Мазкур мақолада республикамизда хуфиёна иқтисодиётни улушини камайтиришда молиявий инструментлардан самарали фойдаланиш масалалари ҳамда солиқ органларининг солиқ тўловчилар томонидан даромадлар ҳажмини яшириш, солиқ тўлашдан бўйин товлаш схемаларидан фойдаланишнинг кенг тарқалган амалиётига қарши курашиш бўйича ишлари тарқоқ ва изчил олиб борилмаётгани солиқ интизомининг пасайишига, яширин иқтисодиёт кўламининг сақланиб қолишига ва инсофли тадбиркорлар учун бизнес юритиш шартларининг ёмонлашишини таҳлил қилиш ва натижаларини баҳолаш бўйича тадқиқот олиб борилган, уни қўллаш бўйича илмий-амалий хулоса ва таклифлар ишлаб чиқилган.
Ushbu maqola Oʻzbekiston tijorat banklari samaradorligini aniqlashda aktivlar rentabelligi (ROA) koʻrsatkichini tahlil qilishga bagʻishlangan. Banklar samaradorligi moliyaviy tizim barqarorligi va iqtisodiy oʻsish uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Tadqiqotda 1999-2023 yillarda mamlakat tijorat banklari faoliyati statistik maʼlumotlar asosida tahlil qilinib, banklarning mulkchilik shakliga qarab samaradorlik darajalari farqlari oʻrganildi. Davlat banklarining ROA koʻrsatkichi xususiy va xorijiy banklarga nisbatan past boʻlishi aniqlangan boʻlsa-da, xususiy banklar eng yuqori darajadagi samaradorlikni namoyish etgan. Bundan tashqari, bank faoliyatidagi beqarorlik va pandemiya taʼsiri samaradorlikka salbiy taʼsir koʻrsatgani qayd etilgan. Tadqiqot natijalari tijorat banklari faoliyatini yaxshilash va resurslardan samarali foydalanish boʻyicha amaliy tavsiyalarni ilgari suradi.
Ushbu maqola mintaqada innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlari, unda oliy ta’lim muassasalarining ta’siri, tahlili haqida ma’lumotlar keltirilgan. Oliy ta’lim muassasalarining innovatsion faoliyati, ularga turli yondashuvlar, innovatsion faoliyatni moliyalashtirish ko’rsatkichlari tahlil etilgan. Shuningdek, oliy ta’lim muassasalarini innovatsion rivojlanish tamoyillari va shartlari tadqiq etilgan. Ta’lim, fan va biznes o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni yanada kengaytirish,oliy ta’lim muassasalarining innovatsion ishlanmalari va ilmiy tadqiqotlari natijalarini tijoratlashtirish bo‘yicha ilmiy xulosa va tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Bozor iqtisodiyoti erkin tadbirkorlikka, sohibkorlikka asoslangan iqtisodiyotdir. Shuning uchun ham xususiy sektorda tadbirkorlik faoliyatining shakllanishi va rivojlanishi uchun iqtisodiyotda tadbirkorlik muhitini yaxshilashga hamda shu orqali iqtisodiyot tarmoqlarini yanada daromadligini oshirish, aholini ish bilan bandligini yaxshilash, farovonligini yuksaltirishga erishishdir. Bunday ustuvor natijalarga erishishda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar xususiy sektorda tadbirkorlikning rivojlanishiga hamda shu asosda, iqtisodiy o‘sishga va milliy iqtisodiyotni barqaror rivojlanishini ta’minlashga qaratilgandir.
2021-2024-yillarda davlat tomonidan eksportchi korxonalarni qoʻllab-quvvatlash uchun 330 mlrd. soʻmdan 560 mlrd. soʻmgacha moliyaviy mablagʻlar ajratilgan. Eksport salohiyatini oshirish maqsadida moliyaviy yordam koʻrsatish natijasida 14 mlrd. AQSH dollariga teng mahalliy mahsulotlar xorijiy davlatlar bozorlariga yetkazib berilgan. Maqolada Oʻzbekiston Respublikasida faoliyat yuritayotgan korxonalarga davlat tomonidan koʻrsatiladigan moliyaviy qoʻllab-quvvatlashning eksport salohiyatiga taʼsiri baholangan va ajratilayotgan mablagʻlarning samaradorligi tahlil qilingan.
Ushbu maqola O‘zbekiston ta’lim tizimida, ayniqsa, maktab ta’limida moliyaviy savodxonlik darajasini oshirishning muhim masalalarini ko‘rib chiqish, ilg‘or xorijiy tajribalarni o‘rganishga bag‘ishlangan. Maqolada Finlandiyaning moliyaviy savodxonlik dasturlari tahlil qilinib, ularni O‘zbekiston hamda boshqa mamlakatlar sharoitlariga moslashtirish yo‘llari o‘rganiladi. Moliyaviy savodxonlik aholining iqtisodiy barqarorligi va farovonligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishini ta’kidlagan holda, tadqiqotda davlat va xususiy sektor hamkorligi, ta’lim muassasalarida maxsus kurslar va malaka oshirishlar tashkil etish, shuningdek, zamonaviy texnologiyalardan foydalanish zarurligi qayd etilgan. Finlandiya tajribalari asosida ishlab chiqilgan taklif va tavsiyalar O‘zbekiston maktab ta’limi tizimida moliyaviy savodxonlikni oshirishga qaratilgan amaliy dasturlarni shakllantirishda katta ahamiyatga ega. Bugungi kunda mamlakatlar pedagoglari e’tiboridagi o‘qitish tajribasi Finlandiya ta’lim tizimida mujassam. Zero, o‘n yildan ortiq vaqt davomida bu davlatdagi 15 yoshli o‘quvchilar PISA xalqaro baholash dasturida muntazam juda yaxshi natijalarni ko‘rsatmoqda.Finlandiyaning muvaffaqiyati o‘qituvchilardir. Yuqori sifatli mashg‘ulot o‘tkazishi uchun ularning maqomi va mustaqilligi ta’minlangan. Ta’lim siyosati maqsadli ravishda tenglikka yo‘naltirilgan. Shuni aytib o‘tish lozimki, Finlandiya joylashuvi va iqlimi uning iqtisodiyotiga o‘z ta’sirini o‘tqazadi. Ushbu maqolamda, Finlandiyaning moliyaviy ta’lim tizimini boshqa mamlakatlarga taqbiq etishni maqsadga muvofiq deb bildim.
O‘zbekistonda milliy kapital bozori mamlakatda iqtisodiyotni yanada liberallashtirish va modernizatsiya qilish bo‘yicha olib borilayotgan keng ko‘lamli sa’y-harakatlar doirasida sezilarli o‘zgarishlarni boshdan kechirmoqda. Ushbu maqolada O‘zbekiston kapital bozorining bugungi holatiga chuqur baho berilgan, u duch kelayotgan muammolar va rivojlanish istiqbollari tahlil qilingan. Tahlil amaldagi strategiyalar samaradorligini baholash va keyingi takomillashtirish bo'yicha tavsiyalar berish uchun so'nggi islohotlar, qonunchilikdagi o'zgarishlar va bozor tendentsiyalariga tayanadi. Natijalar O‘zbekistonda dinamik va barqaror kapital bozorini yaratishda izchil me’yoriy-huquqiy baza, bozor shaffofligini oshirish va investorlarning ishonchini oshirish muhimligini ta’kidlaydi.
Mazkur maqola Yevropa Ittifoqining "Yashil kelishuv" strategiyasining asosiy yo‘nalishlarini tahlil qiladi. Unda iqtisodiyotni dekarbonizatsiya qilish, qayta tiklanadigan energiya manbalariga o‘tish va ekologik xavfsizlikni ta’minlash bo‘yicha chora-tadbirlar muhokama qilingan. Tahlil natijalariga ko‘ra, Yashil kelishuv iqtisodiy o‘sishni ta’minlash va ekologik barqarorlikni mustahkamlash imkonini beradi. Shuningdek, strategiyani amalga oshirishdagi muammolar va takliflar keltirib o‘tilgan.
Мазкур мақолада Мамлакатимизда қўшилган қиймат солиғининг солиққа тортиш маъмурчилиги ўрганлан ҳолда уларни солиқ солишни тартибига солиш, қўшилган қиймат солиғини такомиллаштириш билан ҳам боғлиқдир. Мақолада қўшилган қиймат солиғи базасини ҳисоблашнинг ўзига хос хусусиятлари, уни аниқлашдаги айрим мураккабликлар ва муаммолар таҳлил этилган, солиқ базасининг шакллантиришни такомиллаштириш масалаларига эътибор қаратилади. Бундан ташқари қўшилган қиймат солиғи базасини аниқлаш ва ҳисоблаш юзасидан киритилган ўзгаришлар ва қўшимчаларни қўллаш натижаларга асосланиб тегишли хулосалар шакллантирилган ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
Xizmatlar eksporti Markaziy Osiyo davlatlarining eksport salohiyatini oshirish va eksport portfelini diversifikatsiya qilishda muhim rol o‘ynamoqda. Maqolada 2000-2021 yillarga moʻljallangan Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Tojikiston va Oʻzbekistonning statistik maʼlumotlaridan foydalanish va belgilangan effektlar, tasodifiy effektlar, umumlashtirilgan OLS va Driscoll-Kraay standart xatolari bilan belgilangan effektlar usullaridan foydalanish asosida xizmatlar eksportini rivojlantirishning asosiy omillarining ekonometrik tahlili natijalari bayon qilingan. Tahlil natijalariga ko‘ra, AKT indeksi va UNCTADning “Xususiy sektor” indikatori aholi jon boshiga YaIM bilan bir qatorda Markaziy Osiyo mamlakatlari xizmatlari eksporti hajmiga ijobiy ta’sir ko‘rsatuvchi muhim omillardir. Aksincha, aholi soni tahlil qilinayotgan mamlakatlarning xizmatlar eksporti hajmiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Olingan natijalar asosida Markaziy Osiyo davlatlaridan anʼanaviy va zamonaviy xizmatlar eksportini yanada rivojlantirish boʻyicha takliflar keltirildi.
Ушбу мақолада пенсия таъминоти тизими билан боғлиқ муаммолар ва уларнинг келиб чиқиш сабаблари очиб берилган. Хусусан, демографик омиллар билан боғлиқ муаммолар, бюджетдан ташқари пенсия жамғармасининг молиявий барқарорлигини таъминлаш билан боғлиқ муаммолар, муносиб пенсия миқдорларига эришиш билан боғлиқ муаммолар ва пенсия таъминотининг қамрови билан боғлиқ муаммоларнинг келиб чиқиш сабаблари тадқиқ қилинган. Тадқиқот натижалари асосида миллий пенсия таъминоти тизимини ривожлантиришга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқилган.
Mazkur maqola mintaqada innovatsion iqtisodiyotni rivojlantirishning asosiy yo’nalishlari, unda oliy ta’lim muassasalarining o’rni haqida ma’lumotlar keltirilgan. Oliy ta’lim muassasalarining innovatsion faoliyati, ularga turli yondashuvlar, innovatsion faoliyatni moliyalashtirish ko’rsatkichlari tahlil etilgan. Shuningdek, oliy ta’lim muassasalarini innovatsion rivojlanish tamoyillari va shartlari tadqiq etilgan. Ta’lim, fan va biznes o’rtasidagi o’zaro munosabatlarni yanada kengaytirish, oliy ta’lim muassasalarining innovatsion ishlanmalari va ilmiy tadqiqotlari natijalarini tijoratlashtirish bo’yicha ilmiy xulosa va tavsiyalar ishlab chiqilgan.
Konsolidatsiyalashgan moliyaviy hisobotlarni tuzish uchun tashkiliy jihatlarini alohida bosqichlarini aniqlash hamda hisob siyosatiga tegishli bandlarini shakllantirish ochib berilgan. Tashkiliy mexanizmlarni takomillashtirish orqali hisobot tuzish jarayonini yanada samarali va aniq amalga oshirish yo‘llari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, mazkur jarayonda qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan innovatsion yondashuvlar va ichki nazorat tizimlarini kuchaytirish taklif etiladi. Ish natijalari aksiyadorlik jamiyatlarining moliyaviy shaffofligini oshirishga va investitsiyaviy jozibadorligini kuchaytirishga xizmat qiladi.
Ushbu maqola O‘zbekiston sog‘liqni saqlash tizimida kadrlar boshqaruvining dolzarb jihatlarini tahlil qiladi. Mualliflar ushbu mamlakatning tibbiy tizimi kontekstida malakali mutaxassislarni yollash, o‘qitish va saqlash jarayonlarining o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rganadilar. Maqolada ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlar, madaniy xususiyatlar va sog‘liqni saqlashni rivojlantirishning milliy strategiyalari kabi xodimlarni boshqarish samaradorligiga ta’sir qiluvchi omillar ko‘rib chiqiladi. O‘zbekiston sog‘liqni saqlash tizimida xodimlarni yollashning mavjud strategiyalari, o‘qitish dasturlari va ularni saqlab qolish chora-tadbirlari tahlil qilinadi, shuningdek, ularni mamlakatning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar taklif etiladi. Tadqiqot natijalari tibbiy yordam sifati va xodimlarning qoniqishini oshirish maqsadida O‘zbekiston tibbiyot sohasida kadrlarni boshqarishning yanada samarali strategiyalarini ishlab chiqishda foydali bo'lishi mumkin
Мақолада республикамиз иқтисодиётининг замонавий тармоқларидан бири бўлган саноатнинг мамлакат иқтисодий кўрсаткичларига таъсири, соҳадаги мавжуд муаммолар, соҳага оид олимларнинг қарашлари, назарий ва амлий натижалари таҳлил қилиниб, саноатни ҳудудий жойлаштириш имкониятлари ва истиқболлари ўрганилган ва мавзу юзасидан хулоса ва таклифлар келтириб ўтилган.
Ushbu maqolada masofaviy elektron deklaratsiyalash postlarini birlashtirish orqali tashkil etilgan Bojxona rasmiylashtiruv markazi faoliyati samaradorligini oshirishda xodimlarni o‘qitish va rivojlantirish asosiy omil sifatida ko‘rib chiqiladi. Vazirlik darajasidagi vazifalarning noadolatli taqsimlanishi, samaradorlikni baholashdagi yetarli shaffoflikning mavjud emasligi va yangi xodimlarni adaptatsiya qilish tizimining zaifligi kabi tashkiliy muammolar tahlil qilingan. Ilmiy metodologik yondashuvlar taqdim etilgan, raqamli instrumentlar va jarayonli boshqaruv elementlarini joriy etish zarurligi asoslab berilgan. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, kadrlar salohiyatini rivojlantirish Bojxona markazi samaradorligini oshirish va intellektual bojxona maʼmuriyatchilik modeliga o‘tishda tizimli omil hisoblanadi.
Maqolada liderlik tushunchasining mazmun-mohiyati, liderlikka an’anaviy yondashuvlar, liderlikning xulq-atvor nazariyalari, rahbarning shaxsiy xarakteristikasi, jamoa faoliyatini boshqarish, korxonani boshqarish tizimida liderlik stili, tashkilotda liderlikni boshqarish, mojaroli vaziyatlar sharoitida liderlik, innovatsion liderlikka oid masalalar, uning pedagogik asoslari, rahbar faoliyatini takomillashtirish asosida o‘qitish mazmuni, shakl, metod va vositalar, shuningdek, olingan natijalardan samarali foydalanish imkoniyati, boshqaruvda menejment va liderlik faoliyati, boshqaruv funksiyalari, unda odamlarning xulq-atvori va o‘zaro munosabatlarini samarali boshqarishning o‘ziga xos xususiyatlari bayon etilgan.
Ушбу мақолада муаллиф томонидан “Фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисида” ҳисоботнинг шаклидаги кўрсаткичлар бошланғич кўрсаткич, жорий кўрсаткичлар, оралиқ кўрсаткичлар ва якуний кўрсаткичга ажратилиб, ушбу гуруҳдаги кўрсаткичларнинг мазмун моҳияти очиб берилди. Тадқиқот жараёнида оралиқ кўрсаткичларни ҳисоблаш тартиби ва формулалари ишлаб чиқилди. Тадқиқотда сотиш ва хизматлар таннархи кўрсаткичини аниқлаш мақсадида савдо, ишлаб чиқариш ҳамда хизмат кўрсатувчи корхоналарнинг хусусиятларини инобатга олиш зарурлиги таъкидланди. Ишлаб чиқариш корхоналарида даврий ҳисоб тизимида тайёр маҳсулотларни сотиш таннархи тўғрисидаги ҳисоботи шакли ишлаб чиқилди. Фойда солиғи бўйича ҳисоб-китобларга келтирилган 2.1 (а) – иловадаги ҳисоб-китобларни такомиллаштириш бўйича таклифлар тавсия этилди.
Ушбу мақолада векторли авторегрессиялар асосида экспорт динамикасини моделлаштириш бўйича илмий адабиётларни тизимли шарҳи, шунингдек, эконометрик моделлаштириш натижалари ва хатоларни тузатишнинг векторли модели асосида Ўзбекистон Республикаси экспорт динамикасининг сценар прогнозлари келтирилган. Хулоса қисмида ташқи рисклар ва ички макроиқтисодий омилларни ҳисобга олган ҳолда республика экспорти ҳажмини оширишни таъминлаш бўйича тавсиялар берилган
Мазкур мақолада республикамизда сўнги йилларда мамлакатда солиқ ва молия соҳаларида тадбиркорлик фаолиятини юритиш учун қулай шарт-шароитлар яратиш, инвестиция муҳитини яхшилаш ҳамда бизнес доираларнинг ишончини янада мустаҳкамлашга қаратилган кенг кўламли ислоҳотлар ёритилган. Солиқ маъмуриятчилиги жараёнига замонавий ахборот-коммуникaция технологиялари ва илғор автоматлаштирилган таҳлил услубларини кенг жорий этиш солиқ тўловчиларга солиқ мажбуриятларини бажаришда ҳар томонлама кўмаклашиш ҳамда солиққа оид ҳуқуқбузарликлар профилактикасининг таъсирчан механизмларини ишлаб чиқиш ва солиқ хавфини таҳлил қилиш ва натижаларини баҳолаш бўйича тадқиқот олиб борилган, таҳлика-таҳлилнинг хориж тажрибаси ўрганилган, мамлакатимизда уни қўллаш бўйича илмий-амалий хулоса ва таклифлар шакллантирилган.
Globallashuv mehnat bozorlari va migratsiya jarayonlariga qanday taʼsir qiladi? Ushbu tadqiqotda globallashuvning mehnat imkoniyatlari, ish haqi va ishchi kuchi harakatchanligiga taʼsiri oʻrganilgan. Malakali mutaxassislar jahon bozorida qulay imkoniyatlarga ega boʻlishsa-da, past malakali ishchilar koʻproq iqtisodiy noaniqlikka duch kelishadi. Shuningdek, tadqiqotda qaytib kelgan muhojirlarning muammolari, jumladan, malakalarning nomuvofiqligi va mehnat bozoriga integratsiyalashuvdagi qiyinchiliklar tahlil qilinadi. Natijalar shuni koʻrsatadiki, globallashuv barcha uchun teng imkoniyatlar va iqtisodiy barqarorlikni taʼminlashga qaratilgan siyosiy choralarni talab qiladi.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, shuningdek, ichki turizm rivojlanishiga ta’sir etuvchi ijobiy va salbiy sabablarni aniqlash maqsadida (2024 yil dekabr-mart oylarida) sotsiologik tadqiqot natijalariga ko‘ra, Qoraqalpog‘iston Respublikasi sayyohlar (ekskursionistlar) o‘rtasida eng kam ommalashgani aniqlandi. Ushbu maqolada Qoraqalpog‘istonda turizmni rivojlantirishning dolzarb masalalari, mavjud sharoit va istiqboldagi rejalar batafsil tahlil qilingan. Shuningdek, maqolada statistik ma’lumotlarni guruhlash va taqqoslash yo‘li bilan Qoraqalpog‘iston Respublikasi tumanlaridagi turizm infratuzilmasi holati yoritilgan.
