Ushbu maqolada baliqchilik xoʻjaliklarida “Qishloq xoʻjaligi” nomli MHXS(IAS) ni qoʻllashning uslubiy jihatlarini asoslash masalalari yoritilgan. Xususan, baliqchilikdagi biologik aktivlarga nisbatan 41-sonli “Qishloq xoʻjaligi” nomli MHXS(IAS) ning umumiy qoidalari asosida ularni tan olishning qoidalari shakllantirilgan; baliqchilikda ishlab chiqarish xarajatlari hisobi va mahsulotlar tannarxini hisoblashni 41-MHXS(IAS)ga muvofiq takomillashtirish yoʻnalishlari koʻrsatilgan, hamda biologik aktivlar va ulardan olinadigan mahsulotlar turkumlandi. Shuningdek, baliqchilik mahsulotlarini baholash va hisobga olishda xalqaro tajribadan foydalanish MHXS (IAS) talablarini taʼminlash hamda xalqaro hamjamiyatga integratsiyalashuv (uygʻunlashuv)ga imkon berdi.
Bugungi kunda buxgalteriya hisobining haqaro standarti sifatida ikkita etalon – Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari - MHXS (International Financial Reporting Standards - IFRS) hamda AQSHning Buxgalteriya hisobining umumqabul qilingan qoidalari - BHUQ (Generally Accepted Accounting Principles - GAAP) tan olinmoqda. Tahlillarga ko‘ra, jahonda MHXS haqida xabardor bo‘lmagan buxgalter deyarli yo‘q. Shuningdek, dunyo miqyosida kun sayin xalqaro standartlarni eʼtirof etuvchi mamlakatlar soni oshib bormoqda. U dunyo mamlakatlari o‘rtasida o‘zaro hamkorlikda, jumladan iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishda, ayniqsa, investitsiya muhitini yaxshilashda muhim vosita bo‘lib xizmat qilmoqda. Mazkur maqolada MHXS, xalqaro tajriba, dunyo mamlakatlarida qo‘llanilishi kabi bir qator jihatlar yoritib o‘tilgan.
Ushbu maqolada bugungi kunda dunyo iqtisodiyotining integratsiyalashuvi jarayonida O‘zbekistonda moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga (MHXS) o‘tishning dolzarbligi va ahamiyati haqida so‘z yuritilgan. Shuningdek, BHMS asosida tuzilgan moliyaviy hisobotlarni MHXSga muvofiq uyg’unlashtirish masalalari, transformatsiya qilish bosqichlari keltirib o‘tilgan hamda milliy standartlar va xalqaro moliyaviy hisobot standartlari o‘rtasidagi farqlar tahlil qilingan
Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 24 февралдаги “Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига ўтиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида” 4611-сон қарорида белгиланган вазифаларни бажаришдаги ютуқлар, олий таълимда “Бухгалтерия ҳисоби ва аудит” йўналиши бўйича ўқув режалари ва дастурларини Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари (МҲХС)ларига мувофиқлаштириш борасида амалга оширилган ишлар, жумладан “молиявий бухгалтерия ҳисоби” фани дастурига киритилган янгиланган мавзулар, аккредитация талаблари баён этилган. Эришилган ютуқлар билан бир қаторда жадаллаштириш лозим бўлган ишлар, жумладан профессионал ташкилотлар фаолиятини жадаллаштириш, МҲХСлар асосида методологик ишларни тавсия этиш, амалиёт билан ҳамкорликни кучайтириш, кейс стадилар ва масалалар тўпламларини ишлаб чиқишда амалиёт ходимларини жалб қилиш таклифлари берилган.
Mazkur maqolada O‘zbekistondagi aksiyadorlik jamiyatlarining moliyaviy hisobotlarini tayyorlash va tahlil qilish jarayonlari tahlil qilinadi. Moliyaviy hisobotlarning shaffofligi va xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish masalalari, jumladan, MHXS (IFRS) talablarini qo‘llash orqali investitsion jozibadorlikni oshirish imkoniyatlari muhokama qilinadi. Shuningdek, milliy va xalqaro hisobot standartlarining o‘zaro qiyosiy tahlili hamda zamonaviy raqamli texnologiyalarni moliyaviy tahlilda qo‘llash afzalliklari yoritib berilgan. Korporativ sektorda moliyaviy barqarorlikni ta’minlash va uning kelajakdagi rivojlanishi uchun tahlillar asosida tavsiyalar berilgan.
Ushbu maqolada MHXS bo‘yicha qayta ijaraga olish uchun asosiy vositalarni sotish hisobi tartibi ko‘rsatilgan. Ushbu mavzuni muammosi shundan iboratki, sotib va qayta ijaraga olish masalasi O‘zbekiston amaliyotida hozir qo‘llanilmaydi va bizning amaliyotimizda yangi hisoblanadi. Mualliflar maqolada bu masalani misollar va buxgalterlik yozuvlar bilan batafsil ko‘rsatib chiqqanlar. Keltirilgan jadvallar mualliflar tomonidan ishlab chiqilgan. Moliyaviy holat va foyda va zararlar va boshqa umumiy daromadlar to‘g‘risidagi hisobotlar qisgartirilgan shaklda xalqaro amaliyotida qo‘llaniladigan shakllardan olingan. Masalani ochib berish uchun buxgalteriya hisobining ikki yoqlama usulidan foydalanilgan. Mualliflarning ilmiy va amaliy hissasi shundan iboratki muammoni o‘zbek sharoitiga moslashtirildi, jadval va hisobot shakllarida buxgalterlarga tanishtirdi.
Maqola globallashuv jarayonida yuzaga keladigan muammolarni ko'rib chiqishga bag'ishlangan va O'zbekistonda Milliy Buxgalteriya Hisobi Standartlarini (MBS), shu jumladan nomoddiy aktivlar bilan bog'liq standartni Xalqaro Moliyaviy Hisobot Standartlariga (IFRS) muvofiq ravishda tuzatish tajribasiga bag'ishlangan, shuningdek, yechimlar taklif qilingan. Bu bilan muallif xalqaro standartlarga muvofiq nomoddiy aktivlarni tan olish, balans qiymatini baholash, amortizatsiyani hisoblash usuli, qayta baholash modeli, moliyaviy hisobotda nomoddiy aktivlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni oshkor qilish tartibi bo‘yicha ishlab chiqilgan tavsiyalarni taklif etadi (38-IFRS). Bundan tashqari, nomoddiy aktivlarning boshlang'ich qiymati, amortizatsiyasi, uzoq muddatli va ja’mi aktivlarga ta'sirini baholash uchun ularni qayta baholash modeli bo'yicha ba'zi fikrlar mavjud.
Мазкур мақолада тижорат банкларида асосий воситалар бўйича халқаро стандартни қўллашнинг ўзига хос хусусиятлари, банкларда асосий воситалар ҳисобининг мазмуни, турли илмий нашрларда тушунчага берилган таърифлар, асосий воситалар бўйича халқаро стандартдан фойдаланиш методикаси, мавзунинг долзарблиги келтирилган. Ўзбекистон Республикасида тижорат банкларида асосий воситаларни ҳисобини юритиш амалиётининг МҲХС №16 “Асосий воситалар” стандартининг қўлланиши, унинг аҳамияти ўз ифодасини топган. Бухгалтерия ҳисоби счётларида уларнинг ташкил қилиниши ва молиявий ҳисобот гшаклларида акс эттирилиши тартиби батафсил баён қилинган. Тадқиқотлар натижасида тижорат банкларида асосий воситаларни юритиш ва унинг ҳисобини ташкил қилишга доир муаллиф томонидан ўз фикри ифодаланганн ҳамда тавсиялар ишлаб чиқилган.
Ушбу мақолада фойда солиғи бўйича мажбуриятларининг назарий асослари ва уларнинг бухгалтерия ҳисоби масалалари ёритилган. Фойда солиғи бўйича мажбуриятлари бухгалтерия ҳисобини молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари асосида такомиллаштиришнинг йўналишлари кўрсатиб берилган.
Мақолада 7-сон МҲХС “Молиявий инструментлар: маълумотларни ёритиб бериш” стандартига мувофиқ, молиявий инструментлар ҳисобини маълумотларни ёритиб беришнинг моҳияти, мақсади, вазифаси ва қўлланиш жиҳатлари очиб берилган. Жаҳонда сўнги йилларда молия бозорларда молиявий инструментлар хилма-хиллиги ва динамикаси мураккаблиги кескин ошиб бормоқда. Бу эса, молиявий инструментлар рискини оширилишига хизмат қилмоқда. Мақолада молиявий инструментлар ҳисобининг риск турлари ва уларни ёритиб бериш тартиби очиб берилган. Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларини тизимида молиявий инструментлар мавзуси энг қийин деб ҳисобланади. Молиявий инструментлар ҳисоби маълумотларини ёритиб бериш кўп билим ва малака талаб қилади. 7-сон МҲХС “Молиявий инструментлар: маълумотларни ёритиб бериш” стандарти маълумотни тўғри ошкор қилиш фандан кўра кўпроқ санъатдир
Ушбу мақолада Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига ўтишнинг афзалликлари, 15-сон МҲХС “Харидорлар билан шартномалар бўйича тушумлар” стандартига мувофиқ операция нархини аниқлаш тартиби келтирилган. Шунингдек, ишда молиялаштиришнинг салмоқли компоненти мавжуд бўлган ҳолларда тушумларни, молиявий даромад ва харажатларни, узоқ муддатли савдо дебиторлик қарзлари ва шартномавий мажбуриятларни тан олиш, бухгалтерия счётларида акс эттириш ҳамда молиявий ҳисобот масалалари ёритилган.
Мазкур мақолада устав капиталининг аудитини такомиллаштириш масалалари ёритилган. Устав капиталининг аудитини ташкил этишда аудитнинг халқаро стандартларини тан олиш ва аудит ўтказиш масалалари баён этилган.
Ushbu mаqolаdа buxgаlteriуа hisobi tizimini уаnаdа tаkomillаshtirish vа bundа MHXSni milliу buxgаlteriуа hisobidа qo’llаshning аmаliу аhаmiуаti, hаmdа ushbu hisobotlаrni qo’llаsh orqаli iqtisodiуotimizgа xorijiу investitsiуаlаr oqimini ko’pауtirish vа bu orqаli iqtisodiуotimizni уаnаdа rivojlаntirish mаsаlаlаri, shuningdek, Oʻzbekiston Respublikаsi Prezidentining “Buxgаlteriуа hisobi tizimini уаnаdа tаkomillаshtirish vа uni Moliуаviу hisobotning xаlqаro stаndаrtlаrigа o‘tkаzishni rаg‘bаtlаntirish chorа-tаdbirlаri to‘g‘risidа”gi qаrori loуihаsi MHXSni mаmlаkаtimiz iqtisodiуotidа qo’llаnilishini rivojlаntirish uchun muhim аsos bo’lib xizmаt qilgаnligi hаqidа keltirib o’tilаdi.
Ushbu maqola telekommunikatsiya kompaniyalarida foyda solig‘i auditining o‘ziga xos xususiyatlari haqida bo‘lib, unda telekommunikatsiya kompaniyalarida audit o‘tkazishning o‘ziga xos xususiyatlari, billing tizimining afzalliklari, shuningdek amalga oshirilishi zarur bo‘lgan vazifalar bayon qilingan.
Мақолада Янги Ўзбекистон солиқ амалиётида қўшилган қийматни солиққа тортишнинг самарали механизмини яратишнинг зарурлиги, вазифалари, тизимли муаммолари ва уларни ҳал этиш масалалари тадқиқ этилган. Мамлакат ижтимоий-иқтисодий ривожланиш истиқболларида солиқ механизмининг назарий ва услубий мазмунини асослашга муаллифнинг ёндашуви таклиф этилди ва бу солиқнинг муҳим хусусиятларини, унинг қиймати ва омил хусусиятини ва давлат солиқ механизмининг кўп даражали тузилишини аниқлаш имконини берди. Ўзбекистон Республикаси солиқ тизимида қўшилган қийматни солиққа тортишнинг самарали механизмини яратиш имкониятлари тадқиқ этилган ҳамда тавсиялар ишлаб чиқилган.
Mazkur maqolada Qatar iqtisodiyotida islom moliyasining o‘rni, Qatarda joylashgan islom moliya muassasalari, jumladan, islom banklari, islom sug‘urta kompaniyalari va ularda amal qilinuvchi moliyaviy hisob standartlari haqida so‘z boradi. Qatarda qo‘llanilgan moliyaviy hisob standartlarining qonuniy asoslari yoritiladi. Qatar qonunchiligidagi tijorat tashkilotlari va islom moliya muassasalariga nisbatan moliyaviy hisobni qo‘llash qoidalari ko‘rib chiqiladi va mamlakatda qanday qilib ikki xil moliyaviy hisob standartlaridan foydalanilganligi ochib beriladi.
Ushbu maqolada uzoq muddatli aktivlar auditi xalqaro standartlar asosida takomillashtirilishi moliyaviy hisobotlarning aniqligi va shaffofligini oshirishga xizmat qiladi. Ushbu mavzu doirasida uzoq muddatli aktivlarni baholash usullari, ularning eskirishini hisobga olish tamoyillari hamda xalqaro audit standartlariga muvofiq tekshirish jarayonlari tahlil qilinadi. Standartlashtirilgan yondashuv audit jarayonining samaradorligini oshirish bilan birga, investorlar va manfaatdor tomonlar uchun ishonchli maʼlumot taqdim etishga yordam beradi.
Ушбу мақолада фойда солиғи бухгалтерия ҳисобини молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари асосида такомиллаштириш масалалари ёритилган. Шунингдек, фойда солиғининг бухгалтерия ҳисоби амалий маълумотлар асосида келтирилган.
Ushbu maqola savdo korxonalarida buxgalteriya hisobini milliy standartdan xalqaro standartga transformatsiya qilish jarayoni haqida bo‘lib. Unda milliy standartda tuzilgan hisobotlarni xalqaro standartlarga transformatsiya qilish boshqichlari, qiyinchiliklari, afzalliklari va dolzarb masalalari, shuningdek amalga oshirilishi zarur bo‘lgan ishlar bayon qilingan.
