Jild 3 № 10 (2025): Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil

Mazkur ilmiy maqolada O‘zbekiston iqtisodiyotiga xorijiy investitsiyalarni jalb etishning dolzarbligi, mavjud imkoniyatlar, muammolar va ularni bartaraf etish bo‘yicha taklif va tavsiyalar keng yoritilgan. Xususan, mamlakatda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar, soddalashtirilgan soliq tizimi, investorlarga berilayotgan huquqiy kafolatlar va preferensiyalar tahlil qilinadi. Shuningdek, xalqaro tajriba asosida O‘zbekistonga investitsiyalarni yanada ko‘proq jalb etish yo‘llari, xususan davlat-xususiy sheriklik (DXX) mexanizmlari, infratuzilmani rivojlantirish, raqamli iqtisodiyot va yashil energetika sohalaridagi imkoniyatlar o‘rganilgan. Maqolada xorijiy investorlar uchun qulay investitsion muhit yaratish, byurokratik to‘siqlarni kamaytirish va ishonchli huquqiy tizimni shakllantirish bo‘yicha samarali takliflar ilgari surilgan.

Mazkur maqolada innovatsion iqtisodiyot sharoitida inson kapitalining roli va uning mamlakat iqtisodiy rivojlanishiga ta’siri tahlil qilinadi. Inson kapitali bu ta’lim, sog‘liqni saqlash, malaka, ilmiy-tadqiqot va texnologik salohiyatni o‘z ichiga olgan iqtisodiy resurs bo‘lib, u innovatsion taraqqiyotning asosiy omili sifatida namoyon bo‘ladi.

Ushbu maqolada O‘zbekistondagi mehmonxona sektorining rivojlanish ko‘rsatkichlari ko‘rib chiqilib, sohaning hozirgi tendensiyalari va istiqbollari tahlil etiladi. Tadqiqot doirasida so‘nggi yillardagi rasmiy statistik ma’lumotlar, joylashtirish vositalari mehmonlarini hisobga olishning avtomatlashtirilgan maxsus tizimi ma’lumotlari to‘plandi va o‘rganildi. Shuningdek, mehmonxona xizmatlari bozorining rivojlanish dinamikasiga ta’sir etuvchi omillarni aniqlash maqsadida mehmonxona sohasi vakillari orasida so‘rovnoma o‘tkazildi. Olingan natijalar turizm sanoatining milliy strategiyasi doirasida sohani yanada takomillashtirish va rivojlantirishning asosiy yo‘nalishlarini belgilash imkonini beradi.

Ushbu maqolada kambag‘allik darajasini baholashning mavjud metodologiyalari ilmiy jihatdan tahlil qilinib, ularning afzalliklari va cheklovlari o‘rganilgan. Tahlillar natijasida ma’lum bo‘ldiki, amaldagi yondashuvlar mahalla darajasida ma’lumot yig‘ishning murakkabligi, norasmiy daromadlarni aniqlashdagi qiyinchiliklar hamda rasmiy statistik raqamlarga haddan tashqari tayanish kabi kamchiliklarga egaligi bois, muallif tomonidan iqtisodiy va ijtimoiy ko‘rsatkichlarni uyg‘unlashtirgan, empirik dalillarga asoslangan mukammallashtirilgan yangi metodologiya taklif etilgan.

Ushbu maqolada qishloq xo‘jaligi tarmoqlarining ishlab chiqarish samaradorligini baholashda fuzzy regressiya modelining nazariy va metodologik asoslari hamda qishloq xo‘jaligi sohasida mavjud resurslardan foydalanishni optimallashtirishda fuzzy yondashuvning afzalliklari tahlil qilingan. Shuningdek, fuzzy regressiya modeli yordamida noaniqlik sharoitida samaradorlikka ta’sir etuvchi o‘zgaruvchi omillar o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlashning ilmiy ahamiyati nazariy jihatdan yoritilgan.

Ushbu maqolada qishloq xo‘jaligiga investitsiya kiritish zaruriyati borasida tahlillar amalga oshirilgan, shu bilan bir qatorda, mamlakat qishloq xo‘jaligida amalga oshirilayotgan islohotlarning natijasida sohada yaratilayotgan qo‘shilgan qiymat tuzilmasida o‘zgarishlar tahlil qilingan. Tadqiqotchi olimlarning qishloq xo‘jaligi korxonalarining investitsiya faoliyatini tashkil etish yuzasidan qarashlari va fikrlari muhokama qilingan.Tizimli tahlil yondashuviga tayangan holda, investitsion faoliyatni moliyaviy jihatdan qo‘llab-quvvatlash tizimini shakllantirish moliyaviy, investitsion va ishlab chiqarish-tijorat faoliyatlarining o‘zaro uyg‘unligi va yaxlitligiga asoslanishini bo‘yicha takliflar ilgari surilgan. Maqolada qishloq xo‘jaligi korxonalarining investitsion faoliyati obyektlari va rag‘batlantiruvchi omillari tizimlashtirilgan. Shuningdek, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish va ulardan foydalanish, ya’ni investitsiyalash iqtisodiy obyektlari bilan bog‘liq bo‘lgan investitsion faoliyat siklining modeli taklif etilgan.

Ushbu maqolada xalqaro standartlarni joriy etish sharoitida ijara munosabatlari, foydalanish huquqi ko‘rinishidagi aktivlar, ijara majburiyatlarining yuzaga kelishi, ularning tan olinishi masalalari, boshlang‘ich baholanishi, hisobda aks ettirilishi nazariy hamda amaliy korxona ma’lumotlari orqali yoritib berilgan.

Maqola soliq organlari faoliyatining baholanish tartiblari, baholashning asosiy maqsadlari, bu borada ilmiy izlanishlar olib borgan olimlar, ularning qarashlari, soliq organlari faoliyati samaradorligini baholovchi ko‘rsatkichlar ularning mazmun-mohiyati, xorijiy mamlakatlarda va O‘zbekiston Respublikasi soliq organlari faoliyatining samaradorligi va ularning bugungi kundagi holati haqida tushuncha beradi.

Maqolada O‘zbekistonda aholi sonining o‘sish dinamikasiga ta’sir etuvchi asosiy omillar tahlil qilingan. Ishda demografik jarayonlarning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish bilan o‘zaro bog‘liqligi o‘rganilib, tug‘ilish, o‘lim, migratsiya, urbanizatsiya va mehnat resurslari harakati kabi omillar aholi soniga ta’sir ko‘rsatuvchi muhim ko‘rsatkichlar sifatida ko‘rib chiqilgan. Tadqiqotda so‘nggi yillarda mamlakatda kuzatilayotgan demografik o‘sish sur’atlari, ularning hududlar kesimidagi farqlari va aholi tarkibidagi o‘zgarishlar statistik ma’lumotlar asosida tahlil qilingan. Tadqiqot natijalari O‘zbekistonning uzoq muddatli demografik siyosatini shakllantirishda ilmiy asos sifatida xizmat qilishi mumkin.

Ushbu maqolada hududiy rivojlanishda davlat-xususiy sheriklik (DXSh) mexanizmlarining roli, amaliy tatbiqi va istiqbollari chuqur tahlil qilinadi. Hududlarda iqtisodiy o‘sish, zamonaviy infratuzilma barpo etish, aholiga ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifatini oshirish va investitsion muhitni yaxshilashda DXSh alohida ahamiyat kasb etmoqda. Tadqiqotda Qashqadaryo viloyati misolida DXSh loyihalarining samaradorligi va ular orqali erishilayotgan ijtimoiy-iqtisodiy natijalar o‘rganildi. Statistik ma’lumotlar, huquqiy-me’yoriy hujjatlar tahlili va solishtirma usul yordamida olib borilgan tahlillar natijasida aniqlandiki, DXSh asosidagi hamkorlik hududiy taraqqiyotda innovatsion va moliyaviy yechimlarni keng joriy qilishga xizmat qilmoqda. Maqola yakunida ushbu mexanizmlarni takomillashtirish bo‘yicha tegishli ilmiy-amaliy tavsiyalar berilgan.

Ushbu maqola Markaziy Osiyoda innovatsiya va yuqori o‘sishli tadbirkorlikni rivojlantirishga intilayotgan O‘zbekistonda venchur kapital ekotizimining paydo bo‘lishi va rivojlanishini o‘rganadi. Innovatsion moliyalashtirish va tadbirkorlik ekotizimlari bilan bog‘liq nazariy asoslarga tayanib, tadqiqot O‘zbekistonda venchur kapital faoliyatining hozirgi holatini tahlil qiladi, chiqish imkoniyatlarining cheklanganligi, moliyaviy savodxonlikning pastligi, tijoratlashtirish to‘siqlari va huquqiy-me’yoriy bo‘shliqlar kabi asosiy tarkibiy muammolarni aniqlaydi hamda so‘nggi siyosiy-iqtisodiy tashabbuslarning samaradorligini baholaydi. Tahlil KPMGning 2024-yilgi Markaziy Osiyo bo‘yicha hisobotidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga oladi va uni xalqaro amaliy tadqiqotlarning qiyosiy xulosalari, jumladan Isroilning "Yozma" dasturi, Singapurning hamkorlikdagi investitsiyalarni rag‘batlantirish choralari va Janubiy Koreyaning jamg‘armalar jamg‘armasi (fond-of-fonds) modeli bilan to‘ldiradi. Maqolada venchur kapital ekotizimini mustahkamlash bo‘yicha bosqichma-bosqich rivojlantirish bo‘yicha tavsiyalar, jumladan, huquqiy islohotlar, investorlar uchun soliq imtiyozlari, birgalikda sarmoya kiritish mexanizmlari va salohiyatni oshirish tashabbuslari taklif etilgan. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, O‘zbekistonda venchur kapitali sektori endigina shakllanayotgan bo‘lsa-da, maqsadli davlat aralashuvi uning innovatsion iqtisodiy o‘sishning kuchli, global integratsiyalashgan harakatlantiruvchi kuchiga aylanishini tezlashtirishi mumkin.

Mazkur maqolada O‘zbekiston aholisining “ishlamayotgan” jamg‘armalarini, ya’ni investitsiya sifatida rasmiy iqtisodiyotga jalb etilmagan pul ko‘rinishidagi va pul ko‘rinishida bo‘lmagan sarmoya va zaxiralari ko‘lami va qiymatini aniqlash va tahlil qilish metodologiyasi taklif etiladi. Metodologiya iqtisodiyotning o‘ziga xos jihatlarini, xususan, AQSh dollarining ichki bozorga bo‘lgan yuqori darajadagi ta’sirini, xufyona iqtisodiyotning yuqori ulushini, investitsiya kompaniyalarining past rivojlanish darajasini inobatga olgan. Ushbu tadqiqotda ko‘p bosqichli yondashuv, xususan makroiqtisodiy balans usullari uy xo‘jaliklari bo‘yicha mikroma’lumotlar, naqd pulga bo‘lgan talabning xulq-atvor asosidagi modellari va manbalarni integratsiya qilish uchun bayes strukturali modulini uyg‘unlashtiruvchi ko‘p bosqichli yondashuv taklif etilgan. Ma’lumot manbalari, validatsiya jarayonlari, hududlar bo‘yicha bo‘lish va taqsimlash va joriy etish algoritmi tavsiflangan.

Ushbu maqolada O‘zbekistonda tadbirkorlik subyektlarini soliqqa tortish tizimini takomillashtirishning nazariy va amaliy masalalari yoritilgan. Soliq siyosatini liberallashtirish, soliqqa tortish mexanizmlarini soddalashtirish hamda soliq ma’murchiligini raqamlashtirish orqali tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlash yo‘llari tahlil qilingan. Shuningdek, kichik va o‘rta biznes subyektlarining soliqqa tortilishida mavjud muammolar, ularni bartaraf etishning tashkiliy-huquqiy mexanizmlari hamda xorijiy tajriba asosida takomillashtirish yo‘nalishlari ko‘rsatib o‘tilgan.Tadqiqot natijalari tadbirkorlik subyektlari uchun qulay soliq muhiti yaratish, soliqqa tortishning shaffofligini ta’minlash va iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirishga qaratilgan takliflarni o‘z ichiga oladi.

Ushbu maqolada davlat byudjetini barqaror ta’minlashda soliq nazorati tadbirlarining o‘rni va ahamiyati tahlil qilinadi. 2019-2024-yillar davrida soliq organlari tomonidan o‘tkazilgan nazorat tadbirlari natijasida undirilgan soliqlar hajmi dinamikasi o‘rganilib, soliq nazoratining davlat moliyasini boshqarishdagi fiskal samaradorligi ochib berilgan. Maqolada xorijiy va mahalliy olimlarning ilmiy qarashlari asosida soliq nazoratining raqamli transformatsiyasi, risk tahliliga asoslangan yondashuvlar hamda profilaktik nazorat mexanizmlarining amaliy afzalliklari yoritilgan. Shuningdek, soliq tekshiruvlarini takomillashtirish, nazorat natijalarini oshkoralik va iqtisodiy tahlil orqali baholashga oid takliflar ishlab chiqilgan. Tadqiqot natijalari soliqqa oid siyosatni takomillashtirish va byudjet barqarorligini mustahkamlashda muhim ilmiy-amaliy ahamiyat kasb etadi.

Maqolada O‘zbekistonda xorijiy investitsiyalarni jalb qilish mexanizmlari va mavjud muammolar tahlil qilingan. Tadqiqotda asosiy e’tibor investitsion muhitni yaxshilash, xorijiy sarmoyadorlar uchun yaratilgan shart-sharoitlar va ularni takomillashtirish yo‘nalishlariga qaratilgan. Shuningdek, yetakchi xorijiy mamlakatlar tajribasi asosida O‘zbekiston uchun samarali mexanizmlar taklif etilgan.

Mazkur maqolada kichik va o‘rta biznes subyektlarini bank kreditlari orqali moliyalashtirish jarayonini takomillashtirish masalalari keng qamrovda yoritilgan. Tadqiqotda tijorat banklarining kichik va o‘rta biznesni kreditlashdagi o‘rni, mavjud muammolar hamda ularni bartaraf etish bo‘yicha ilg‘or yondashuvlar tahlil qilinadi. Shuningdek, O‘zbekiston bank tizimida kichik biznesni moliyalashtirish mexanizmlarining amaldagi holati o‘rganilib, xorijiy tajribalar asosida ularni modernizatsiya qilish yo‘nalishlari asoslab berilgan. Maqolada bank kredit siyosatini takomillashtirish, kredit resurslarining samaradorligini oshirish hamda tadbirkorlik subyektlariga moliyaviy qo‘llab-quvvatlashning yangi mexanizmlarini joriy etish bo‘yicha amaliy takliflar ilgari suriladi.

Maqolada O‘zbekiston iqtisodiyotida kichik biznes va ishbilarmonlik faoliyatining rivojlanish ko‘rsatkichlari tahlil qilindi. Tahlillar natijasida kichik kadbirkorlik faoliyatini moliyalashtirishdagi nomutanosiblik, eksport salohiyatining pasayishi, hududiy tafovutlar kabi muammolar qayd etilib, ularni bartaraf etish bo‘yicha ilmiy-amaliy takliflar ishlab chiqilgan. Maqola kichik biznesni iqtisodiy siyosatning strategik ustuvor yo‘nalishlaridan biri sifatida rivojlantirish zarurligini ilmiy asoslaydi.

Ushbu maqola O‘zbekiston sharoitida barqaror iqtisodiy o‘sishga erishish maqsadida sun’iy intellekt (SI) tizimlarini qo‘llash metodologiyasini takomillashtirishga bag‘ishlangan. Tadqiqotning asosiy maqsadi SI texnologiyalarining milliy iqtisodiyot tarmoqlariga integratsiyalashuvining samarali mexanizmlarini ishlab chiqishdir. Maqolada mavjud xorijiy va mahalliy tajribalar tahlil qilinib, SIni joriy etishdagi institutsional, texnik va kadrlar muammolari aniqlandi. Asosiy natija sifatida SI asosidagi qaror qabul qilish tizimlarini iqtisodiy rejalashtirishga tatbiq etishning takomillashtirilgan metodologiyasi taklif etilgan. Ushbu metodologiya SI xavfsizligi, shaffofligi va iqtisodiy samaradorligi tamoyillariga asoslangan. Tadqiqot natijalari iqtisodiy rivojlanish strategiyalarini ishlab chiqishda va SI texnologiyalaridan foydalanishda amaliy ahamiyatga ega.

Ushbu maqolada mintaqa sanoatida raqamli xizmatlar bozorini tijoratlashtirish jarayonlarini samarali tashkil etish uchun “Aqlli elektron” platformasini joriy etish mexanizmlari tadqiq qilingan. Raqamli transformatsiya sharoitida ushbu platforma hududdagi korxonalarni zamonaviy IT yechimlar asosida bozorga integratsiya qilish, raqobatbardoshligini oshirish va iqtisodiy o‘sishiga xizmat qiladi. Tadqiqotda platformani tashkil etishda ilg‘or xorijiy tajriba, milliy qonunchilik bazasi, asosiy biznes jarayonlarini optimallashtirish, asoslangan xavflarni aniqlash hamda samaradorligini oshirish yo‘llari tahlil qilingan. Shuningdek, maqolada “Aqlli elektron” platformasi yordamida hududiy ishlab chiqarish tizimlarini raqamli iqtisodiyot sharoitiga moslashtirish, qo‘shilgan qiymatlarini oshirish va barqarorligini ta’minlash bo'yicha amaliy takliflar ishlab chiqilgan.

Ushbu maqolada temir yo‘l transport tizimining iqtisodiy samaradorligi, uning hozirgi holati, mavjud muammolar va ularni bartaraf etish yo‘llari tahlil qilinadi. Transport tizimining milliy iqtisodiyotdagi o‘rni, uning innovatsion rivojlanish zarurati, infratuzilmadagi islohotlar va raqamlashtirish jarayonlari yoritilgan. Shuningdek, dunyo tajribasi asosida temir yo‘l transportining samaradorligini oshirish bo‘yicha takliflar berilgan.

Mazkur maqolada tijorat banklarida muammoli kreditlarning yuzaga kelish omillari hamda ularning bank aktivlari sifatiga ta’siri yoritilgan. Tadqiqot davomida muammoli kreditlarning shakllanishiga olib keluvchi mikro va makro omillar tizimli ravishda tahlil qilindi. Shuningdek, muammoli kreditlarni samarali boshqarish va ularning salbiy oqibatlarini kamaytirishga qaratilgan strategiyalar ko‘rib chiqildi. Maqolada ta’kidlanishicha, muammoli kreditlarning o‘sishi banklarning moliyaviy barqarorligi va rentabelligiga bevosita salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Shu bois, ularni boshqarishda maxsus bo‘linmalar faoliyati, qarz oluvchilar moliyaviy holatini baholash va qayta restrukturizatsiya kabi usullar muhim ahamiyat kasb etadi.

Maqolada telekommunikatsiya korxonalarida xizmat ko‘rsatish jarayonlariga innovatsion faoliyatni joriy etishning ilmiy-uslubiy asoslari ochib berilgan. Globallashuv, raqamli transformatsiya va “Sanoat 4.0” sharoitida mobil qurilmalar, sun’iy yo‘ldosh aloqa tizimlari, internet-provayder infratuzilmalari hamda 5G texnologiyalariga xizmat ko‘rsatishda innovatsion yondashuvlarning raqobatni kuchaytirishi, xizmat sifati, moslashuvchanlik va energiya tejamkorligini oshirishi tahlil qilingan. Shuningdek, O‘zbekistonda raqamli infratuzilmaning kengayishi, 5G qamrov hududlarining ortishi va milliy operatorlar faoliyatida innovatsion platformalardan foydalanish tendensiyalari yoritilgan. Nazariy jihatdan Shumpeterning “ijodiy buzilish”, Rogersning “innovatsiyalar diffuziyasi”, Service-Dominant Logic hamda institutsional yondashuvlar asosida innovatsiyaning iqtisodiy va ijtimoiy samarasi izohlangan.

Maqolada davlat va mahalliy byudjetlar daromad manbalari, ularning o‘zaro nisbatdagi o‘zgarishlari hamda davlat byudjeti tarkibidagi ulushi tahlil qilingan. Ko‘chmas mulklar qiymatining o‘zgarish dinamikasi, shuningdek, mol-mulk va yer soliqlarining mahalliy byudjet daromadlaridagi salmog‘i o‘rganilgan. Tadqiqot jarayonida statistik ma’lumotlar asosida soliq tushumlari va byudjet barqarorligi o‘rtasidagi bog‘liqlik tahlil etilgan. Maqolada mahalliy byudjetlarning daromad bazasini mustahkamlash va soliqqa tortish tizimini takomillashtirish bo‘yicha ilmiy asoslangan takliflar ishlab chiqilgan.

Mazkur ilmiy tezisda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning nazariy asoslari, iqtisodiy rivojlanishdagi oʻrni hamda zamonaviy sharoitlarda rivojlanish yoʻnalishlari tadqiq qilingan. Tadbirkorlik faoliyatining mohiyati, tarixiy rivojlanishi va kichik biznes subyektlarining iqtisodiyotdagi ahamiyati ilmiy adabiyotlar asosida tahlil qilingan. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishning asosiy omillari, davlat qoʻllab-quvvatlash mexanizmlari hamda sohani takomillashtirish masalalari oʻrganilgan. Tadqiqot natijalari kichik biznes va tadbirkorlikning mamlakat iqtisodiyotini modernizatsiya qilish, yangi ish oʻrinlarini yaratish va aholi turmush darajasini oshirish jarayonlaridagi muhim oʻrnini koʻrsatadi.

Ushbu maqolada davlat ulushi mavjud xo‘jalik yurituvchi subyektlarda korrupsiya xatarlarini kamaytirishda korporativ boshqaruv tizimining institutsional jihatlari tahlil qilinadi. Xalqaro tajriba, jumladan OECD tamoyillari, ESG indikatorlari va ilg‘or xorijiy davlatlar amaliyoti asosida kuzatuv kengashlarining mustaqilligi, ichki va tashqi audit tizimlarining samaradorligi, shaffoflik darajasi va manfaatlar to‘qnashuvini boshqarish mexanizmlari ilmiy asosda o‘rganilgan. Tadqiqot doirasida tizimli tahlil, taqqoslovchi metod va empirik uslublar yordamida O‘zbekistonning yirik davlat ishtirokidagi kompaniyalaridagi boshqaruv amaliyotlari tahlil etilib, takomillashtirish bo‘yicha aniq takliflar ishlab chiqilgan.

Ushbu maqolada sanoat korxonalarida innovatsion rivojlanishning nazariy asoslari tahlil qilingan. Innovatsiyalar sanoatning rivojida va raqobatbardoshligini oshirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Maqolada innovatsion rivojlanishning turli nazariy modellari, ularning bosqichlari va sanoat korxonalaridagi qo‘llanilishi ko‘rib chiqilgan. Shuningdek, innovatsiyalarni samarali boshqarish uchun zarur bo‘lgan ichki va tashqi omillar tahlil qilingan. Maqolada nazariy bilimlarni amaliy sohada qo‘llash bo‘yicha tavsiyalar beriladi hamda kelgusidagi tadqiqot yo‘nalishlari belgilab berilgan.

Maqolada Markaziy Osiyo mamlakatlarida qishloq turizmini rivojlantirishda zamonaviy texnologiyalarning o‘rni ko‘rib chiqiladi. Asosiy e’tibor infratuzilmani raqamlashtirish, onlayn xizmatlarni joriy etish, elektron vizalar, bron qilish tizimlari, raqamli marketing hamda ekologik barqaror texnologiyalarga qaratilgan. Mintaqaning besh davlati (Qozog‘iston, O‘zbekiston, Qirg‘iziston, Tojikiston va Turkmaniston) bo‘yicha taqqoslama tahlil o‘tkazildi, unda raqamli loyihalar soni, e-Visa va vizasiz rejim qamrovi hamda turizmga kiritilgan investitsiyalar miqdori ko‘rsatildi. Tadqiqot natijalari texnologiyalarni joriy etish infratuzilma, kadrlar va moliyalashtirishdagi to‘siqlarni yеngib o‘tishga yordam berishini, shuningdek qishloq hududlarini barqaror rivojlantirish uchun yangi imkoniyatlar yaratishini ko‘rsatadi.

Ushbu maqolada xalqaro amaliyotda bank mahsulotlarini joriy etish tajribalari tahlil qilinadi. AQSH, Kanada, Yaponiya, Yevropa Ittifoqi va Xitoy bank tizimlari misolida raqamli texnologiyalar, sun’iy intellekt, avtomatlashtirish va “yashil moliya”ning ahamiyati yoritilgan. Tadqiqot natijalari O‘zbekiston bank tizimi uchun ilg‘or tajribalarni moslashtirish zarurligini ko‘rsatadi.

Mazkur maqolada bozor iqtisodiyoti sharoitida oziq-ovqat sanoati korxonalarining raqobatbardoshligini ta’minlash va uni samarali boshqarishning dolzarb masalalari yoritilgan. Unda iqtisodiy islohotlar jarayonida korxonalarning innovatsion rivojlanishi, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, marketing strategiyalarini takomillashtirish hamda zamonaviy boshqaruv mexanizmlarini joriy etish zarurati tahlil qilingan. Shuningdek, raqobat muhitini rivojlantirish, eksport salohiyatini oshirish va ichki bozorni barqaror oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta’minlash orqali sanoat korxonalarining barqaror iqtisodiy o‘sishiga erishish istiqbollari ko‘rsatib o‘tilgan. Tadqiqot natijalari raqobatbardoshlikni boshqarishning strategik yo‘nalishlarini belgilash va oziq-ovqat sanoati korxonalarining iqtisodiy barqarorligini mustahkamlashda amaliy ahamiyat kasb etadi.

Mazkur tadqiqotning maqsadi O‘zbekiston moliya bozoridagi zaruriy infratuzilma va imkoniyatlardan kelib chiqib, mavjud alternativ moliya elementlarini hisobga olgan holda mamlakatda alternativ moliya ekotizimini bosqichma-bosqich rivojlantirish modelini ishlab chiqishga qaratilgan. Ushbu maqsadga erishishda sifat yondashuvidan keng foydalanilgan. Natijada, mamlakatda alternativ moliya ekotizimini rivojlantirishda institutsional asoslarni ishlab chiqish, kadrlar tayyorlash siyosati va islom moliyasi bo‘yicha xabardorlikni oshirish, islom kapital bozori instrumentlarini tatbiq etish, rivojlanish dasturlarini ishlab chiqish bo‘yicha yo‘nalish va amalga oshirish bosqichlari ishlab chiqilgan.

Ушбу мақолада ресурс солиқларини ҳисобга олиш тизимини такомиллаштиришда “E-АУКЦИОН” тизимига интеграция қилиш аҳамияти ва маълумотларни ҳисобга олишни тезлаштириш ҳамда солиқ маъмуриятчилигидаги ўрни тўғрисида сўз юритилади.

Мақола иқтисодий ночор корхоналарнинг молиявий ҳолатини тизимли баҳолаш ва уларни барқарор ривожлантиришга қаратилган амалий ёндашувни таклиф этади. Тадқиқотда ликвидлик, тўлов қобилияти, молиявий барқарорлик, фаолият ва активлар рентабеллиги  каби кўрсаткичлар асосида диагностик модел тузилади. Муаллиф банкротлик хавфини баҳолаш учун прогноз баланс, пул оқимлари бюджети  ва даромад-ҳаражатлар бюджетини ўзаро боғлиқ ҳолда қўллашни, нарх-ҳамкорлик тузилмасини қайта кўриб чиқиш, харажатларни оптималлаштириш, айланма активларни тезлик ва қайтариш имкониятига кўра қайта таркиблаштиришни таклиф қилади. Мақола натижалари ночор корхоналарда молиявий соғломлаштиришни тезкор бошлаш ва узоқ муддатли рақобатбардошликка эришиш учун методик асос бўлиб хизмат қилади.

Ушбу мақолада иқтисодий ривожланишнинг янги босқичида саноат корхоналари самарадорлигини оширишнинг ҳозирги ҳолати  баён этилган.

Ушбу мақолада халқаро стандартлар асосида баҳоланган мажбурияларга таъриф, уни тавсифловчи жиҳатлар келтирилган. Унда 37-сон БҲХСда баҳоланган мажбуриятларга доир асосий қоидалар, баҳоланган мажбуриятнинг бошқа мажбуриятлардан фарқли жиҳатлари, баҳоланган мажбуриятлар (резервлар)ни тан олиш тартиби, ресурсларнинг чиқиб кетиш эҳтимолини баҳолаш даражалари аниқлаш тартиби, KPI асосида рағбатлантириш бўйича баҳоланган мажбуриятни тан олиш бешта босқичдан иборат қадамлари тавсия этилди.

Мазкур мақолада ташқи қарзнинг иқтисодий ўсишга таъсири классик, кейнсчилик, неоклассик ва эндоген ўсиш назариялари негизида тадқиқ этилган. Тадқиқотда ташқи қарз самарадорлигини белгиловчи омиллар сифатида институционал муҳит, қарз юкининг меъёрий даражаси, сармоя йўналиши ва давлат бошқаруви сифатининг ўрни очиб берилган.

Мазкур мақолада хорижий мамлакатлар мисолида корпоратив бошқарув тизимини такомиллаштиришга доир илғор тажрибалар таҳлил қилинган. Мақолада корпоратив бошқарувнинг асосий принципларига акциядорлар манфаатларини ҳимоя қилиш, бошқарув органларининг мустақиллиги ва масъулияти, ахборот шаффофлиги ва манфаатлар тўқнашувининг олдини олиш каби йўналишларга алоҳида эътибор қаратилган. Тадқиқотда халқаро стандартлар OECD тамойиллари, G20/FSB тавсиялари, шунингдек, “Corporate Governance Code” (Буюк Британия) каби ҳужжатлар асосида корпоратив бошқарув амалиёти баҳоланади. Муаллиф илғор хориж тажрибасида кузатув кенгашларининг роли, мустақил директорларнинг функцияси, аудит қўмиталарининг самарадорлиги ва ички назорат механизмларининг ўрни ҳақида аниқ мисоллар келтиради. Мақола якунида Ўзбекистон шароитида хориж тажрибасини амалиётга тадбиқ қилиш имкониятлари, уларнинг ҳуқуқий, институционал ва иқтисодий жиҳатдан мослашувчанлигини баҳолаш, ҳамда миллий корхоналарда корпоратив бошқарув сифатини ошириш бўйича таклифлар берилган.

Ушбу тадқиқотда Ўзбекистон Республикасида товарларни мажбурий рақамли маркировкалаш тизимини жорий этишнинг назарий-методологик асослари ва амалий аҳамияти таҳлил қилинган бўлиб, рақамли маркировкалашнинг моҳияти, яъни товар ҳаракатини тўлиқ кузатиш, уларнинг ҳақиқийлиги ва сифатини кафолатлаш ҳамда солиқ-божхона органлари учун шаффоф ахборот муҳитини яратишдаги ўрни илмий жиҳатдан асосланган, шунингдек, ушбу тизимнинг иқтисодий аҳамияти, жумладан давлат бюджети даромадларини ошириш, яширин иқтисодиётни қисқартириш, контрафакт маҳсулотлар айланмасини чеклаш, истеъмолчилар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва миллий иқтисодиётда рақамли трансформация жараёнларини чуқурлаштиришдаги самарадорлиги ёритилиб, хорижий тажриба асосида қиёсий таҳлил қилинган.

Жамиятдаги ҳар қандай қусур ва камчиликларнинг илдизини аксарият ҳолларда оилалардаги ижтимоий-маънавий муҳитдан излаш нечоғлик ўзини оқлагани каби, кучли, барқарор ва фаровон давлат негизини ҳам, аввало, мустаҳкам оилалар ташкил этиши бугун вақт ва замон чиғириғидан ўтган улкан ҳақиқатдир. Шарқда, мусулмон мамлакатларида азалдан оила муқаддас даргоҳ саналган. Aгар оила соғлом ва мустаҳкам бўлса, юртда тинчлик ва ҳамжиҳатликка эришилади. Зеро, оила фаровонлиги миллий фаровонлик асосидир. Шунинг учун оиланинг ижтимоий ҳаётдаги ўрни ва аҳамиятига қадим замонлардан бери давлатлар қонунчилигида алоҳида эътибор берилади. Хусусан, Бош қомусимизда ҳам “Оила жамиятнинг асосий бўғинидир ҳамда жамият ва давлат муҳофазасида бўлиш ҳуқуқига эга” деб белгилаб қўйилган.  

Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикаси миллий иқтисодиёти тармоқлари ва соҳаларида рақамли иқтисодиёт воситаларидан фойдаланишнинг назарий-услубий жиҳатлари таҳлил қилинган, шунингдек, иқтисодиётда, хусусан, банк бизнесида рақамли технологияларни ривожлантириш масалалари кўриб ўтилган. Шу билан бирга банк бизнесида рақамли технологияларни ривожлантириш бўйича таклифлар келтирилган.

Maqolada savdo korxonalarining moliyaviy-iqtisodiy faoliyatining asosiy koʻrsatkichlari tizimi ishlab chiqildi. Tadqiqot jarayonida tushumlar, chakana tovar aylanmasi tushunchalariga taʼriflar ishlab chiqildi.Savdo korxonasi chakana tovar aylanmasi koʻrsatkichlari tahlil qilindii va unga ta’sir qiluvchi omillar o’rganildi. Savdo korxonalarida sotilgan tovarlar tannarxini aniqlash tartibi, “Muomala xarajatlari” iqtisodiy kategoriyasiga iqtisodchi olimlarning bergan ta'riflari o’rganilib takomillashtirish bo’yich takliflar berildi. Savdo korxonalarida tovarlar xaridi bilan bogʻliq muomala xarajatlari, savdo korxonalarida sotish xarajatlari, savdo korxonasining sotish xarajatlari va uning darajasini tahlil qilish uslubiyotini takomillashtirish bo’yicha takliflar berildi.

Milliy to'lov tizimlarini raqamlashtirish ularning samaradorligini ta'minlashning zaruriy shartidir. Ushbu raqamlashtirish to'lov va hisob-kitob xizmatlarini ko'rsatuvchi provayderlar tomonidan raqamli texnologiyalarni joriy etish orqali amalga oshiriladi, bu xizmatlarni yetkazib berish va ma'lumotlarni qayta ishlashni optimallashtirish, shuningdek, mijozlarga yo'naltirilgan biznes modellarini ishlab chiqish orqali raqobatbardosh ustunliklarga erishishga qaratilgan.Ushbu maqolada naqd pulsiz to'lovlarni raqamlashtirishda xalqaro mamlakatlarning eng yaxshi amaliyotlari ko'rib chiqiladi va umumlashtiriladi.