Мақолада Ўзбекистон Республикасида меҳнат бозори ва таълим хизматлари бозорининг ҳозирги тенденциялари ҳақида маълумотлар келтирилган. Республикада таълим ривожланишининг демографик жиҳатлари ва юқори малакали ишчи кучига бўлган талабнинг ортиб бориши кўриб чиқилади. Ўзбекистонда замонавий таълим хизматлари бозори ва меҳнат бозори талаблари ўртасидаги мавжуд тафовутни бартараф этиш бўйича баъзи фикрлар баён этилган. Муаллиф томонидан меҳнат бозори ва таълим хизматлари фаолиятининг ўзига хос хусусиятлари таҳлил қилинган. Ўзбекистон меҳнат бозорини ўрганишда унга таъсир этувчи омилларнинг таъсири назарий жиҳатдан асослаб берилган. Уларнинг амалда намоён бўлиши меҳнат бозори ва таълим хизматлари бозоридаги демографик жараёнлар нуқтаи назарида намоён бўлади. Таҳлилий натижалар асосида умумий хулосалар, назарий ва амалий тавсиялар ишлаб чиқилган
Maqolada mehnat bozorini shakllantirish manbalari sifatida aholi soni, hususan, iqtisodiy faol aholi sonining o‘sish sur’ati va ulushi, bandlik va ishsizlik darajasi, shahar va qishloq aholisining nisbat o‘zgarishi kabi ko‘rsatkichlar hududiy jihatdan tadqiq qilingan. Mazkur ko‘rsatkichlar tendensiyasida hududiy o‘xshashlik va farqli holatlar tahlili o‘tkazilgan. Hudud aholisining mamlakat aholisi tarkibidagi ulushi tendensiyasi tahlillariga tayanilgan holda, bu ijtimiy jarayonni mehnat resusrslarini shakllantirish va mehnat bozorini optimallashtirish bilan bog‘liq iqtisodiy jarayon uchun muxim omil ekanligi asoslangan. Oxirgi yillarda shahar va qishloq aholisining nisbat o‘zgarishi iqtisodiy faol aholi nisbiy ko‘rsatkichlarining hududiy tafovutini yuzaga chiqaruvchi omil sifatida baholangan. Mehnat bozorini shakllantirish manbalari hududiy jihatdan bir xil davrlar oralig‘ida o‘zgarish tendensiyasini hosil qilishi ochib berilgan. Hududlarda ishsizlik darajalarining sakrash nuqtalari iqtisodiy faol aholi sonining o‘sish suratidagi kuchli tebranish bilan bog‘liqligi tushuntirilgan. Ishsizlik darajalarining ortib borishi iqtisodiy faol aholi sonining o‘sishi bilan kollinear tendensiya hosil qilmasligi asoslangan.
Ушбу мақолада хўжалик юритувчи субъектларда меҳнат кўрсаткичларини таҳлил қилиш ва такомиллаштириш усуллари ўрганилган. Меҳнат унумдорлигини баҳолаш учун интеграл кўрсаткичлар ва инновацион кўрсаткичлардан фойдаланиш орқали меҳнат ресурсларининг самарали фойдаланишини таъминлаш йўллари кўрсатилган
Ушбу мақолaда меҳнат ресурслари мамлакат аҳолисининг меҳнатга лаёқатли қисми эканлигига алоҳида эътибор қаратилган. Меҳнат ресурслари мамлакатдаги ёки унинг айрим ҳудудларидаги меҳнатга лаёқатли, маълум билим, малака, ҳунар, ишлаб чиқариш ёки хизмат кўрсатиш қобилиятига эга бўлган аҳолидан ташкил топиши зарурат эканлиги бўйича таклиф ва тавсиялар берилган.
Mazkur maqolada mehnat bozoriga oliy ta’lim muassasalari tomonidan bitiruvchilarni tayyorlash jarayonini tartibga solishning institutsional asoslari tahlil qilinadi. Oliy ta’lim tizimi va mehnat bozori o‘rtasidagi o‘zaro aloqadorlikni ta’minlash, talabalarning kasbiy kompetensiyalarini shakllantirish hamda ularni ish bilan ta’minlashga yo‘naltirilgan mexanizmlarni rivojlantirish masalalari yoritiladi. Maqolada ta’lim dasturlari va mehnat bozori talablarining uyg‘unligi, davlat va xususiy sektorning hamkorlikda ishtiroki, hamda innovatsion yondashuvlarni tatbiq etish zarurati o‘rganiladi.
Globallashuv mehnat bozorlari va migratsiya jarayonlariga qanday taʼsir qiladi? Ushbu tadqiqotda globallashuvning mehnat imkoniyatlari, ish haqi va ishchi kuchi harakatchanligiga taʼsiri oʻrganilgan. Malakali mutaxassislar jahon bozorida qulay imkoniyatlarga ega boʻlishsa-da, past malakali ishchilar koʻproq iqtisodiy noaniqlikka duch kelishadi. Shuningdek, tadqiqotda qaytib kelgan muhojirlarning muammolari, jumladan, malakalarning nomuvofiqligi va mehnat bozoriga integratsiyalashuvdagi qiyinchiliklar tahlil qilinadi. Natijalar shuni koʻrsatadiki, globallashuv barcha uchun teng imkoniyatlar va iqtisodiy barqarorlikni taʼminlashga qaratilgan siyosiy choralarni talab qiladi.
Замонавий иқтисодий тараққиёт босқичида рақамли технологиялар соҳасига, жумладан ушбу соҳада меҳнат бозорининг ривожланишига таъсир этувчи омилларни турли тадқиқот усуллари асосида баҳолаш мамлакатда рақамли иқтисодиёт йўналишида тўғри стратегик йўналишларни белгилаш учун асос ҳисобланади. Маълумки, меҳнат бозорида меҳнат ресурсларига бўлган талабни баҳоловчи асосий кўрсаткичлардан бири бу – мутахассисларнинг иш ҳақи ҳисобланади. Шу сабабли тадқиқотимизнинг мақсади Ўзбекистон ҳудудларида раыамли технологиялар соҳаси мутахассисларининг иш ҳақига таъсир этувчи омилларни эконометрик таҳлил этиш ва олинган эконометрик моделлар асосида тегишли хулоса ва таклифларни ишлаб чиқиш ҳисобланади.
Ish bilan bandligini ta’minlanishi ijtimoiy – iqtisodiy hodisa sifatida namoyon bo‘lar ekan qonun hujjatlariga zid kelmaydigan o‘z shaxsiy va ijtimoiy ehtiyojlprini qondirish bilan bog‘liq holatlar xorijiy iqtisodchi olimlar tajribalari o‘rganilib, mamlakatimizda aholi ish bilan bandligini ta’minlashda mehnatga layoqatli yoshdagi aholi soni hududlar bo‘yicha taxlillar olib borish naktijasida ishsizlikni bartaraf etish bo‘yicha ilmiy – uslubiy tavfsiyalar keltirilgan.
Мақолада зарур маҳсулот категорияси ходимнинг яшаш фонди сифатида кўриб чиқилади ва унинг қиймати иш кучи қиймати ҳисобланади. Шу билан бирга, зарур маҳсулот бутун ишлаб чиқариш соҳасидаги ишчиларнинг ягона ўлчовидир, аммо абстракт категория сифатида. Амалда, иш ҳақи ишчи кучининг айлантирилган қиймати сифатида меҳнатнинг ишлаб чиқариш кучига қараб фарқланади.
Oziq-ovqat narxlari o‘zgaruvchanligi global qishloq xo‘jaligi bozorlarida muhim masala bo‘lib, shahar va qishloq hududlaridagi iqtisodiy natijalarga ta’sir ko‘rsatadi. Ayniqsa, aholisining katta qismi qishloq xo‘jaligiga bog‘liq bo‘lgan qishloq mehnat bozorlarida oziq-ovqat narxlari o‘zgaruvchanligi ko‘p qirrali ta’sirga ega. Ushbu maqola oziq-ovqat narxlari o‘zgaruvchanligining qishloq mehnat bozorlariga ta'sirini, turli xil qishloq xo‘jalik mahsulotlari turlari nuqtayi nazaridan o‘rganadi. Biz bandlik, ish haqi, daromadlarning taqsimlanishi va migratsiya tendensiyalariga to‘g‘ridan-to‘g‘ri va bilvosita ta’sirlarni tahlil qilamiz. Tadqiqot shuni ko‘rsatadiki, ushbu ta’sirlar mintaqalar va mahsulot turlari bo‘yicha farqlanadi: asosiy ekinlar, naqd ekinlar va chorvachilik mahsulotlari o‘ziga xos iqtisodiy dinamikaga ega. Maqolada nazariy asoslar va empirik ma’lumotlardan foydalanilgan bo‘lib, narx o‘zgaruvchanligining salbiy ta’sirlarini yumshatishga qaratilgan siyosat strategiyalari bo‘yicha tavsiyalar taqdim etiladi, bu esa qishloq mehnat bozorlarini yanada bardoshli qilishga yordam beradi.
Мақолада ҳозирги ривожланаётган рақамли иқтисодиёт шароитида меҳнат бозорида ёшларнинг меҳнатига бўлган талаблар ўрганилиб таҳлил қилинган. Минтақавий ва халқаро меҳнат бозоридаги ёшларга таклиф қилинаётган янги касбларни эгаллашдаги кўникмалари ўрганилган ва илмий таклифлар шакллантирилган
Ushbu maqola mehnat migratsiyasining zamonaviy jamiyatdagi gender dinamikasiga ta'sirini tahlil qiladi. Migratsiyaning motivlari va omillari, shu jumladan ish sharoitlari, resurslardan foydalanish va ijtimoiy-madaniy moslashuvlar ko'rib chiqiladi. Migratsiyaga tayyorgarlik bosqichlarida ham, boradigan joylarda ham gender tengsizliklari va kamsitishlarni aniqlashga alohida e'tibor qaratilmoqda. Migrantlarning kasbiy imkoniyatlari va ijtimoiy mavqeini belgilaydigan gender stereotiplari tahlil qilinadi. Maqola migratsiya va jins o'rtasidagi murakkab munosabatlarni ochib beradi, bu esa barcha migrantlar uchun jinsidan qat'i nazar, adolatli sharoitlar yaratish uchun choralar ko'rish zarurligini asoslaydi.
В статье проведен теоретический и практический анализ оценки трудовой деятельности работников на основе системы важных показателей эффективности (KPI) на промышленных предприятиях Кашкадарьинской области, проанализированы материальное и нематериальное стимулирование, влияющие на систему оценки эффективности трудовой деятельности работников, организованная система труда и управления, а также текучесть кадров по результатам социального опроса, рассматриваемая как конечный результат, разработаны соответствующие выводы и предложения.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda kambag‘allikni qisqartirish bo‘yicha strategiya va dasturlar ishlab chiqilgan bo‘lib, ularning maqsadi hududlarda aholi turmush darajasi va sifatini oshirishdan iborat. Mazkur maqola O‘zbekistonda kambag‘allikni qisqartirishda raqamli texnologiyalarni samarali ta’sirini o‘rganishga bag‘ishlanadi. Ushbu tadqiqotni amalga oshirish uchun “Kambag‘allikdan farovonlik sari” dasturi (2024) qabul qilindi. Tahlil natijalari raqamli texnologiyalar kambag‘allikni qisqartirishda ijobiy ta’sir etishini ko‘rsatdi. Tadqiqot yakunida raqamli texnologiyalarni kambag‘allikni qisqartirishga ta’sirini oshirish modeli taklif etildi. Shuningdek, maqolada inson resurslarini rivojlantirish, mehnat bozorini isloh qilish, bandlikning zamonaviy shakllaridan foydalanish, xalqaro standartlar asosida munosib mehnat standartlarini keng joriy etish orqali kambag‘allikni qisqartirishda davlat xizmatlari sifatini oshirish masalalari ko‘rib chiqiladi
Ушбу мақолада мамлакатимизда замонавий бозор иқтисодиётини шакллантириш шароитида етишиб чиқаётган кадрларни ўз эгаллаган соҳалари бўйича бандлигини таъминлашдаги қатор муаммоларга эътибор қаратилган. Шунингдек, қайд этиш лозимки, интеллектуал ва меҳнат ресурслари салоҳиятидан самарали фойдаланиш билан боғлиқ бўлган муаммолар ҳам хозирги кунда ўз ечимини кутиб турган муаммолардан эканлиги қайд этилган. Мазкур муаммоларни ҳал қилиш орқали кадрлар бандлигини янгича замонавий усулда таъминлаш ҳамда ижтимоий муҳофаза қилиш ва меҳнат бозори муносабатларини самарали ошириш зарурияти буйича таклиф ва мулоҳазалар берилган.
Инсон капитали, инсон ҳуқуқлари, гендер тенглиги ва барқарор ривожланиш бугунги кунда долзарб бўлган ўзаро боғлиқ масалалар занжиридир. Гендер тенглиги ўз-ўзидан муҳим бўлиб, у аёлларнинг жамият тараққиётидаги ўрни ва инсон салоҳиятининг меҳнат унумдорлигига кучли таъсирида ҳам намоён бўлади. Мазкур мақолада гендер тенглигини таъминлаш,аёллар меҳнат бозорини такомиллаштириш, хотин-қизларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллигини ошириш сиёсатини давом эттириш билан боғлиқ масалалар таҳлил қилиниб, ушбу таҳлиллар асосида хулоса ва таклифлар шакллантирилган.
Ushbu maqolada O‘zbеkistonda yosh kadrlarni ish bilan ta’minlash masalasi tahlil qilinadi. Yoshlarning bandligi iqtisodiy rivojlanishning muhim omillaridan biri bo‘lib, bu jarayonda yuzaga kеlayotgan muammolar va ularni hal qilish yo‘llari yoritilgan. Ta'lim tizimi va mеhnat bozorining o‘zaro moslashmaganligi natijasida yoshlar uchun malakaga mos ish o‘rinlarini topish qiyinchilik tug‘dirmoqda. 2023-yil davomida korxonalar, profеssiona ta’lim muassasalari va qishloq xo‘jaligi sohalariga jalb еtish orqali уoshlarning bandligini oshirish rеjalashtirilgan. Raqamli iqtisоdiyot, frilansеrlik va masоfadan ishlash kabi yо‘nalishlarda imkоniyatlarni kеngaуtirish yоshlarning mеhnat bоzоriga intеgratsiуasini уaxshilashga xizmat qiladi.
Aholi bandligi ko‘rsatkichi mehnat bozorining eng muhim tavsiflovchi jihatlaridan biri bo‘lib, u iqtisodiy ko‘rsatkich sifatida ish haqidan qoniqish darajasi, ishchi-xodimlar soni, mehnat faoliyatiga qo‘shilish darajasi, shaxsiy ehtiyojlar va boshqalarni aks ettiradi. Shu jihatdan olganda, mehnat bozorining o‘ziga xos “qaynoq” segmenti hisoblanuvchi yoshlar bandligini ta’minlash masalalarini o‘rganish dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi.
Ушбу мақолада олий таълимни модернизация қилишнинг замонавий концепцияларида асосий эътибор таьлим сифатини бахолаш, меҳнат бозорида рақобатбардош мутахассисларни тайёрлашга қаратилганлиги, олий таълим тизими ва меҳнат бозорининг ўзаро алоқадорлиги асосида таълим сифатини оширишнинг инновацион модели ҳамда ҳудудлар даражасида олий таълим муассасаларида таълим сифатини бошқаришни таъминловчи субъектлар таҳлил амалга оширилган.
Ushbu ilmiy tadqiqot raqamli iqtisodiyotning mehnat samaradorligiga ta'sirini baholaydi va tashkilotlarga o'zgaruvchan muhitga samarali moslashish uchun tavsiyalar beradi. Raqamli texnologiyalar kontekstida unumdorlik, resurslardan foydalanish va ish sifatidagi o‘zgarishlarni tahlil qiladi.
O‘zbekistonda xotin-qizlar bandligini ta'minlash, ularni kasbga yo‘naltirish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Xotin-qizlarning kasbiy tayyorgarlik darajasini oshirish, ularning mehnat bozoridagi raqobatbardoshligini yaxshilash gender tengsizligiga barham berishda muhim o‘rin tutadi. Shundan kelib chiqqan holda, mazkur maqolada xotin-qizlar bandligini ta’minlashda kasbiy tayyorgarlik tizimi masalalariga e’tibor qaratilgan
Аҳолини ишсизлик даражасини камайтириш, унинг самарали меҳнат фаолияти билан бандлигини таъминлаш, аҳоли турмуш даражасини ошириш учун мақсадли ва узоқни кўзлаган ишларни амалга ошириш, бугунги табиатнинг ўзгаришларига ва ресурслар тақчиллигига мослашувчан меҳнат бозорини ташкил этиш ҳамда ҳар қандай шароитга мослашувчан касблар билан бандлигини таъминлаш зарурати туғилмоқда.
