy-amaliy tavsiyalarni o‘z ichiga oladi.
Mazkur maqolada oliy ta’lim tizimining mamlakat iqtisodiyotiga ta’siri, uning strategik ahamiyati, iqtisodiy o‘sish va innovatsion rivojlanishdagi o‘rni nazariy jihatdan yoritilgan. Shuningdek, oliy ta’limni rivojlantirishdagi muammolar va qiyinchiliklar, jumladan, ta’lim sifati, moliyalashtirish masalalari, mehnat bozori bilan uzviy bog‘liqlik, ilmiy maqola salohiyatining yetarli emasligi kabi omillar tahlil qilingan. Maqolada muallif tomonidan oliy ta’lim tizimini takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar berilgan.
So‘nggi yillarda oliy ta’lim sohasini moliyalashtirish bo‘yicha muhim o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda, hamda bu o‘z o‘rnida iqtisodiy siyosatlarning o‘zgarishi va ta’lim xizmatlariga bo‘lgan talabning ortishi bilan o‘z ta’sirini ko‘rsatmoqda. Ushbu tadqiqotda dunyodagi oliy ta’lim muassasalarida (OTM) moliyaviy rejalashtirishning evolyutsiyasini o‘rganib, davlat va xususiy mablag‘ manbalari o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarga e'tibor qaratadi. Izlanishimizda davlat va xususiy sektor hissasi o‘rtasidagi turli moliyalashtirish modellarini qo‘llash amaliyoti ko‘rib chiqilgan. AQSh, Germaniya va Buyuk Britaniya misollaridan olingan solishtiruv tadqiqotlari ta’limga yaratilishi lozim bo‘lgan imkoniyatlar, sifat va barqarorlikni ta’minlash yo‘lida qabul qilingan turli xil strategiyalar taqdim etilgan. Tadqiqot OTMlarga moliyaviy qiyinchiliklarni yengib o‘tish va uzoq muddatli o‘sishga erishish uchun strategik moliyaviy rejalashtirish, daromad manbalarini diversifikatsiyalash va institutsional mustaqillikni ta’minlash zarurligini ta’kidlaydigan asosiy xulosalar bilan yakunlanadi.
Ушбу мақолада мамлакат тараққиётини, унинг келажагини таъминлайдиган ёш авлодни соғлом, баркамол ҳамда илмли бўлиб етишиши учун олий таълим хизматларини жаҳон андозаларига мослаштириш зарур қилиб қўйилган. Шу сабабли олиб борилаётган ислоҳотларнинг кўлами ва самарасини янада ошириш ҳар тамонлама етук, замонавий билим ҳамда ҳунарларни пухта эгаллаган ёшларимизга бўлган эҳтиёж кундан – кунга ортиб бораётганлигини инобатга олиб, ривожланган давлатларнинг касб, таълим тажрибаларини мамлакатимиз таълим тизимига тадбиқ этишга алоҳида эътибор қаратилган ҳамда таклиф ва тавсиялар берилган.
Ushbu maqolada O’zbekiston Respublikasi oliy talim muassasalarida kredit talim tizimini joriy etish muammolari va istiqbollari keltirilgan. Maqolada kredit ta’lim tizimini joriy etish masalalari bo’yicha olimlarning tadqiqotlari o’rganib chiqildi, shu bilan birga oliy ta’lim muassasalari professor o’qituvchilari orasida o’tkazilgan so’rovnoma natijalari taxlil qilindi. O’zbekiston Respublikasi oliy talim muassasalarida kredit talim tizimini joriy etilish bo’yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqildi.
Ушбу маколада инсон капиталининг шаклланишида ҳамда меҳнат бозоридаги мобилликни таъминлашда сифатли таълимнинг ўрни ва аҳамияти атрофлича ёритилади. Мамлакатда узлуксиз профессионал таълимни янги босқичда модернизациялаш истиқоллари ва инсоннинг ҳаёти давомида таълим олиш принциплари асосида инсон капиталининг шаклланиш тенденцияларига эътибор қаратилади.
Maqolada turmush darajasini oshirish masalasi jamiyat oldidagi asosiy qiyinchiliklardan biri sifatida ko'rib chiqiladi. U turmush darajasini oshirishga ta'sir qiluvchi asosiy omillarni va bu maqsadga erishish yo'llarini o'rganadi. Maqolada iqtisodiy o'sish va barqarorlik, ta'lim va bilimga kirish, sog'liqni saqlash va ijtimoiy himoya, infratuzilma va yashash sharoitlari, texnologiyalarni rivojlantirish va barqaror ekologik siyosat turmush darajasini oshirishning muhim omillari sifatida tahlil qilinadi. Muallif tibbiyot va sog'liqni saqlash, sanoat, infratuzilma va ta'lim sohalarida yangi texnologiyalarni rivojlantirish va qo'llash muhimligiga e'tibor qaratadi. Ta'kidlanishicha, ushbu sohalardagi innovatsiyalar hayot sifatini sezilarli darajada yaxshilaydi va har bir shaxsning imkoniyatlarini kengaytiradi. Shu bilan birga, muallif innovatsion loyihalarni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun tegishli investitsiyalar, huquqiy qo'llab-quvvatlash va turli tomonlarning hamkorligi zarurligini ham ta'kidlaydi. Maqolada zamonaviy innovatsion o'zgarishlar davrida turmush darajasini oshirishga yordam beradigan mumkin bo'lgan rivojlanish yo'llari haqida umumiy ma'lumot berilgan
Ushbu ilmiy maqolada oliy ta’lim tizimini takomillashtirishning o‘rni, oliy ta’lim raqobatbardoshligini oshirishda ta’lim xizmatlari bozorining asosiy vazifalarini belgilash va ularni amalga oshirish yo‘llari bayon etilgan. Shuningdek, oliy ta’lim muassasalari faoliyatida ta’lim xizmatlarining o‘ziga xos jihatlarini aniqlash va baholash bo‘yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Mazkur maqolada ta’lim sifatini oshirishda respublikamizda olib borilayotgan islohotlar, o’quv jarayonini davr talablariga mos holda tashkil etish, malakali kadrlarni tayyorlashda oliy ta’lim muassasalarining o’rni, talabalar salohiyati, professor-o’qituvchilarning kompitentligi va ta’lim jarayonida xorij tajribasining ahamiyati kabi masalalar o’rganilgan.
Ushbu tadqiqotning maqsadi - Ichki Mo'g'ulistonning mintaqaviy iqtisodiyotida transchegaraviy elektron tijorat rivojlanishining avtonom mintaqada oliy kasbiy ta'lim mutaxassisliklari qurilishiga ta'sirini o'rganish. Muallif transchegaraviy elektron tijorat oliy kasbiy ta'lim kasbini tadqiqot ob'ekti sifatida olib, transchegaraviy elektron tijorat bo'yicha professional o'quv dasturining hozirgi holatini va Ichki Mo'g'ulistondagi oliy kasbiy ta'limda o'qitish sifatini tahlil qiladi. Ichki Mo'g'ulistonda tegishli iste'dodlarga talab. mintaqadagi transchegaraviy elektron tijorat sanoati va shu asosda Ichki Mo'g'ulistondagi oliy kasbiy ta'limning transchegaraviy elektron tijorat kasbi uchun asosiy o'quv standartini ishlab chiqadi. Bundan tashqari, transchegaraviy elektron tijorat mutaxassislari uchun asosiy o'quv dasturini amalga oshirish loyihasi o'rganiladi va baholash usuli taklif etiladi. Ichki Mo'g'ulistonning mintaqaviy iqtisodiyotida transchegaraviy elektron tijoratni rivojlantirishda iste'dodlarni rivojlantirish uchun mos yozuvlar qiymatini ta'minlash.
Tadqiqotning maqsadi O‘zbekistonni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish konsepsiyalari va strategiyalarini amalga oshirish jarayonlarida inson kapitalini rivojlantirish omillarining nazariy va amaliy asoslarini o‘rganish. Yangi O‘zbekistonda inson kapitalini rivoj topishi uchun ilm-fan, ta’lim, sog‘liqni saqlash va madaniyatni yuksaltirishga qaratilgan amaliy ishlarning tahlili, dunyo sivilizatsiyalari va dunyo mamlakatlari qatori rivojlanish harakatlari. Innovatsion rivojlanish manfaatlari yo‘lida inson kapitalini shakllantirish jarayonida shaxsni ta’limga, bilim, ko‘nikma, qobiliyat, motivatsiya, kasbiy yo‘naltirishga, yangi ma’lumot egalarini tayyorlashga, ijtimoiy talabni shakllantirishga va ehtiyojlarga javob beradigan kompetensiyalarni rivojlantirishga qaratilgan.
Ушбу мақолада олий таълим муассасаларида инновацион бошқарув усулларининг аҳамияти ва уларни амалга оширишда учрайдиган муаммолар чуқур таҳлил қилинган. Инновацион бошқарув таълим жараёни сифатини ошириш, рақобатбардош кадрлар тайёрлаш ва илмий-тадқиқотларни рағбатлантиришга қаратилган тизим сифатида кўриб чиқилган. Сўровнома натижалари асосида инновацион бошқарувни такомиллаштириш учун муҳим омиллар, жумладан, кадрлар салоҳияти, молиялаштириш ва ахборот технологияларидан фойдаланишга урғу берилган. Шунингдек, инновацион бошқарув моделларини жорий этиш ва ривожлантириш бўйича тавсиялар берилган.
Бугунги кунда мустақил тараққиёт йўлидан бораётган мамлакатимизнинг узлуксиз таълим тизимини ислоҳ қилиш ва такомиллаштириш, унда илғор педагогик ва ахборот технологияларини жорий этиш ва таълим самарадорлигини ошириш давлат сиёсати даражасига кўтарилган. Рақамли технологиялар ва масофавий таълим тизимлари жадал ривожланиб, бугунги кун талабларига жавоб бермоқда. 2023 йилда жаҳондаги етакчи давлатларда, хусусан, АҚШ, Европа Иттифоқи давлатлари ва Жанубий Корея каби мамлакатларда, масофавий таълим тизими кенг қўлланилмоқда. Айниқса, АҚШда Coursera, edX, ва Udemy каби глобал таълим платформалари дунё бўйлаб 70 миллиондан ортиқ фойдаланувчига таълим хизматларини тақдим этиб, етакчи мавқега эга. Европа Иттифоқида ҳам FutureLearn каби платформалар муваффақиятли фаолият кўрсатмоқда. Бу платформалар таълим олишнинг қулайлиги, вақтни тежаш ва билим сифатини оширишда муҳим аҳамият касб этмоқда.
Bugungi kundа оliy tа’lim sоhаsi оldidа turgаn yeng muhim mаsаlаlаrdаn biri tа’lim sifаti vа bаhоlаsh tizimini tаkоmillаshtirish hаmdа rаqоbаtbаrdоsh kаdrlаr tаyyоrlаshdir. Bu hоlаt оliy tа’lim tizimini islоh qilish, nаzоrаt qilish, bаhоlаsh vа tа’lim sifаtini hаr tоmоnlаmа, hаm nаzаriy, hаm аmаliy jihаtdаn tа’minlаydigаn me’yоriy-huquqiy bаzаni о’rgаnish vа tаhlil qilishning dоlzаrbligini belgilаydi. Shungа kо’rа, ushbu mаqоlаdа hаm оliy о’quv yurtlаrining ilm-fаngа аsоslаngаn iqtisоdiyоtni rivоjlаntirishgа fаоl e’tibоri, о’qitishdа innоvаtsiоn usullаr, tаdbirkоrlik sоhаsi bilаn uzviy аlоqа о’rnаtish, universitetdа оlib bоrilаyоtgаn ilmiy tаdqiqоt ishlаrini bevоsitа ishlаb chiqаrishgа jоriy yetish kаbi mаsаlаlаr yоritib berilgаn.
Мақолада инновацион ривожланиш шароитида замонамизнинг долзарб муаммоларига жавоб берадиган аниқ мақсадларга эга бўлган ҳаёт даражаси ва сифатининг миллий концепциясини шакллантириш йўлларидаги инсон капитали сифатини ошириш ва профессионал кадрлар тайёрлаш масалалари кўрилган, Олий таълим сифатини ошириш ва институтционал муҳитни ўзгартириш учун шарт-шароитлар яратиш инсонлар фаровонлигига хизмат қилувчи омил сифатидалига эътибор берилди.
Maqolada ta’lim sohasini rivojlantirishda davlat-xususiy sheriklikni tashkil qilish va uning o‘ziga xos xususiyatlari tadqiq qilingan. Davlat-xususiy sheriklikning nazariy jihatlari va qonunchilik hujjatlari o‘rganilgan. Ta’lim tizimining rivojlanishida davlat-xususiy sherikchiligini rivojlantirish tamoyillari o‘rganilgan, uni takomillashtirish bo‘yicha muallif qarashlari asoslangan.
Ушбу тадқиқотнинг мақсади Ўзбекистондаги таълим хизматларининг бозорини жорий ҳолатини таҳлил қилиш, таълимнинг турли даражаларидаги давлат ва хусусий муассасаларга эътибор қаратишдир. Ушбу таҳлил Ўзбекистонда таълимнинг бугунги кундаги ҳолати ва сифати ҳамда рақобатбардошлигини оширадиган сиёсатини ишлаб чиқишда илмий аҳамиятга эга бўлиб, муаллифнинг таҳлилий мулоҳазалари келтирилган.
Ushbu maqolada globallashuv va tijoratlashtirish natijasida ta’lim tizimi boshidan kechirgan o‘zgarishlar ta’kidlanib, ushbu sohadagi hozirgi tendensiyalar ko‘rib chiqildi. Shuningdek, ushbu o‘zgarishlarning ijobiy va salbiy tomonlari ta’kidlanib, axloqiy, sifatli va arzon o‘quv standartlarining ahamiyatli ekanligiga e’tibor qaratilmoqda. Har bir mamlakatning milliy xususiyatlari ham ko‘rib chiqiladi, chunki ular ta’lim tizimining tuzilishi va ustuvorliklariga ta’sir ko‘rsatadigan ta’lim xizmatlari bozorini shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. Shuningdek, shaxs va jamiyatni rivojlantirishga ko‘maklashadigan yanada samarali va innovatsion ta’lim tizimlarini yaratish uchun turli mamlakatlarning ta’lim xizmatlari tajribasini o‘rganish zarurligi haqida fikr yuritildi.
Ushbu maqolada boshqaruv jarayonlari samaradorligini oshirish, ta’lim sifati va raqobatbardoshlik darajasini ko‘tarish, innovatsion yondashuvlarni joriy etish kabi masalalar ko‘rib chiqiladi. Ta’lim tizimining globallashuvi va raqamlashtirilishi fonida, ta’lim muassasalari oldida yangi strategik maqsadlar paydo bo‘lmoqda, bu esa menejment jarayonlarini optimallashtirishni talab qiladi. Maqolada bu sohani keng qamrovli ravishda yanada isloh qilish haqida va bir qancha boshqarish tizimlarga tushunchalar ham keltirib o‘tilgan
