Мақолада капитал инвестициялар ҳисобининг долзарб вазифалари, жумладан яшил иқтисодиёт шароитида корхоналарда инвестициявий мулк бўйича капитал инвестициялар ҳисобини халқаро тажрибаларга мувофиқлаштириш, инвестициявий мулк объектларининг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда ашбу активларни бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботда акс эттириш масалалари очиб берилган.
Ushbu ilmiy maqolada soliq siyosati tushunchasi va davlat siyosatining muhim tarkibiy qismi sifatidagi ahamiyati muhokama qilinadi. Investitsiya muhiti jozibadorligi tushunchasi va unga taʼsir etuvchi ichki va tashqi omillar koʻrib chiqilgan. Soliq siyosati investitsion jozibadorlikning asosiy omillaridan biri hisoblanadi. Maqolada soliq siyosati va investitsiya muhiti oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlar boʻyicha nazariy yondashuvlar oʻrganilgan.
Мақола суғурта компанияларинин ўз маблағларини самарали инвестиция қилиш қобилиятига таъсир қилувчи омиллар тўплами бўлган суғурта компанияларининг инвестиция салоҳиятини таҳлил қилишга бағишланган. Мақолада капитал манбалари, инвестицион портфель тузилмалари, рисклар ва давлат томонидан тартибга солишнинг роли каби асосий жиҳатлар кўриб чиқилган. Суғурта компанияларининг инвестиция салоҳиятини баҳолаш уларнинг молиявий кўрсаткичлари, бозор конъюнктураси ва ташқи иқтисодий омилларни таҳлил қилиш асосида амалга оширилган.
Investitsion jarayonlarda interaktiv geoaxborot xaritalarini yaratish xorijiy tajribada samarali qo‘llanilib, sarmoyadorlar uchun muhim ma’lumotlarni ochiq taqdim etishga xizmat qiladi. Misrning sanoat investitsiyalari xaritasi bu borada yaxshi namuna bo‘lib, sarmoyadorlarga infratuzilma, resurslar va sanoat zonalari haqida real vaqt rejimida ma'lumot beradi. Bu usul investitsiya qarorlarini samarali qabul qilish va iqtisodiy rivojlanishni qo‘llab-quvvatlashga yordam beradi. O‘zbekiston ham bu yondashuvni tatbiq etishi mumkin.
Мақолада чет эл инвестициясини минтақавий даражада жалб қилиш учун ҳуқуқий-ташкилий механизмларни такомиллаштириш масалалари кўриб чиқилган. Инвестицияларнинг минтақавий иқтисодий ривожланишга таъсирига оид тадқиқотлари таҳлил қилинган. Шунингдек, хорижий мамлакатлар тажрибаси ўрганилиб, якунида хулоса ва тавсиялар берилган.
Ушбу мақолада хорижий инвестицияларнинг Ўзбекистон иқтисодиётига кўрсатаётган таъсири таҳлил этилган. Инвестиция фаоллигининг ҳажмий ўсиши, унинг асосий капитал шаклланишидаги улуши, ҳудудий ва тармоқлараро тақсимоти чуқур ўрганилган. Тадқиқот натижалари асосида хорижий сармоялар самарадорлигини оширишга қаратилган институционал ва стратегик таклифлар ишлаб чиқилган.
Мақолада тўғридан-тўғри инвестициялар оқимининг минтақавий ўзгаришлари кўриб чиқилган. Тўғридан-тўғри инвестицияларни жалб қилишга таъсир қилувчи асосий минтақавий хусусиятлари таҳлил қилинган. Шунингдек, ривожланмаган ҳудудларга тўғридан-тўғри инвестицияларни жалб қилишдаги муаммолар ўрганилиб, якунида хулоса ва тавсиялар берилган.
Oʻzbekiston Respublikasi hududlarining investitsion jozibadorligiga taʼsir etuvchi omillar tahlili iqtisodiy, ijtimoiy va infratuzilma koʻrsatkichlarini oʻrganishni oʻz ichiga oladi. Asosiy omillar qatoriga rivojlangan infratuzilma mavjudligi, resurslarga kirish, davlat ko‘magi va urbanizatsiya darajasi kiradi. Erkin iqtisodiy zonalar (EIZ) rivoji va biznes iqlimini yaxshilash ham hududlarning investorlar uchun jozibadorligini oshirishda muhim rol oʻynaydi. Tadqiqot hududlarning kuchli va zaif tomonlarini aniqlashga yordam beradi, bu esa investitsiyalarni jalb qilish va O‘zbekistonda iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish bo‘yicha samarali strategiyalar ishlab chiqishga xizmat qiladi.
Ushbu maqolada O‘zbekistonda kapital bozorida investitsiya faoliyatining joriy holati, mavjud institutsional va moliyaviy muammolar, shuningdek, ularni bartaraf etish yo‘llari tahlil qilinadi. Xalqaro tajriba asosida investitsiya muhiti, savdo hajmi dinamikasi hamda moliyaviy vositalarning diversifikatsiyasi o‘rganilgan. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, kapital bozorining investitsion faolligini oshirish uchun innovatsion instrumentlarni joriy etish, raqamli infratuzilmani rivojlantirish va investorlar ishonchini mustahkamlash muhim strategik yo‘nalishlardir.
Ушбу мақолада республикамизда амалга оширилаётган инвестиция сиёсати, халқаро инвестицияларни жалб қилиш тизими, улар учун яратилган шарт-шароитлар, иқтисодиётга ўзлаштирилган ва ўзлаштирилмаган инвестицияларнинг статистик таҳлили ҳамда соҳадаги муаммо ва камчиликларни бартараф этиш учун амалий таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
Ushbu tadqiqotning maqsadi hududlarda amalga oshirilayotgan islomiy investitsiya loyihalarining kengayishiga taʼsir etuvchi omillarning bogʻliqligini oʻrganishga qaratilgan. Hududlarda islomiy investitsiya loyihalari miqdori va unga taʼsir etishi mumkin boʻlgan mustaqil omillarning 2004-yildan 2024-yilgacha vaqtli qatorlardagi maʼlumotlari tahlil qilingan. Tadqiqotimizda VAR modelidan foydalanildi. Tadqiqotimizning natijasiga koʻra, tanlab olingan mustaqil omillarning islomiy investitsiya loyihalariga qisqa muddatda ijobiy bogʻliqligi aniqlandi.
Ушбу мақолада хорижий инвестицияларнинг Ўзбекистон иқтисодиётининг барқарор ва инклюзив ривожланишида тутган стратегик ўрни таҳлил этилади. Хусусан, тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларнинг ишлаб чиқариш, технологик янгиланиш, экспорт салоҳияти ва меҳнат бозорига таъсири илмий ва амалий жиҳатдан баҳоланган. Шунингдек, халқаро тажриба ва миллий ислоҳотлар асосида хорижий сармоялар самарадорлигини оширишга қаратилган институционал таклифлар илгари сурилади.
Investitsiyalar iqtisodiy o‘sish darajasini belgilovchi muhim omillardan biridir. Maqolada xorijiy kreditlar asosida jalb qilingan markazlashtirilgan, markazlashmagan investitsiyalar va investitsiyalarning respublikamizda iqtisodiy o‘sishni ta’minlashga ta’siri hamda ularni ekonometrik modellashtirish tahlil qilinadi. Investitsiyalar va iqtisodiy o‘sish darajasi o‘rtasidagi bog‘liqlik ko‘p omilli ekonometrik model yaratish orqali ham tahlil qilindi.
Ushbu tadqiqot tijorat banklarining investitsion faoliyatini takomillashtirish yoʻllarini oʻrganishga qaratilgan. Tadqiqot doirasida investitsion portfelni diversifikatsiyalash, innovatsion moliyaviy mahsulotlarni joriy etish, xalqaro moliya bozorlariga chiqish, davlat-xususiy sheriklik loyihalarida ishtirok etish va risklarni boshqarish tizimlarini rivojlantirish muhim yoʻnalishlar sifatida aniqlangan.
Ushbu maqolada turizm sektorining investitsiya jozibadorligini oshirishda strategik moliyalashtirishning roli tahlil qilinadi. Moliyalashtirish manbalarining diversifikatsiyasi, davlat-xususiy sheriklik mexanizmlarining rivoji, xalqaro tajriba va milliy infratuzilmaning holati asosida turizm loyihalarini barqaror moliyalashtirishga qaratilgan takliflar ishlab chiqilgan.
Ushbu tadqiqot toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar, xususan, raqamli sektor Oʻzbekistonda ekologik barqarorlikka qanday taʼsir qilishini oʻrganadi. To'g'ridan-to'g'ri investitsiyalar iqtisodiy o'sishni qo'llab-quvvatlaydi, lekin CO₂ chiqindilarini ko'paytirishi mumkin, bu esa ekologik muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Ekonometrik tahlil orqali tadqiqot to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalar oqimi va CO₂ emissiyasi o'rtasida o'rtacha ijobiy korrelyatsiyani aniqladi, bu esa to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalarning o'sishi emissiyalarni oshirishi mumkinligini ko'rsatadi. Bu ikki tomonlama taʼsir Oʻzbekistonni iqtisodiy rivojlanish va atrof-muhitni muhofaza qilish muvozanatiga chorlaydi. Siyosatchilar barqaror to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalarni rag'batlantirish bilan birga mustahkam ekologik siyosatni qabul qilishga chaqiriladi. Tadqiqot raqamli toʻgʻridan-toʻgʻri investitsiyalarni Oʻzbekistonning ekologik va ijtimoiy maqsadlariga moslashtirish boʻyicha tushuncha va tavsiyalarni taqdim etadi.
Мақолада корхоналарда амалга ошириладиган капитал инвестицияларнинг амалдаги ҳолати, уларнинг ҳисобини юритишнинг амалий муаммолари, рақамли иқтисодиётни шакллантириш шароитида капитал инвестициялар ҳисобини халқаро тажрибалардан келиб чиққан ҳолда такомиллаштириш масалалари очиб берилган.
Ushbu maqolada korxonalarning investitsiya faoliyatida moliyaviy barqarorlikni ta’minlashning nazariy asoslari, rivojlanish bosqichlari va amaliy mexanizmlari tahlil qilinadi. Xalqaro tajribalar hamda O‘zbekiston korxonalari misolida moliyaviy barqarorlikka ta’sir etuvchi omillar aniqlanib, kapital tuzilmasi, likvidlik, risk boshqaruvi va moliyalashtirish manbalarining diversifikatsiyasi bo‘yicha strategik takliflar ishlab chiqilgan.
Ушбу мақолада темир йўл, автобус ва йўловчи ташувчи автобуслар инфратузилмасига сармоя киритиш ва уларни модернизация қилиш орқали Ўзбекистонда туризмни ривожлантириш имкониятлари таҳлил қилинган. Мақола Европа давлатларининг транспорт сиёсатига асосланиб, Ўзбекистон шароитидаги ислоҳотларни таҳлил қилади. Транспорт инфратузилмасининг либераллаштирилиши ва хусусийлаштирилиши туристлар оқимини ошириш ва иқтисодий самарадорликни яхшилашга қаратилган. Ушбу тадқиқотда темир йўл ва автобус транспорти соҳасидаги инвестициялар, йўловчи оқими ва бозор улушининг динамикаси кўрсатилган. Иқтисодий самарадорлик, давлат-хусусий шериклик ва инновациялар орқали транспорт хизматларининг сифатини яхшилаш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилган.
Ушбу тадқиқотнинг мақсади саноат корхоналарини рақамлаштириш шароитида инвестиция фаолияти методологиясини такомиллаштириш йўналишларини кўриб чиқиш ва таҳлил қилишдан иборат. Мақолада “Ўзбекнефтгаз” АЖ мисолида сунъий интеллектдан фойдаланган ҳолда Дьюпонт модели орқали компания ўз (акциядорлик) капиталининг рентабеллигини ошириш орқали инвестиция фаолиятини такомиллаштиришининг методологик асослари кўриб чиқилган.
Мақолада инновацион лойиҳаларни венчур фондлари орқали молиялаштириш методологиясини такомиллаштириш масалалари таҳлил қилинади. АҚШ ва Ғарбий Европа мамлакатларининг тажрибаси асосида венчур молиялаштиришнинг асосий механизмлари, сармоядорларни жалб қилиш усуллари ва давлат томонидан қўллаб-қувватлаш чоралари ўрганилади. Шунингдек, Ўзбекистонда венчур молиялаштириш тизимини ривожлантириш учун зарур бўлган институционал ўзгаришлар, ҳуқуқий базани такомиллаштириш ва хусусий-давлат ҳамкорлигини кенгайтириш йўналишлари бўйича таклифлар ишлаб чиқилади. Тадқиқот натижалари Ўзбекистондаги инновацион тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ва венчур сармояларини жалб қилиш жараёнларини такомиллаштиришга қаратилган.
Ўзбекистонда баҳолаш хизматлари бозори (БХБ)нинг ривожланишида мустақил (холис) рейтинг баҳолаш институтлари (РБИ)нинг ролини ошириш иқтисодий шаффофлик, инвестицияларни жалб этиш ва корхоналарнинг глобал рақобатбардошлиги учун асосий омилдир. Мақолада Ўзбекистон Республикасининг баҳолаш соҳасидаги қонунчилик ишлари, РБИларининг мустақиллигини таъминлашнинг долзарб муаммолари, халқаро стандартларга (RICS, REV) мослаштириш зарурлиги, шунингдек, Давлат активларини бошқариш агентлигининг амалиётидаги баҳолаш тизимларининг натижадорлиги таҳлил қилинади. Янги баҳолаш мезонларининг жорий этилиши (KPI асосида) ва ҳудудларни ижтимоий-иқтисодий ривожлантиришда рейтинг тизимининг аҳамияти назарда тутилади. Тадқиқот натижаларига кўра, мустақил баҳолашнинг самарадорлигини ошириш учун кадрлар тайёрлаш, электрон ахборот платформаларини (БФЯАП) ривожлантириш ва халқаро тажрибалардан фойдаланиш таклиф этилади.
Ushbu maqolada optimal investitsion portfelni shakllantirish modellari, xususan Markovitsning optimal portfel nazariyasi va CAPM (kapital aktivlarini baholash modeli) kabi modellar tahlil qilingan. Tahlil qismida esa Oʻzbekistonda faoliyat yuritayotgan 15 ta aksiyadorlik jamiyatlaridan olingan maʼlumotlar oxirgi 5 yillik aksiyalar narxlari maʼlumotlari asosida portfel tuzilib, mushohada qilingan. Shuningdek, turli xil iqtisodchi olimlar Uilyam Sharp, Kan va Zhou kabi olimlarning fikrlari keltirilgan. UCI bozor indeksi va portfeldan kutilayotgan qaytim oʻrtasidagi beta koeffitsiyenti hisoblangan, portfeldan kutilayotgan qaytim CAPM va samarali portfel chegarasi aniqlangan. Maqola soʻngida umumiy xulosa va takliflar berilgan.
Agroklaster tizimini optimallashtirish bo‘yicha xorijiy strategik yondashuvlarni o‘rganish qishloq xo‘jaligi va sanoatni integratsiyalash orqali barqaror rivojlanishni ta’minlashda muhim ahamiyatga ega. Ushbu maqolada turli davlatlarning agroklaster modelini shakllantirish va rivojlantirish bo‘yicha ilg‘or tajribalari tahlil qilinadi. Xususan, AQSh, Yevropa Ittifoqi, Xitoy va Janubiy Koreya kabi mamlakatlarning davlat siyosati, investitsiya jalb etish usullari, innovatsion texnologiyalarni joriy etish va agroklasterlarning global bozor bilan integratsiyasi kabi strategik yondashuvlari o‘rganiladi. Tadqiqot natijalari agroklaster tizimini rivojlantirishda xalqaro tajribadan foydalanish imkoniyatlarini tahlil qilishga va mahalliy sharoitlarga moslashtirilgan modelni taklif etishga qaratilgan.
