Agroklasterlarning samarali rivojlanishini ta’minlash va ularning iqtisodiy jarayonlarga ta’sirini baholashda econometrik modellashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Ushbu maqolada agroklasterlar faoliyatini tahlil qilish va optimallashtirishda panel ma’lumotlardan foydalanishning nazariy va amaliy jihatlari ko‘rib chiqiladi. Panel ma’lumotlar vaqt va hududiy omillarni hisobga olgani sababli, agroklasterlarning qisqa va uzoq muddatli dinamikasini o‘rganish imkonini beradi. Maqolada bir vaqtli tizimlashgan modellardan foydalanish, mazkur modellashtirish usuli yordamida endogenlik muammosini hal qilish hamda kointegratsiya usullarini qo‘llash kabi ekonometrik yondashuvlar tahlil qilinadi. Tadqiqot natijalari agroklaster tarmoqlarining barqaror rivojlanishini ta’minlash, samarali boshqaruv qarorlarini qabul qilish va klasterlararo integratsiya jarayonlarini optimallashtirish uchun ilmiy va amaliy asos bo‘lib xizmat qiladi.
В этом исследовательском документе исследуется взаимосвязь между государственным внешним долгом и экономическим ростом, уделяя особое внимание его характеру и влиянию. Полученные данные свидетельствуют о том, что характер государственного внешнего долга, включая его состав, условия и устойчивость, существенно влияет на его влияние на экономический рост. Кроме того, в ходе анализа рассматриваются уровни долга, обязательства по обслуживанию долга и эффективность стратегий управления долгом. Документ завершается обсуждением последствий для политики и предложением мер по обеспечению устойчивых методов управления долгом, которые способствуют долгосрочному экономическому росту.
Tadqiqotda raqamli marketing usullari tijorat banklarining iqtisodiy ko'rsatkichlariga, ayniqsa bank sektorining o'zgaruvchan muhitida qanday ta'sir ko'rsatishi batafsil ko'rib chiqilgan. Tadqiqotda Oʻzbekistondagi ATIB Ipoteka bankining 18 yillik moliyaviy maʼlumotlaridan foydalangan holda raqamli marketing xarajatlarining koʻpayishi, xodimlarni rivojlantirishga investitsiyalarning ortishi va uning banklar daromadiga taʼsiri oʻrtasidagi bogʻliqligi o’rganildi. Tadqiqotda bank sohasida marketing strategiyalar ta'sirini bashorat qilish va baholash uchun VAR (Vector Autoregressive) va ARDL (Autoregressive Distributed Lag) modellari ishlab chiqildi. Natijalar raqamli marketing harajatlarining ortishi, bank ishchi xodimlariga qilingan investitsiyalarning o‘sishi va tijorat banklarining moliyaviy muvaffaqiyatlari o'rtasidagi kuchli bog'liqligi ochib berildi. Ushbu tadqiqot raqamli marketing samaradorligi bo'yicha kengroq munozaraga hissa qo'shadi va moliyaviy institutlar uchun marketing strategiyasi va inson kapitaliga sarmoya kiritish orqali iqtisodiy samaradorligini optimallashtirishga qaratilgan qimmatli tushunchalarni taqdim etadi.
Ushbu tadqiqotda Oʻrta Osiyo davlatlari suv tanqisligining iqtisodiy oʻsishga taʼsiri ekonometrik panel modellari orqali tahlil qilindi. Uzoq muddatli panel maʼlumotlarini tahlil qilish uchun biz Pooled regression model, fixed effect model va random effect modellari orqali 1990-2023 yillar va 5 ta davlat yillik maʼlumotlarini modellashtirdik. Model qurib boʻlgach ularni turli statistik testlar orqali diagnostik testlar bilan tekshirdik. Yuqoridagi modellarni solishtirish natijasida panel maʼlumotlarimizga eng mos keladigan model bu Pooled regression model ekanligini aniqladik. Ushbu model koʻrsatkichlari asosida Oʻrta Osiyo mamlakatlarida suv tanqisligining oshib borishi iqtisodiy oʻsishga salbiy taʼsir etayotganligi aniqlandi. Suv tanqisligining har bir birlikka oshishi yalpi ichki mahsulotni 0.0166 birlikka kamayishiga olib keladi. Natijalar yuqori suv tanqisligiga uchrayotgan davlatlar suv resurslarini boshqarishni ustuvor yoʻnalish sifatida belgilab, tanqislikni kamaytirish infratuzilmalarini yaratib, suvni tejash siyosatini amalga oshirishi kerakligini ko‘rsatdi.
Мақола бошқарув ҳисоби ва таҳлилини илғор технологиялар воситасида такомиллаштиришни талқин қилишни ўз ичига олади. Илғор таҳлил воситалари ва техникаси бошқарув ҳисоби ва таҳлилини тубдан ўзгартириб юбориши, ташкилотларга тушунчага эга бўлиш ва кўпроқ асосли қарорлар қабул қилиш учун катта ҳажмдаги маълумотлардан фойдаланиш имконини бериши тушунтирилган. Иқтисодчи олимлар ва соҳага оид институтларни мулоҳазалари силсилавий баён қилиниб, мавзу якунида хулоса ва таклифлар шакллантирилган.
Ushbu maqolada foyda tushunchalari, uning turlari, shuningdek, uning iqtisodiy mohiyati muhokama qilinadi. Foyda har qanday biznesning asosiy maqsadi bo'lib, uni maksimal darajada oshirish asosiy maqsaddir. Daromadni o'rganish va to'g'ri shakllantirish, taqsimlash va ulardan foydalanish biznesni malakali amalga oshirishning ko'rsatkichidir. Maqolada foydaning har xil turlari, shuningdek, foyda olishning turli usullari muhokama qilinadi. Ushbu tahlil qaysi faoliyat sohalarini rivojlantirish va nimani bekor qilish kerakligini aniqlashga yordam beradi. Korxonalarning o'tgan yildagi foydalari to'g'risidagi statistik ma'lumotlar ham ko'rib chiqiladi. Ma'lumotlarga ko'ra, ko'plab korxonalar zarar ko'rishi mumkin, ammo o'z faoliyatini to'xtatmaydi, chunki bu faoliyat sohasi mamlakat iqtisodiyoti uchun zarurdir.
Kichik biznes O‘zbekiston iqtisodiyotida muhim o‘rin tutib, ish o‘rinlari yaratish, innovatsiyalarni rivojlantirish va aholi turmush sifatini yaxshilashga ko‘maklashmoqda. Davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanayotgan chora-tadbirlarga qaramay, kichik biznes korxonalari yuqori soliq yuki, byurokratik to‘siqlar va moliyaviy resurslarning cheklanganligi kabi qator to‘siqlarga duch kelmoqda. Ushbu maqolaning maqsadi O‘zbekistonda kichik biznesning holatini har tomonlama tahlil qilish, asosiy muammolar va ularni hal etish bo‘yicha takliflarni aniqlashdan iborat. Maqolada tadbirkorlikning hozirgi tendensiyalari ko‘rib chiqiladi, sohaning o‘sishi va rivojlanishini aks ettiruvchi statistik ma’lumotlar taqdim etiladi va ishbilarmonlik muhitini yaxshilash bo‘yicha tavsiyalar beriladi. Tahlillar O‘zbekistonda kichik biznes salmoqli salohiyatga ega ekanligini, biroq davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanishini va mavjud chora-tadbirlarni optimallashtirishni talab qilishini tasdiqlaydi.
Maqolada ilmiy darajaga ega bo‘lgan kadrlar tayyorlashning muhim muammosi va bu jarayonni bashorat qilish uchun statistik tahlildan foydalangan holda sohadagi imkoniyatlar ko‘rib chiqilgan. Ilmiy darajali kadrlar tayyorlash jarayonlarini o‘rganish va bashorat qilish uchun statistik tahlildan foydalanish ushbu jarayonni boshqarish samaradorligini sezilarli darajada oshiradi, o‘quv xarajatlarini optimallashtiradi va ilmiy darajali kadrlarga bo‘lgan ehtiyojni aniqroq rejalashtirishni ta’minlaydi. Ushbu tadqiqotdagi ma’lumotlardan foydalanish orqali ilmiy darajaga ega bo‘lgan kadrlar tayyorlash tizimini rivojlantirish va ularning mehnat bozorida raqobatbardoshligini oshirishga erishish mumkin.
Ushbu maqola davlat ishtirokidagi korxonalarning moliyaviy faoliyatini takomillashtirishdagi xorijiy olimlarning tajribasi adabiyotlar shrhi keltirilgan. Shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va moliya vazirligining rasmiy ma’lumotlari va tahlillari keltirilgan. Ushbu adabiyotlar sharhi va tahlillarga asosan amaliy taklif va tavsilar keltirilgan.
Maqolada Oʻzbekistonning tijorat banklarida risklarni boshqarish tizimini takomillashtirishning zamonaviy yondashuvlari tahlil etiladi. 2022 – 2025 yillar boʻyicha tijorat banklarining aniq statistik maʼlumotlari keltiriladi. Bank faoliyati va amaliyotida uchraydigan kredit, bozor, operatsion, likvidlilik, reputatsion va komplaens risklarga taʼrif beriladi va Oʻzbekiston bozorida shu risklarni qisqartirish boʻyicha takliflar beriladi. Bu borada sunʼiy intellekt, mashinali oʻrganish texnologiyalarini joriy etish orqali xavflarni kamaytirish usullari, xalqaro standartlar, texnologik innovatsiyalar va banklarning moliyaviy barqarorligini oshirish uchun inson kapitalini rivojlantirishni oʻz ichiga olgan integratsiyalashgan yechimlar taklif etiladi.
Maqolada turizm sohasida sun'iy intellektdan (AI) foydalanish istiqbollari muhokama qilinadi. AI sayohat sanoatini sezilarli darajada o'zgartira oladigan keng ko'lamli vositalar va texnologiyalarni taklif etadi. Maqolada sun'iy intellektdan foydalanish bo'yicha ijobiy va salbiy tajribalar tahlil qilinadi, muvaffaqiyatli xalqaro loyihalar misollari ko'rib chiqiladi va sun'iy intellektni amalga oshirish bilan bog'liq asosiy xavf va muammolar yoritiladi. U sun'iy intellektni turizm sanoatiga samarali va axloqiy jihatdan mas'uliyatli integratsiya qilish bo'yicha tavsiyalar bilan yakunlanadi.
Ushbu maqola Farg‘ona viloyatining statistik ma’lumotlari asosida Almon lag modeli tahlilini taqdim etadi. Model vaqtli qatorlar bilan o‘zgaruvchilar o‘rtasidagi bog‘lanishlarni o‘rganishga imkon beradi, bu esa taqsimlangan lag ta’sirlarini hisobga oladi. Mavjud ma’lumotlardan foydalangan holda, tadqiqot Farg‘ona viloyatidagi asosiy omillarning dinamikasini tahlil qiladi va optimal lag strukturasini aniqlaydi. Tadqiqot natijalari viloyatning iqtisodiy dinamikasini yaxshiroq tushunishga yordam beradi va investorlar hamda tadqiqotchilar uchun qimmatli fikr-mulohazalar bilan o‘rtoqlashadi.
Ushbu maqolada so‘nggi yillarda jadal iqtisodiy rivojlanishga erishgan O‘zbekistonda iqtisodiy o‘sish va havoning ifloslanishi o‘rtasidagi bog‘liqlik ko‘rib chiqiladi. 2000 yildan 2020 yilgacha bo'lgan vaqt oralig'idagi ma'lumotlardan foydalanib, biz iqtisodiy o'sishning havo ifloslanishiga ta'sirini o'rganish uchun ekonometrik usullardan foydalandik. Natijalarimiz shuni ko'rsatadiki, iqtisodiy o'sish O'zbekistonda havoning ifloslanishiga ijobiy va sezilarli ta'sir ko'rsatadi, bu esa ekologik Kuznets egri chizig'i (EKCH) gipotezasi mavjudligini ko'rsatadi. Biroq, iqtisodiy o'sish va havo ifloslanishi o'rtasidagi bog'liqlik chiziqli emas va iqtisodiy o'sishning havo ifloslanishini kamaytirishga kirishadigan burilish nuqtasi hali O'zbekistonda aniq emas. Bizning xulosalarimiz O‘zbekiston iqtisodiyotining barqaror rivojlanishi va havo ifloslanishini kamaytirish uchun muhim siyosiy ahamiyatga ega.
Mazkur maqolada Oʻzbekistonda faoliyat yuritayotgan tijorat banklarining bank xizmatlari koʻlamini kengaytirish masalalari tadqiq qilingan. Izlanishlar doirasida banklarning amaliy maʼlumotlari asosida tahlil qilingan. olingan natijalar asosida mavjud muammolar aniqlangan hamda ularni bartaraf etish yuzasidan takliflar ishlab chiqilgan.
Мақолада даромад ва харажатларнинг бухгалтерия ҳисоби объекти сифатидаги тавсифи тадқиқ этилган бўлиб, унда даромад ва харажатларга иқтисодий категория сифатида хорижий ва маҳаллий олимлар томонидан берилган таърифлар, миллий ва халқаро стандартларда келтирилган тартиб-қоидалар очиб берилган. Шунингдек, тадқиқотлар натижасида бухгалтерия ҳисобида даромад ва харажатларни назарий жиҳатдан такомиллаштирувчи таърифлар муаллиф томонидан ишлаб чиқилган.
Maqolada diversifikatsiya atamasi uning tarixi va yevropa, rus, o`zbek olimlarning bu borada bergan ta`riflari keltirilgan va muallif tomonidan ham ta`rif berilgan. Diversifikatsiyaning globallashuv jarayonida xizmatlar sohasidagi o`rni, ahamiyati va uning turlari tahlil qilingan. Raqobatli bozor sharoitida diversifikatsiya qanday yordam bera olishi yoritib berilgan bo`lib, u orqali moliyaviy barqarorlikka erishish mumkinligi, u bozorda o`z o`rniga ega bo`lishi, xatarlarni baholay olish qobiliyatiga ega bo`lishi, resurslarni to`g`ri taqsimlay olishi, iqtisodiy tanazzulga chidamlilik, sohaga oid qiyinchiliklarga yechim kabilarga bardosh bera olishi mumkinligi haqida batafsil keltirib o`tilgan. Xizmatlarni diversifikatsiya qilish orqali mijozlarni ko`paytirish, ularning sodiqliligiga erishish mumkinligi to`g`risida maqolada ma`lumotlar keltirilgan.
Mazkur maqolаda Respublikadagi aholi uy-joylarida yong`in risklarining ekspertizasini amalga oshirish, xavfsizlik uskunalarini o‘z hisobidan o‘rnatish, xavfsiz eshiklar xaridi imkoniyatlari hamda favquloddagi vaziyatlarda qarorlar qabul qilish natijasida yong`in risklarini boshqarish amaliyoti o`rganilgan. Unda respublikaning 3002 ta tasodifiy tanlab olingan aholi turar joylari ob’yekt qilib olingan. Tadqiqot statistik ma`lumotlari Goolge form onlayn tarzda ijtimoiy so`rovnoma savollarini asos qilib olingan. Adabiyotlar sharhida mavzuga oid xorijiy olimlar qarashlari tadqiq etilgan. Ekonometrik modellashtirish jarayonida Ologit modeli Stata 18.0 dasturidan foydalanilgan. Tahlillar so‘nggida regressiya modeli sifatini tekshirishda linktestdan foydalanilgan. Turar joylarida yong‘in risklarini boshqarishda o‘z hisobidan uskunalar xaridi va xavfsiz eshiklar xaridi statistik jihatdan ahamiyatli bo‘lib topilgan
Ўзбекистон Республикасида аҳоли омонатларининг жозибадорлигини ошириш, банк тизимига ишончни мустаҳкамлаш ва омонатчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилишга қаратилган тадқиқот натижалари баён этилган. Тадқиқотда тижорат банклари фаолияти, қонунчилик базаси ва халқаро тажриба чуқур таҳлил қилинди. Халқаро тажрибадан келиб чиқиб, Германия, Сингапур ва Жанубий Корея каби мамлакатлардаги омонатларни кафолатлаш тизими Ўзбекистон шароитига мос равишда таққосланди. Жадаллашган рақамлаштириш жараёнлари ва автоматлаштирилган қайтариш тизимлари омонатчиларнинг банк тизимига бўлган ишончини оширишда ҳал қилувчи аҳамиятга эга эканлиги таъкидланди. Тадқиқот натижалари асосида омонатларни қайтариш муддатини қисқартириш, рақамли хизматларни кенгайтириш, кафолатланган лимитни ошириш ва маркетинг стратегияларини ривожлантириш каби тавсиялар ишлаб чиқилди. Ушбу тадбирлар Ўзбекистон банк тизимининг барқарорлигини ошириш ва халқаро молия бозорлари билан интеграция жараёнини тезлаштириш учун замин яратади.
Innovatsion rivojlanish mamlakatlar va mintaqalarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida eng katta rol o'ynaydi. Dunyo mamlakatlarini baholash va ularni innovatsion rivojlanish darajasi bo‘yicha taqqoslash uchun Global innovatsiyalar indeksi va boshqa bir qator indekslar ishlab chiqilgan bo‘lib, ularda innovatsiyalarni rivojlantirishga sarflangan inson va moliyaviy resurslar to‘g‘risidagi ma’lumotlar kiritilgan. Ushbu maqolada O‘zbekistonning Global Innovatsiyalar indeksi va boshqa reytinglarda egallagan o‘rinlari ko‘rib chiqiladi.
Мазкур мақолада банк молиявий ресурсларини самарали бошқаришда кредит портфелини юритишнинг ўрни, тижорат банклари кредит портфелининг ҳолати уларнинг активлар ликвидлилигига таъсири кўриб чиқилган. Тадқиқот материал ва методларига кўра мавзу юзасидан бир қатор хорижий ҳамда мамлакатимизнинг иқтисодчи олимлари томонидан берилган таърифлар ҳамда фикрлари ўрганилиб, муаллиф томонидан шарҳланиб уларнинг мазмуни очиб берилган. Шунингдек, мақолада Ўзбекистон Республикаси тижорат банклари молиявий ресурсларини бошқариш бўйича норматив ҳуқуқий ҳужжат лойиҳасини ишлаб чиқишда, тижорат банкларида активларни бошқаришга қаратилган чора-тадбирлар дастурини ишлаб чиқиш борасида таклиф ва амалий тавсиялар берилган.
Ushbu maqolada olimlarning ilmiy tadqiqotlari va tahlillari natijasida yuqori malakali migrantlarga berilgan ta’riflari muhokama qilingan. Nazariy va iqtisodiy-siyosiy amaliyotda yuqori malaka va mahoratni aniqlash muammolariga ahamiyat qaratildi.
Мақолада статистика фаолиятини ташкил этишда ахборот оқимларини оптимал ташкил этиш ва ундаги мавжуд муаммолар ўрганилган. Cтатистика маълумотларини ишлаб чиқишнинг миллий модели босқичлари ва статистика агентлигига қабул қилинувчи маълумотлар таснифланиш белгиларига кўра гурухларга ажратилган. Шунингдек, е-Стат 4.0 автоматлаштирилган ахборот тизими истиқболлари ҳақида айтиб ўтилган.
Ushbu maqola mahsulot ishlab chiqarish bilan shugʻullanadigan korxonalarda ishlab chiqarish xarajatlarini hisobga olishni boshqarish va nazorat qilish samaradorligini oshirish uchun “business intelligence” tizimlaridan foydalanish afzalliklari oʻrganib chiqiladi.
