Ушбу мақолада Ўзбекистонда ва Жаҳондаги таркибий ўзгаришларни назарий асослари таҳлил этилган. Шу билан бирга экoнoметpик таxлил натижалаpига кўpа юқopи ва ўpта теxнoлoгияли ва илм таълаб қиладиган таpмoқлаp маҳсулoтининг 2030 йилгача йиллик ўpтача ўсиш суpъати 5,1 фoизни ташкил этиб, ялпи ички маҳсулoт ишлаб чиқаpиш ҳажмининг (1,05110 = 1,64) 1,65 баpoбаpга яқин oшишига oлиб келиши тадқиқ этилган.
Ушбу мақолада Ўзбекистонда инвестицион муҳитни тубдан яхшилашнинг асосий йўналишлари таҳлил қилинган. Хусусан, қонунчилик базасини мустаҳкамлаш ва барқарорлаштириш, инвесторларнинг мулк ҳуқуқини ишончли кафолатлаш, коррупсияга қарши курашиш, маъмурий тўсиқларни камайтириш каби омиллар муҳим аҳамият касб этиши таъкидланади. Солиқ ва божхона соҳасидаги рағбатлар, давлат-хусусий шериклиги (ДХШ) ва хусусийлаштириш жараёнларини чуқурлаштириш, транспорт ва энергетика инфратузилмасини модернизация қилиш, малакали кадрлар тайёрлаш, рақамли трансформация ва халқаро савдо ҳамкорлигини кенгайтириш масалалари ҳам кўриб чиқилади. Мазкур йўналишларда тизимли ва изчил чоралар амалга оширилиши Ўзбекистонда ишбилармонлик муҳитини кучайтириш, чет эл ва маҳаллий инвесторлар ишончини орттириш, иқтисодий ўсиш ва аҳоли фаровонлигига эришишнинг муҳим шартларидан бири экани алоҳида қайд этилади.
Ушбу мақолада мамлакатимизда инвестиция муҳитининг ҳолатини инвестиция фаолиятини амалга оширишнинг мақсадга мувофиқлиги ва жозибадорлигини аниқлайдиган иқтисодий, ижтимоий, ташкилий, ҳуқуқий, сиёсий, экологик ва бошқа шарт-шароитларнинг умумлаштирувчи хусусиятларидан бири эканлиги ўрганилиб тегишли таклиф ва хулосалар берилди.
Ushbu maqola yirik sanoat birlashmalarining investitsiya faoliyatini boshqarishning asosiy nazariy yondashuvlarini o‘rganishga qaratilgan. Investitsiyalarni boshqarish murakkab va ko‘p qirrali jarayon bo‘lib, malakali tahlil, strategik rejalashtirish va resurslarni samarali boshqarishni talab qiladi. Investitsiyalarni to‘g‘ri boshqarish barqaror iqtisodiy o‘sishga, yangi ish o‘rinlari yaratishga va butun jamiyat rivojlanishiga yordam beradi.
Мазкур мақолада Ўзбекистон Республикасида ер қаъридан фойдаланувчиларга солиқ солишни тартибига солиш, солиқ ва бошқа тўловлар йиғилувчанлигининг зарур даражасини таъминлаш, солиқ тўловчиларнинг солиқ маъмуриятчилигини амалга ошириш ҳамда солиқ мажбуриятларини бажариш бўйича ўзаро ҳамкорлик асосида сервис-техник хизмат кўрсатилишини тубдан такомиллаштиришга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Ер қаъри бўйича тадбиркорларни солиққа тортиш мураккаб ва қийин соҳа бўлиб, диққат билан кўриб чиқиш ва такомиллаштиришни талаб қилади. Ер қаъри бўйича тадбиркорларни солиққа тортиш билан боғлиқ масалаларнинг умумий кўринишини тақдим этади ва такомиллаштиришнинг потенциал йўналишларини таклиф қилади. Ер қаъри тадбиркорларини солиққа тортиш чуқур кўриб чиқиш ва такомиллаштиришни талаб қиладиган мураккаб масаладир. Солиқ режими, шаффофлик, солиқ маъмуриятчилиги ва солиқ имтиёзлари билан боғлиқ масалаларни ҳал этиш орқали ер ости бойликлари тадбиркорлари учун янада қулай ва қулай муҳит яратиш, инвестициялар, иқтисодий ўсиш ва соҳани барқарор ривожлантиришга кўмаклашиш мумкин.
Ушбу мақолада инвестиция кредити ва лойиҳани молиялаштириш тушунчаси ва моҳияти, банкларнинг инвестиция лойиҳаларини молиялаштиришдаги хорижий тажрибаси кўриб чиқилган. Маълумки, мамлакатдаги йирик корхоналарни молиялаштириш ЯИМ ўсиши ва барқарор иқтисодий ривожланишга ёрдам беради. Бугунги кунда Ўзбекистон молия-банк соҳасини такомиллаштиришга катта еътибор қаратмоқда, давлат улушига ега банклар хусусийлаштириш йўлида. Банк секторини хусусийлаштириш жараёнида Халқаро молия корпорацияси (ХМК), Европа тикланиш ва тараққиёт банки (ЕТТБ) ва Осиё тараққиёт банки (ОТБ) каби халқаро молия институтлари иштирок етмоқда. Ушбу тадқиқотда инвестиция лойиҳаларини молиялаштиришда хорижий тажрибани қўллаш имкониятлари ўрганилди
Ушбу мақола бугунги кунда мамлакатимизда ишбилармонлик муҳитини янада яхшилаш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни жадал ривожлантиришга қаратилган мақсадли дастурлар изчил амалга оширилганлиги ва мамлакат иқтисодиёти ўсиш суръатларини жадаллаштиришда олиб борилаётган ижтимоий-иқтисодий ислоҳотлар орқали аҳоли эҳтиёжларини қондириш, уларнинг даромадларини ошириш масалаларини ҳал этиш, ёшларнинг ижтимоий фаоллигини оширишга қаратилган.
Ушбу тадқиқот ишида Ўзбекистонда олий таълим муассасаларини молиялаштириш амалиётида ҳисобга олиниши лозим бўлган омиллар илмий асосда таҳлил қилинган. Муайян таълим йўналишларини субсидиялашда тайёрланадиган мутахассисларнинг келажакда даромадлари ошиши, ушбу мутахассислар фаолиятидан жамиятда юзага келадиган билвосита ижобий таъсирлар ва мутахассисларни тайёрлашнинг иқтисодий сарфлари каби омиллар илмий асосда шарҳланган. Олинган илмий хулосалар асосида Ўзбекистонда олий таълим муассасаларини субсидиялашга тегишли субсидиялаш тартиблари (режимлари) таклиф этилган. Ишлаб чиқилган таклифларнинг давлат грантлари ажратиш амалиётида қўллаш истиқболлари асослаб берилган.
Ушбу мақолада Рақамли “Ўзбекистон-2030” стратегиясида белгиланган вазифаларини бажариш механизмлари, мамлакатимизда рақамли иқтисодиётни ва электрон хукуматни ривожлантиришнинг такомиллаштириш ва IT соҳасига қаратилган жиддий эътибор асосланган. Шу билан бирга хозирги замон талабларига жавоб берувчи замонавий рақамли технологияларни амалиётга жорий этишни тезлаштириш таклиф этилган.
Мазкур мақолада республикамизда сўнги йилларда мамлакатда солиқ ва молия соҳаларида тадбиркорлик фаолиятини юритиш учун қулай шарт-шароитлар яратиш, инвестиция муҳитини яхшилаш ҳамда бизнес доираларнинг ишончини янада мустаҳкамлашга қаратилган кенг кўламли ислоҳотлар ёритилган. Шу билан бирга, Ўзбекистон солиқ тизимида солиқ маъмурчилигининг самарадорлиги, шаффофлиги ва соддалигини ошириш, шунингдек, инвестиция ва иқтисодий ўсишни таъминлашга қаратилган муҳим ислоҳотлар амалга оширилди. Ўзбекистон солиқ тизимида амалга оширилаётган айрим муҳим ислоҳотлар ўрганилиб, хориж тажрибаси, мамлакатимизда уни қўллаш бўйича илмий-амалий хулоса ва таклифлар шакллантирилган.
Ushbu maqola Oʻzbekiston tijorat banklari samaradorligini aniqlashda aktivlar rentabelligi (ROA) koʻrsatkichini tahlil qilishga bagʻishlangan. Banklar samaradorligi moliyaviy tizim barqarorligi va iqtisodiy oʻsish uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Tadqiqotda 1999-2023 yillarda mamlakat tijorat banklari faoliyati statistik maʼlumotlar asosida tahlil qilinib, banklarning mulkchilik shakliga qarab samaradorlik darajalari farqlari oʻrganildi. Davlat banklarining ROA koʻrsatkichi xususiy va xorijiy banklarga nisbatan past boʻlishi aniqlangan boʻlsa-da, xususiy banklar eng yuqori darajadagi samaradorlikni namoyish etgan. Bundan tashqari, bank faoliyatidagi beqarorlik va pandemiya taʼsiri samaradorlikka salbiy taʼsir koʻrsatgani qayd etilgan. Tadqiqot natijalari tijorat banklari faoliyatini yaxshilash va resurslardan samarali foydalanish boʻyicha amaliy tavsiyalarni ilgari suradi.
Мазкур мақолада ер қаъридан фойдаланувчиларни солиққа тортишнинг маҳаллий ва хорижий мамлакатлар тажрибалари батафсил таҳлил қилинган. Ер қаъридан фойдаланганлиги учун солиқ объектлари ва солиқ ставкалари бўйича хорижий давлатлар тажрибалари ёритилган ва таҳлиллар олиб борилган.
Turizm jahon iqtisodiyotida eng muhim sohalardan biri boʻlib, mamlakatlarning iqtisodiy oʻsishi va rivojlanishiga hissa qoʻshadi. Bundan tashqari, mamlakatdagi turizmning rivojlanishi investitsiyalar hajmi, infratuzilma va xizmatlar sohasini yaxshilaydi. Mehmondoʻstlik sanoati yildan yilga dunyo iqtisodiyotiga muhim hissa qoʻshib, ish oʻrinlarini taʼminlaydi. Shu sababli koʻplab davlatlar turizmni rivojlantirish uchun katta saʼy-harakatlarni amalga oshiradilar. Hozirgi kunda Oʻzbekistonda ushbu sohani yaxshilashga alohida eʼtibor qaratilmoqda. Shuning uchun turizmni boshqarish tendensiyalarini oʻrganish va istiqbolli yoʻnalishlarni aniqlash muhimdir. Ushbu maqolada jahon iqtisodiyotida turistik resurslarni boshqarish tendensiyalari, shuningdek, ularni Oʻzbekistonda amalga oshirish usullari oʻrganilgan
Maqolada milliy iqtisodiyotni rivojlantrishni innovatsion faolligni oshirishda xorijiy investitsiyalarning o‘rni va ahamiyati ochib berilgan,investitsiyalarni jalb etish tamoyillari ko‘rib chiqilgan va yoritilgan. Shuningdek investitsiyaning mamlakat eksport va ipmortidagi tutgan o‘rni ma’lumotlar tahlilida tatbiq etilgan.
Ushbu maqola xalqaro yuk tashishni tashkil etish muamolarini tahlil qiladi. Ta’kidlanishicha, xalqaro yuk tashishlarda tarnsport-terminal tizimining iqtisodiy ko‘rsatkichlari samaradorligi quyidagi ko‘rsatkichlarga bog‘liq: harakatlanuvchi tarkibni tashkillashtirish va rejalashtirishning zamonaviy usullaridan foydalanish darajasi, shuningdek avtotransport korxonasi ko‘rsatkichlarining o‘sish sur’ati, transport ekpedision va bojxona ombor xizmatlari bozorining kamchiligi, bu borada barcha jahon mamlakatlarida terminal biznesining yirik logistik kompaniyalar va transport taqsimlov markazlariga integratsiyalashuvi jarayoni.
Kichik biznesni rivojlantirishning huquqiy va institutsional asoslari tadbirkorlikni rag‘batlantirish va iqtisodiy o‘sishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu mavzu kichik korxonalarning rivojlanishini ta’minlovchi me’yoriy-huquqiy bazalar, mulkiy huquqlar va siyosat mexanizmlarini o‘rganib, moliyalashtirish, bozorga kirish va nizolarni hal qilishda institutlarning rolini ta’kidlaydi. Ushbu asoslarni tushunish to‘siqlarni kamaytirish, innovatsiyalarni yaxshilash va barqaror biznes ekotizimlarini rag‘batlantirish strategiyalarini aniqlashga yordam beradi.
So‘nggi yillarda oliy ta’lim sohasini moliyalashtirish bo‘yicha muhim o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda, hamda bu o‘z o‘rnida iqtisodiy siyosatlarning o‘zgarishi va ta’lim xizmatlariga bo‘lgan talabning ortishi bilan o‘z ta’sirini ko‘rsatmoqda. Ushbu tadqiqotda dunyodagi oliy ta’lim muassasalarida (OTM) moliyaviy rejalashtirishning evolyutsiyasini o‘rganib, davlat va xususiy mablag‘ manbalari o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarga e'tibor qaratadi. Izlanishimizda davlat va xususiy sektor hissasi o‘rtasidagi turli moliyalashtirish modellarini qo‘llash amaliyoti ko‘rib chiqilgan. AQSh, Germaniya va Buyuk Britaniya misollaridan olingan solishtiruv tadqiqotlari ta’limga yaratilishi lozim bo‘lgan imkoniyatlar, sifat va barqarorlikni ta’minlash yo‘lida qabul qilingan turli xil strategiyalar taqdim etilgan. Tadqiqot OTMlarga moliyaviy qiyinchiliklarni yengib o‘tish va uzoq muddatli o‘sishga erishish uchun strategik moliyaviy rejalashtirish, daromad manbalarini diversifikatsiyalash va institutsional mustaqillikni ta’minlash zarurligini ta’kidlaydigan asosiy xulosalar bilan yakunlanadi.
Ушбу мақолада жаҳондаги нуфузли компанияларда молиявий ҳолатни барқарорлаштириш, янги иш ўринларини яратиш ва иқтисодий ўсишга эришиш мақсадида «бошқарувнинг халқаро стандартларига ўтиш, кластер ва кооперация тизимидаги субъектларда молиявий битимлар тузиш жараёнида трансферт баҳолардан фойдаланиш, операцион сегментлар бўйича молиявий ва бошқарув ҳисоботларини тақдим этиш» лозимлиги белгилаб қўйилган.
Мақолада миллий иқтисодиётда хорижий инвестицияларнинг ишлаши масаласи тарихий таҳлил қилинган. Муаллифнинг мақсади хорижий инвестицияларни жалб қилиш назарияси ва амалиёти ривожланишининг асосий босқичларини тавсифлаш, шунингдек, турли хорижий ва маҳаллий олимларнинг хорижий инвестицияларнинг мамлакат тараққиётидаги ўрни ҳақидаги фикрларини таҳлил қилиш эди.
Tadqiqotning asosiy maqsadi Turkiyada 2002-2022-yillarda 2002-2022 yillarda uch yillik davrda qabul qilingan inflyatsiyani nishonlash (IT) strategiyasining makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarga (haqiqiy inflyatsiya, valyuta kursi va foizlar) ta’sirini o‘rganishdan iborat. stavkalari) va Turkiyadagi iqtisodiy o'sish (real YaIM bo'yicha). Ushbu tadqiqotning ekonometrik va empirik tekshiruvi inflyatsiyani nishonlashning tanlangan makroiqtisodiy o'zgaruvchilarga ta'siriga qaratilgan bo'lib, pul-kredit siyosatidan keyingi davr uchun ma'lumotlardan foydalangan holda chiziqli kvadrat usuli (LSM) regressiyasi yordamida o'tkazildi. Bunday holda, inflyatsiyani maqsadlilashtirishning mustaqil o'zgaruvchisi har bir tanlangan makroiqtisodiy o'zgaruvchiga nisbatan, strategiya amalga oshirilgandan keyingi davr mobaynida ushbu o'zgaruvchilarning o'zgarishiga chiziqli ta'sirini aniqlash uchun to'rt xil modelda alohida baholandi. Empirik natijalar shuni ko'rsatdiki, pul-kredit siyosatini nishonga olgan inflyatsiya inflyatsiya darajasini pasaytirish, real YaIM o'sishini rag'batlantirish orqali iqtisodiyotni rag'batlantirish, valyuta kurslarini barqarorlashtirish va nominal depozit foiz stavkalarini pasaytirish nuqtai nazaridan Turkiyaning makroiqtisodiy ko'rsatkichlariga ta'sir ko'rsatish uchun etarlicha kuchli.
Ushbu maqolada soliqqa tortish elementlarining har biri va unda soliq bazasining bu elementlar bilan оʻzaro aloqalari haqida batafsil ma’lumot beriladi hamda tahlil qilinadi. Chunonchi, soliq elementlarining tarkibi qanday qilib soliq bazasini shakllantirishda va davlatning moliyaviy barqarorligini ta’minlashda ahamiyat kasb etishi kоʻrib chiqilgan. Shuningdek, soliq tizimlarining samaradorligini oshirish va iqtisodiy оʻsishni ragʻbatlantirish maqsadida soliq bazasini kengaytirish va optimallashtirish masalalariga tоʻxtalib оʻtilgan.
Jahonda keyingi yillarda innovatsion salohiyatni, xususan, ilmiy-texnik, investitsion, intellektual, infratuzilmaviy va malakali ishchi kuchi salohiyatini oshirish, ulardan samarali foydalanishga yo‘naltirilgan ilmiy izlanishlarga alohida e’tibor berilmoqda. Shundan kelib chiqqan holda, mazkur maqolada milliy iqtisodiyotning innovatsion-investitsion salohiyatidan samarali foydalanish имкониятлари ochib berilgan va bu borada mualliflik yonlashuvlari ilgari surilgan.
Ushbu maqolada demografik dividend haqida fikr yuritiladi. Unda demografik dividend toʻgʻrisidagi olimlarning nazariy qarashlari, demografik dividendning afzalliklari, foydalilik tomonlari, olish bosqichlari, demografik dividendga erishish uchun muhim boʻlgan omillar, sabablar va yoʻnalishlar oʻrganilgan.
Mazkur maqolada bugungi kunda yuzaga kelayotgan global iqlim oʻzgarishi natijasida yashil iqtisodiyotga oʻtish qanchalik muhim ekanligi keltirib oʻtilgan. Shuningdek, ekologik va ijtimoiy muammolar sababli yashil iqtisodiyotni rivojlantirishning ustuvor vazifalari hamda yashil iqtisodiyotni rivojlantirishda banklarning rolini oshirish masallari va banklarda ekologik va ijtimoiy risklar va ularni baholash, yashil kreditlar, yashil obligatsiyalarni kengaytirish borasida amalga oshirilayotgan ishlar keltirilgan.
