Мақолада Ўзбекистон Республикасида меҳнат бозори ва таълим хизматлари бозорининг ҳозирги тенденциялари ҳақида маълумотлар келтирилган. Республикада таълим ривожланишининг демографик жиҳатлари ва юқори малакали ишчи кучига бўлган талабнинг ортиб бориши кўриб чиқилади. Ўзбекистонда замонавий таълим хизматлари бозори ва меҳнат бозори талаблари ўртасидаги мавжуд тафовутни бартараф этиш бўйича баъзи фикрлар баён этилган. Муаллиф томонидан меҳнат бозори ва таълим хизматлари фаолиятининг ўзига хос хусусиятлари таҳлил қилинган. Ўзбекистон меҳнат бозорини ўрганишда унга таъсир этувчи омилларнинг таъсири назарий жиҳатдан асослаб берилган. Уларнинг амалда намоён бўлиши меҳнат бозори ва таълим хизматлари бозоридаги демографик жараёнлар нуқтаи назарида намоён бўлади. Таҳлилий натижалар асосида умумий хулосалар, назарий ва амалий тавсиялар ишлаб чиқилган
Maqolada mehnat bozorini shakllantirish manbalari sifatida aholi soni, hususan, iqtisodiy faol aholi sonining o‘sish sur’ati va ulushi, bandlik va ishsizlik darajasi, shahar va qishloq aholisining nisbat o‘zgarishi kabi ko‘rsatkichlar hududiy jihatdan tadqiq qilingan. Mazkur ko‘rsatkichlar tendensiyasida hududiy o‘xshashlik va farqli holatlar tahlili o‘tkazilgan. Hudud aholisining mamlakat aholisi tarkibidagi ulushi tendensiyasi tahlillariga tayanilgan holda, bu ijtimiy jarayonni mehnat resusrslarini shakllantirish va mehnat bozorini optimallashtirish bilan bog‘liq iqtisodiy jarayon uchun muxim omil ekanligi asoslangan. Oxirgi yillarda shahar va qishloq aholisining nisbat o‘zgarishi iqtisodiy faol aholi nisbiy ko‘rsatkichlarining hududiy tafovutini yuzaga chiqaruvchi omil sifatida baholangan. Mehnat bozorini shakllantirish manbalari hududiy jihatdan bir xil davrlar oralig‘ida o‘zgarish tendensiyasini hosil qilishi ochib berilgan. Hududlarda ishsizlik darajalarining sakrash nuqtalari iqtisodiy faol aholi sonining o‘sish suratidagi kuchli tebranish bilan bog‘liqligi tushuntirilgan. Ishsizlik darajalarining ortib borishi iqtisodiy faol aholi sonining o‘sishi bilan kollinear tendensiya hosil qilmasligi asoslangan.
Ushbu maqola Oʻzbekistonning zamonaviy sugʻurta bozori holatini tahlil qilishga bagʻishlangan boʻlib, u bitimlar hajmining oʻsishi, sugʻurta faoliyatining yangi yoʻnalishlarining paydo boʻlishi, raqobatning kuchayishi va bozordagi vaziyatda sugʻurta regulyatori rolining kuchayishi bilan tavsiflanadi. Unda sugʻurta bozorining soʻnggi 4 yildagi natijalari, jumladan, sugʻurta bozorining asosiy ishtirokchilari tarkibi va uning asosiy moliyaviy koʻrsatkichlaridagi oʻzgarishlar, davlat tomonidan sugʻurta bozorini yangi sifat darajasiga koʻtarishga qaratilgan siyosati va mamlakatimiz iqtisodiyotining barqaror oʻsishi sharoitida yangi rivojlanish istiqbollari koʻrib chiqilgan
Maqolada rivojlanayotgan fond bozorining mazmuni, uning faoliyat qilishining o‘ziga xos xususiyatlari hamda uning mamlakatlarning iqtisodiy o‘sish ko‘rsatkichlari bilan bog’liqligi o‘rganilgan, O‘zbekiston Respublikasida fond bozorining amal qilish mexanizmlarini takomillashtirishga qaratilgan tavsiyalar o‘z aksini topgan.
Ushbu maqolada innovatsiyalar iqtisodiyotni rivojlantirishning eng xarakterli xususiyatlaridan biriga aylanib borayotganligi va bozor rivojlanishini tezlashtiruvchi omil sifatida tahlil qilingan. Shuningdek, zamonaviy dunyoda innovatsiyalardan keng foydalanish orqali- tadbirkorlikni jadal rivojlantirishga erishish mumkinligi haqida taklif va tavsiyalar berilgan.Zamonaviy innovatsion texnologiyalarni joriy etish korxonalar uchun ijobiy qadamdir. Innovatsion texnologiyalarni samarali axborotlashtirish makroiqtisodiy ko’rsatkichlar va korxonaning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish jarayonlarini sezilarli darajada oshiradi, bu esa boshqaruv qarorlari sifati va darajasini, axborot jarayonlari va xizmatlari samaradorligini oshirishga olib keladi, bu esa o’z navbatida ijtimoiy-iqtisodiy, ilmiy, texnik, madaniy va hayotning boshqa ko’rsatkichlarini yaxshilaydi. Barcha jarayonlarda axborotlashtirishni joriy etish va zamonaviy raqamli texnologiyalarni rivojlantirish YAIM o’sishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Raqamli texnologiyalar dunyo iqtisodiyotini samaradorligini sezilarli darajada o‘zgartiradi. Global tarmoq, raqamli qurilmalar iqtisodiy o‘sishning drayveri hisoblanadi. Shu sababdan ularning tarmoqlardagi ro‘li beqiyos ahamiyat kasb etadi. Raqamli texnologiyalarning ijtimoiy-iqtisodiy sohalar bilan integrasiyasi bosqichlari va ahamiyati keltirib o‘tilgan.
Respublikamizda xizmat ko‘rsatish sohasida shakllangan tashkiliy-iqtisodiy mexanizm xizmatlar bozorida faoliyatini to‘laqonli nazorat qilish va boshqarishni tashkil etish. Xizmat ko‘rsatish sohasida iqtisodiy o‘sish tamoyillari, omillari va institutsional shart-sharoitlarini belgilovchi ko‘rsatkichlarni tasniflash hamda mehnat samaradorligini baholash uslubiyati tadqiq etish.
Мазкур мақолада технологик стартаплар учун венчур капиталини жалб қилишнинг самарали стратегиялари батафсил таҳлил қилинган. Стартапларнинг ривожланишида молиявий ёрдамни жалб қилиш, бозор салоҳиятини баҳолаш ва ишончли бизнес-режа яратиш каби муҳим жиҳатлар ёритилган. Шунингдек, венчур капитал сармоядорларини жалб қилишда таваккалчиликларни камайтиришга ёрдам берувчи усуллар кўрсатилган. Ўзбекистон шароитида венчур сармояларининг ўрни ва иқтисодий имкониятлари таҳлил қилинган. Ушбу стратегиялар янги технологик компанияларнинг муваффақиятли ривожланишини таъминлаш учун аҳамиятли ҳисобланади.
Ушбу мақола ривожланаётган бозор динамикаси ва глобал муаммолар шароитида ўзбек тўқимачилик саноатида рақобатбардошликни ошириш бўйича турли стратегияларни ўрганади. Мақолада бозор талабининг ўзгариши, валюта курсининг ўзгарувчанлиги, технологик эскириш, инфратузилма чекловлари ва тартибга солиш чекловлари каби муаммолар кўриб чиқилади, шу билан бирга экспортни диверсификация қилиш, қўшилган қийматли маҳсулотларни ривожлантириш, барқарорлик, рақамлаштириш ва инвестициявий ҳамкорлик имкониятлари ёритилган. Муаллифлар соҳа муаммолари ва имкониятларини ҳар томонлама таҳлил қилиб, рақобатбардошлигини ошириш ва жаҳон бозорида барқарор ўсишга эришишга интилаётган ўзбек тўқимачилик фирмалари учун қимматли фикрлар ва амалий тавсиялар беради.
Maqolada jahon andozalariga moslashtirilgan moliyaviy bozor vositalariga kirib borish va globallashuv sharoitida investorlarga qulay iqtisodiy zona yaratish masalalari yoritilgan. Shuningdek, investitsiyalarni jalb qilish uchun moliyaviy bozor vositalaridan foydalanish tahlil qilingan.
Islom moliyasi sanoati 2021-yilda barqaror ravishda 17 foizga o’sib, uning jami aktivlari hajmi qariyb 4 trillion AQSh dollariga yetdi. Bu o’sish sur’atlari islom banki, sukuk, islom fondlari va boshqa moliya institutlari kabi tarmoqlar faoliyatida yaqqol ko’rindi. Ta'kidlash joizki, umumiy aktivlarning 70 foizini tashkil etuvchi islom bank ishi davlat tomonidan qo’llab-quvvatlangani, operatsion samaradorlik va kuchli talab tufayli kengaydi. Bunda sof daromad 290% ga oshgan bo’lsa, mos ravishta, aktivlarning o’rtacha rentabelligi ham o’sib bordi. Butun dunyo bo’ylab to’liq raqamli islomiy banklarning yuksalishi va LIBORga o’tish jarayoniga javoban Malayziyaning MYOR-i va Ummonning islomiy pul bozorlari vositalari sanoat innovatsiyasini yoqlab chiqdilar. Islom moliyasini rivojlantirish ko’rsatkichi (Islamic Finance Development Indicator) orqali barqarorlikni, boshqaruvni, bilim va xabardorlikni oshirishga qaratilgan sa'y-harakatlar sanoat taraqqiyotiga ishora etib, islom moliyasini doimiy o’sish va innovatsiyalar uchun yo’naltiradi.
Islom moliyasi sanoati 2021-yilda barqaror ravishda 17 foizga o’sib, uning jami aktivlari hajmi qariyb 4 trillion AQSh dollariga yetdi. Bu o’sish sur’atlari islom banki, sukuk, islom fondlari va boshqa moliya institutlari kabi tarmoqlar faoliyatida yaqqol ko’rindi. Ta'kidlash joizki, umumiy aktivlarning 70 foizini tashkil etuvchi islom bank ishi davlat tomonidan qo’llab-quvvatlangani, operatsion samaradorlik va kuchli talab tufayli kengaydi. Bunda sof daromad 290% ga oshgan bo’lsa, mos ravishta, aktivlarning o’rtacha rentabelligi ham o’sib bordi. Butun dunyo bo’ylab to’liq raqamli islomiy banklarning yuksalishi va LIBORga o’tish jarayoniga javoban Malayziyaning MYOR-i va Ummonning islomiy pul bozorlari vositalari sanoat innovatsiyasini yoqlab chiqdilar. Islom moliyasini rivojlantirish ko’rsatkichi (Islamic Finance Development Indicator) orqali barqarorlikni, boshqaruvni, bilim va xabardorlikni oshirishga qaratilgan sa'y-harakatlar sanoat taraqqiyotiga ishora etib, islom moliyasini doimiy o’sish va innovatsiyalar uchun yo’naltiradi.
Ushbu tadqiqot 2000-yildan 2020-yilgacha 20 ta rivojlanayotgan bozorda savdo ochiqligi iqtisodiy rivojlanishga qanday ta’sir qilishini o‘rganadi. U mamlakatlarni savdo siyosati, ochiqlik darajasi va iqtisodiy o‘sish natijalari asosida taqqoslaydi. Tadqiqot mintaqaviy farqlarni ko‘rsatib o‘tadi va bunda Osiyo iqtisodiyoti Afrika va Lotin Amerikasidagi bozorlarga qaraganda yaxshiroq natijalarni ko‘rsatganligini keltirib o‘tadi. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, savdo ochiqligi har bir mamlakat ehtiyojlariga moslashtirilgan kuchli institutlar va siyosatlar tomonidan qo‘llab-quvvatlansa, rivojlanishga samarali turtki berishi mumkin.
Ушбу мақолада электрон тижоратнинг иқтисодий ривожланишга таъсири ривожланган, ўсаётган бозорлар ва ривожланаётган мамлакатлар тоифаларида ўрганилади. Таҳлил иқтисодий кўрсаткичлар, электрон тижоратни қабул қилиш даражалари ва ўсиш метрикаларидан фойдаланиб, ушбу мамлакатларнинг электрон тижоратни иқтисодий тараққиёт учун қандай фойдаланишини баҳолайди. Натижалар шуни кўрсатадики, ривожланган мамлакатлар илғор электрон тижорат инфратузилмалари билан таъминланган бўлса-да, ўсаётган бозорлар тезда ривожланмоқда, ривожланаётган мамлакатлар эса муаммоларга дуч келишса ҳам, ўсиш учун катта имкониятларга эга.
Ushbu maqolada uy xoʻjaligining iqtisodiy hodisa va jarayonlar bilan aloqasi, shuningdek, uning mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga taʼsiri koʻrib chiqiladi. Uy xoʻjaliklarining tejash va isteʼmol xatti-harakatlarini tushuntiruvchi hayot sikli nazariyasi (Modigliani) va doimiy daromad gipotezasi (Fridman) kabi asosiy nazariyalar muhokama qilinadi. Jamgʻarma stavkalariga taʼsir etuvchi omillar, jumladan, demografik oʻzgarishlar, iqtisodiy oʻsish, daromadlarning noaniqligi va foiz stavkalari tahlil qilinadi. Uy xoʻjaliklarining moliyaviy qarorlarini shakllantirishda pensiya jamgʻarmalari, meros va davlat siyosatining roliga alohida eʼtibor qaratilmoqda. Maqolada, shuningdek, fond bozorining faoliyati va uning uy xoʻjaliklari bilan oʻzaro aloqasi, shuningdek, texnologik va ijtimoiy oʻzgarishlarning jamgʻarma stavkalariga taʼsiri masalalari koʻrib chiqiladi. Maqola jamgʻarmalar dinamikasini va ularning iqtisodiy rivojlanishdagi rolini tushunish uchun tarixiy sharoit va zamonaviy iqtisodiy sharoitlarni hisobga olish muhimligini taʼkidlab yakunlanadi.
Maqolada infratuzilma faoliyatini takomillashtirish orqali kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish strategiyalari ko'rib chiqiladi. Moliyaviy xizmatlar, texnologik qo'llab-quvvatlash, huquqiy asos va logistika kabi infratuzilmaning turli elementlarini tahlil qilib, tadqiqotimizda kichik biznesning o'sishi va barqarorligiga hissa qo'shadigan asosiy omillarni aniqlaymiz. Tadqiqotlarimiz qulay ishbilarmonlik muhitini yaratish, resurslardan foydalanishni yaxshilash va tadbirkorlikni rivojlantirishning muhim omillari sifatida innovatsiyalarni rag'batlantirish muhimligini ta'kidlaydi. Natijalar shuni ko'rsatadiki, yaxshi rivojlangan infratuzilma nafaqat kichik biznesning operatsion ehtiyojlarini qondiradi, balki bozorda samarali raqobatlashishga imkon beradi.
Mazkur maqolada innovatsiyalarni iqtisodiyotda qoʻllashning xorij va oʻzbek olimlari talqinlari tahlil qilingan. Innovatsion iqtisodiyot xususiyatlari, davlatlar milliy iqtisodiyotining innovatsionlik darajasini aniqlash koʻrsatkichlari, innovatsiyalar, iqtisodiy oʻsish va bandlik oʻrtasida yuqori darajadagi izchil bogʻlanish yoritilgan. Axborot kommunikatsion texnologiyalarining rivojlanishi bilan bogʻliq ish bilan bandlikning innovatsion shakllari kengayishi jumladan, Ye-bandlikning rivojlanishi, virtual ish joylari, frilansing kabi bandlik turlari haqida maʼlumotlar berilgan. Anʼanaviy va virtual ish joylarining xususiyatlari aniqlanib, qiyosiy tahlil qilingan.
Ushbu maqolada tijorat banklarida ularning raqobatbardoshligi, samaradorligi va qiymat taklifini oshirish maqsadida moliyaviy xizmatlarni rivojlantirish strategiyalari koʻrib chiqiladi. Global texnologik rivojlanish va mijozlarning xohish-istaklarining oʻzgarishi bilan ajralib turadigan davrda tijorat banklari oʻzgaruvchan bozor talablariga javob berish uchun innovatsiyalar va moslashish zarurligiga duch kelishmoqda. Maqolada barqaror oʻsishga erishish va mijozlar ehtiyojlarini maksimal darajada qondirish uchun banklarning asosiy strategiyalari aniqlangan. Ushbu strategiyalar orasida raqamli transformatsiya, mahsulot takliflarini kengaytirish, mijozlar tajribasini yaxshilash, moliyaviy xizmatlardan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish, risklarni boshqarish tizimini mustahkamlash, inson kapitalini oshirishga investitsiyalar va barqaror moliyalashtirish amaliyoti mavjud. Ushbu strategiyalarni amalga oshirish tijorat banklariga moliyaviy xizmatlar sohasida yetakchi oʻrinlarni egallashga, biznesning oʻsishini ragʻbatlantirishga va kengroq maqsadlarda iqtisodiy farovonlik va ijtimoiy farovonlikka erishishga yordam beradi.
Bozor iqtisodiyoti erkin tadbirkorlikka, sohibkorlikka asoslangan iqtisodiyotdir. Shuning uchun ham xususiy sektorda tadbirkorlik faoliyatining shakllanishi va rivojlanishi uchun iqtisodiyotda tadbirkorlik muhitini yaxshilashga hamda shu orqali iqtisodiyot tarmoqlarini yanada daromadligini oshirish, aholini ish bilan bandligini yaxshilash, farovonligini yuksaltirishga erishishdir. Bunday ustuvor natijalarga erishishda mamlakatimizda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlar xususiy sektorda tadbirkorlikning rivojlanishiga hamda shu asosda, iqtisodiy o‘sishga va milliy iqtisodiyotni barqaror rivojlanishini ta’minlashga qaratilgandir.
Maqolada O‘zbekistonning moliyaviy infratuzilmasining asosiy komponentlarining funksional tahlili keltirilgan. Bank sohasida raqobatning cheklanganligi, fond bozorining likvidlik darajasining pastligi, kredit byurolarining yetarlicha qamrab olinmasligi va shaffoflik masalalari bo‘yicha mavjud muammolar ko‘rib chiqilgan. Moliyaviy infratuzilmani takomillashtirish orqali barqaror iqtisodiy o‘sish va investitsiyalarni jalb qilish uchun tavsiyalar keltirilgan.
Ushbu maqolaning maqsadi: statistika ma'lumotlarini tahlil qilish asosida O`zbekiston Respublikasida gastronomik turizmni rivojlantirish salohiyatini aniqlash. Tadqiqot usullari statistik ma'lumotlarni tahlil qilish, SWOT tahlilini o'z ichiga oladi. Tadqiqot natijalari. O'zbekiston noyob oshxona, tarixiy va madaniy meros hamda qulay iqlim tufayli gastronomik turizmni rivojlantirish uchun boy salohiyatga ega. O'zbekistonda gastronomik turizm rivojlanish bosqichida, ammo ijobiy o'sish dinamikasini namoyish etmoqda. O'zbekistonning yalpi ichki mahsulotida gastronomik turizmdan tushgan daromadning ulushi taxminan 2% ni tashkil etadi. Gastronomik turizmni rivojlantirishga to'sqinlik qiladigan muammolarga infratuzilmaning etishmasligi, malakali kadrlar etishmasligi, chet ellik sayyohlar uchun cheklangan ma'lumotlar kiradi. Gastronomik turizm davlat tomonidan qo'llab-quvvatlanib, vakolatli boshqarilsa, O'zbekiston turizm sohasining yetakchi yo'nalishlaridan biri bo'lishi mumkinligi aniqlandi. Gastronomik turizmni rivojlantirish uchun turizm infratuzilmasini rivojlantirish; kadrlar malakasini oshirish; O'zbekistonning gastronomik salohiyatini xalqaro bozorda faol targ'ib qilish; yangi gastronomik yo'nalishlarni ishlab chiqish; an'anaviy retseptlar va pishirish texnologiyalarini saqlash va ommalashtirish.
Мақолада кичик бизнес ва тадбиркорлик субъектларида стратегик бошқарувнинг аҳамияти таҳлил қилинган. Стратегик бошқарув моделлари кичик бизнесни ривожлантириш, самарадорликни ошириш ва бозорда барқарор мавқега эга бўлишда муҳим аҳамият касб этади. Ўзбекистондаги кичик бизнес субъектлари учун қўлланилаётган замонавий бошқарув йўналишлари ва амалиётлар кўриб чиқилган. Тадқиқот натижалари кичик бизнеснинг барқарор ривожланиши учун стратегик ёндашувларни жорий этиш зарурлигини тасдиқлайди.
Strategik moliyaviy rejalashtirish jadal rivojlanayotgan jahon iqtisodiyotida logistika korporativ tuzilmalarining moliyaviy samaradorligini oshirishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu tadqiqot logistik korporativ tuzilmalarning tashkiliy ehtiyojlariga moslashtirilgan strategik moliyaviy rejalashtirishning asosiy tamoyillari va metodologiyasini o‘rganadi. U pul oqimini optimallashtirish, xarajatlarni nazorat qilish, investitsiyalarni ustuvorlashtirish va risklarni boshqarishga e’tibor qaratgan holda moliyaviy strategiyalarni operatsion maqsadlar bilan integratsiyalashuvini o‘rganadi. Maqolada dinamik bozor talablarini qondirish va ta’minot zanjiri boshqaruvidagi noaniqliklarni yumshatish uchun raqamli vositalar va ilg‘or moliyaviy texnologiyalardan foydalanish muhimligi ifodalangan. Shuningdek, tadqiqot logistika amaliyotiga bosim kuchayib borayotgan bir sharoitda barqarorlikni ta’minlash va uzoq muddatli rentabellikka erishishda moliyaviy rejalashtirishning rolini ta’kidlaydi.
Ushbu maqolada jahon moliya bozorida oʻz oʻrniga ega boʻlib borayotgan va barqaror oʻsish surʼatlarini namoyon etgan islomiy banklar uchun qonunchilik asosini yaratishning ayrim mamlakatlardagi tajribasi oʻziga xos jihatlari koʻrib chiqilgan. Davlat tuzilishi Oʻzbekistonga yaqin boʻlgan, demokratik tizimni iroda qilgan Tojikiston hamda Qozogʻiston singari qoʻshni davlatlar hamda bu boradagi jahon tajribasiga doir ilmiy mulohazalar bayon etilgan. Islomiy bank qonunchilik asosini yaratishga kirishgan mamlakat eʼtibor berishi lozim boʻlgan ayrim nuqtalar yoritib berilgan. Yetakchi mamlakatlarda qonunchilikka kiritilgan bu boradagi oʻzgarishlar qanday samara berayotgani tadqiq etilgan
