Ushbu maqolada korxona va tashkilotlarda buxgalteriya hisobi yuritishning asoslari, buxgalteriya hisobining uslublari va tamoyillari, bu borada xorijiy va mahalliy olimlarning ilmiy-nazariy qarashlari, sohaga oid nazariy asoslar keltirib o‘tilgan. Maqolada buxgalteriya hisobining uslublari va tamoyillarini yanada takomillashtirish bo‘yicha xulosa va takliflar keltirib o‘tilgan.
Мазкур мақолада такафулни аниқлаш бўйича мавжуд бўлган ёндашувлар турли омиллар нуқтаи назаридан таҳлил қилинган. Кўпгина назарий ва илмий манбаларни ўрганиш асосида анъанавий тижорат суғуртаси ва тафакул суғуртасининг тамойиллари, қоидалари ва ўзига хос хусусиятлари кўриб чиқилган. Мақолада таҳлил қилинган функциялар, тамойиллар ва қоидалар асосида такафулнинг иқтисодий моҳияти, мазмуни очиб берилган ва уларни замонавий шароиталарда амалга ошириш механизмлари кўрсатилган..
Ушбу мақолада шариат тамойилларига мос келадиган исломий молиялаштириш тушунчаси ва моҳияти ва унинг амалий қўлланилиши, исломий иқтисодиётининг ривожланиши, банк ресурсларини шакллантиришда халқаро молия институтлари ва исломий банкларнинг донорлиги кўриб чиқилган. Молия-банк тизимини ўзгартириш жараёнида исломий молиялаштиришни ривожлантириш роли ва аҳамияти ҳам кўриб чиқилган. Исломий молиялаштиришни ривожлантириш истиқболлари ва унинг мамлакат иқтисодиётини ривожлантиришдаги роли кўриб чиқилган. Исломий молиялаштириш тамойилларини амалга ошириш бўйича таклиф ва тавсиялар берилган
Ushbu maqolada loyihalarni moliyalashtirishda ESG tamoyillarining ahamiyati, ularning biznes va investitsiya qarorlariga ta’siri, shuningdek, barqaror moliyalashtirish mexanizmlarining afzalliklari tahlil qilinadi. ESG tamoyillarini samarali joriy etish orqali reyting agentliklarining ahamiyati hamda ular tomonidan taqdim etiladigan reytinglar to‘g‘risida ma’lumotlar berilgan.
Мақолада замонавий иқтисодий трансформациялар, иқлим ўзгаришлари, билимлар иқтисодиётининг вужудга келиши, глобаллашув жараёнлари билан боғлиқ дунё аҳолисининг дунёқараши, хулқ-атвор тамойиллари тобора бир хиллашиб бораётганлиги билан боғлиқ равишда ҳукмрон иқтисодий тафаккурнинг ҳозирги давр ижтимоий-иқтисодий муаммоларига жавоб бера олмай қолаётганлигини ҳисобга олиб, нафақат иқтисодий, балки ижтимоий-маданий, маънавий-этик ва маънавий-психологик жиҳатларни акс эттирадиган кишилар ўртасидаги муносабатларнинг амал қилиши янги тамойилларини ишлаб чиқишга алоҳида эътибор қаратиш лозимлиги таъкидланган. Бу иқтисодиёт назарияси фанининг иқтисодий сиёсатнинг назарий асоси, бошқа иқтисодий фанларнинг назарий-услубий асоси сифатидаги вазифаларини трансформация жараёнлари туфайли етарли даражада бажара олмаётганлиги билан боғлиқлиги асосланган.
Maqolada dunyo mamlakatlari ijtimoiy himoya tizimininig asosiy tamoyillari, xalqaro standartlari, ilg‘or tajribalar, muammolar va takomillashtirish imkoniyatlariga e’tibor qaratilib, ijtimoiy himoyaga muhtoj odamlarni moliyaviy qo‘llab-quvvatlashning xalqaro standartlari tahlili keltirilgan. Inson huquqlari tamoyillariga, jumladan, ijtimoiy taʼminotga boʻlgan huquq va munosib turmush darajasiga ega boʻlish huquqiga tayangan holda, tadqiqot mamlakatlar boʻylab moliyaviy qoʻllab-quvvatlashga boʻlgan yondashuvlarning xilma-xilligini oʻrganadi, ijtimoiy himoya dasturlari, moliyalashtirish, muvofiqlashtirish, maqsadlilik va muvofiqlik mezonlari bilan boo‘liq muammolarni muhokama qiladi va aholining zaif qatlamlarini moliyaviy qo‘llab-quvvatlash mexanizmlari o‘rganilgan.
Тоғ-кон саноати соҳасида жаҳон етакчиси бўлган “НКМК” АЖ дунёдаги олтин ишлаб чиқарувчи энг йирик тўртталикдан бири ҳисобланади. Корхона ўзининг 65 йиллик тарихи давомида биринчилардан бўлиб инновацион геологик қидирув ишларидан тортиб, энг юқори сифатли тайёр маҳсулот ишлаб чиқаришгача бўлган олтин қазиб олишнинг тўлиқ циклини ўзлаштирди ва ривожланди. 2022-йил 1-январдан бошлаб “Навоий кон-металлургия комбинати” АЖ тизимига замонавий корпоратив бошқарув тамойилларини жорий этишни назарда тутган фаол ва кенг кўламли трансформация жараёни бошланди. Ушбу мақолада “НКМК” АЖда корпоратив бошқарув тамойилларининг жорий этилиши ва унинг бугунги кундаги дастлабки натижалари кўриб чиқилади. Мақолада корпоратив бошқарув атамасининг таърифи, унинг умуман корхоналарнинг ўсиши ва ривожланишига қандай таъсир этиши, шундан сўнг “НКМК” АЖда корпоратив бошқарув таҳлили ва “НКМК” АЖдаги натижалар Топ-10 та етакчи тоғ-кон компаниялари рўйхати билан таққосланади. Хотимада, муаллиф “НКМК” АЖ “кейси” асосида корпоратив бошқарув таҳлилини умумлаштиради. Калит сўзлар: корпоратив бошқариш, инвестиция, JORС кодекси
Digital transformation is becoming an integral part of modern business, and the implementation of artificial intelligence (AI) in a company’s processes opens up new opportunities for efficiency improvement. However, with the growth of data volumes, the importance of data protection and adherence to confidentiality principles becomes increasingly crucial. This article discusses the main aspects of digital transformation and the introduction of AI while complying with data protection laws. Special attention is given to methods of ensuring confidentiality, such as data anonymization and the use of machine learning algorithms for protecting personal information.
Bugungi kunda buxgalteriya hisobining haqaro standarti sifatida ikkita etalon – Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari - MHXS (International Financial Reporting Standards - IFRS) hamda AQSHning Buxgalteriya hisobining umumqabul qilingan qoidalari - BHUQ (Generally Accepted Accounting Principles - GAAP) tan olinmoqda. Tahlillarga ko‘ra, jahonda MHXS haqida xabardor bo‘lmagan buxgalter deyarli yo‘q. Shuningdek, dunyo miqyosida kun sayin xalqaro standartlarni eʼtirof etuvchi mamlakatlar soni oshib bormoqda. U dunyo mamlakatlari o‘rtasida o‘zaro hamkorlikda, jumladan iqtisodiy munosabatlarni rivojlantirishda, ayniqsa, investitsiya muhitini yaxshilashda muhim vosita bo‘lib xizmat qilmoqda. Mazkur maqolada MHXS, xalqaro tajriba, dunyo mamlakatlarida qo‘llanilishi kabi bir qator jihatlar yoritib o‘tilgan.
Maqolada ta’lim sohasini rivojlantirishda davlat-xususiy sheriklikni tashkil qilish va uning o‘ziga xos xususiyatlari tadqiq qilingan. Davlat-xususiy sheriklikning nazariy jihatlari va qonunchilik hujjatlari o‘rganilgan. Ta’lim tizimining rivojlanishida davlat-xususiy sherikchiligini rivojlantirish tamoyillari o‘rganilgan, uni takomillashtirish bo‘yicha muallif qarashlari asoslangan.
Ushbu maqolada islom moliyasida investitsiyaviy instrumentlar mushoraka va mudorabaning nazariy asoslari, tashkiliy va boshqaruv tizimi hamda amalda qo’llash tamoyillari haqida ma’lumotlar berilib, shuningdek ularning bir biridan farqli jihatlari yoritib berilgan. Bundan tashqari, mazkur shartnomalarni amaliyotga joriy qilish O’zbekistonda ichki va tashqi investitsiyalarni jalb qilish imkoniyatlariga doir masalalar keltirilgan.
Мақолада банк хизматларининг шаклланиш босқичлари, уларни молиявий хизматлар бозоридаги роли назарий жиҳатдан ўрганилган. Хорижий ва маҳаллий олимларнинг илмий қарашларига нисбатан мустақил ёндашувлар ишлаб чиқилган. Банк хизматларини жорий этишда инновацион ёндашувнинг ўзига хос жиҳатлари тизимлаштирилган. Банк хизматларини вужудга келишида эътибор берилиши лозим бўлган тамойиллар ишлаб чиқилган. Тамойиллар асосида банк хизматларини ривожлантиришга қаратилган илмий-таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
O‘zbekiston mehmonxona sohasi tez sur’atlar bilan kengayib bormoqda, ayniqsa, Toshkent, Samarqand va Buxoroda mehmonxonalar soni sezilarli darajada oshdi. Mamlakatning barqaror rivojlanish sa’y-harakatlari doirasida Atrof-muhit, ijtimoiy va korporativ boshqaruv (ESG) tamoyillari tartibga soluvchi hujjatlar va biznes amaliyotlariga integratsiya qilinmoqda. Ushbu maqola O‘zbekiston mehmonxona sohasida ESGni joriy etishning hozirgi holati, milliy siyosatning ta’siri va ESG strategiyalarini amalga oshirishning afzalliklarini o‘rganadi. Adabiyotlar sharhida global ilg‘or tajribalar va ESG talablariga rioya qilishning moliyaviy ustunliklari ko‘rsatilgan. Tadqiqot ESGni joriy etish muammolarini tahlil qiladi va O‘zbekiston mehmonxona sohasida barqarorlikni oshirish bo‘yicha tavsiyalarni taqdim etadi.
Ijtimoiy va axloqiy marketing konseptsiyasining asosiy yondashuvi maqsadli bozorlarning ehtiyojlari, istaklari va manfaatlarini aniqlash, isteʼmolchi va butun jamiyat farovonligini saqlab qolish hamda oshirishga qaratilgan samarali usullar bilan kerakli darajada qoniqishni taʼminlashdir. Ijtimoiy va axloqiy marketing konseptsiyasini amalga oshirish uchta omilning muvozanatini talab qiladi: ishlab chiqaruvchi tashkilotning foydasi (sanoat, davlat), sotib olish ehtiyojlari va jamiyat manfaatlari. Shuningdek, axloqiy marketing beshta asosiy tamoyili mavjud. Axloqiy marketing boʻyicha keltirib oʻtilgan asosiy prinsiplarga moslik holatini barcha korxonalar amaliyotida foydalanish holatini tahlil qilish uchun baholash metrikalarini tuzish talab etiladi.
Maqolada zamonaviy korxonalarda risk-menejment strategiyasini ishlab chiqish uchun ilmiy farazlar va g‘oyalar, qonunlar, maqsad va vazifalar, boshqaruv tamoyillari va funksiyalarini, boshqaruvli ta’sir ko‘rsatish usullari hamda metodologiyasiga oid nazariy va uslubiy masalalarni yaxlit ifodalashga qaratilgan tijorat risklarini boshqarish konsepsiyasini ishlab chiqish yoritilgan. Taklif etilayotgan risk-menejment konsepsiyasi asosida zamonaviy tijorat, tijorat menejmenti, strategik menejment va risk-menejment tushunchalarining asosiy qoidalariga asoslangan holda ularni boshqarish mohiyatini falsafiy va konseptual anglashga, tijorat risklarining vujudga kelishi mumkin bo‘lgan manbalariga aniqlik kiritishga, risk-menejmentga doir ilmiy bilimlar majmuining menejment fanining turli sohalari bilan aloqadorligini, tijorat risklarini boshqarishga doir muhim g‘oyalar va maqsadlarni aniqlashtirishga imkon beradigan konseptual model taklif qilingan.
Maqolada islom bank faoliyati, uni iqtisodiyot o‘sishiga ta’siri, an’anaviy banklar bilan farqlari, ishlash prinsiplariga oid adabiyotlar o‘rganilib, ularning natijalari bayon etilgan. O‘zbekiston milliy iqtisodiyotini rivojlantirishda islom banklarini tashkil etish bo‘yicha muammo va yechimlar berildi.
Ушбу мақолада молиявий натижалар ҳисобини халқаро стандартларга ўтказиш борасидаги долзарб масалалар қайд қилинган. Хорижлик ва мамлакатимиз олимлари томонидан молиявий натижаларга берилган таърифлар танқидий ўрганилган. Тадқиқот ишида молиявий натижаларга такомиллашган муаллифлик таърифи ишлаб чиқилган. Келтирилган таърифда халқаро стандартларга мувофиқ молиявий натижалар шаклланиши, даромад ва харажатларни мувофиқлик принципига асосан бир-бирига таққосланиши натижасида фойда ёки зарар юзага келиши, фойда хусусий капитални кўпайтирувчи, зарар эса хусусий капитални камайтирувчи омил эканлигини инобатга олинган. Ҳисоблаш, реализация, мувофиқлик, ва иқтисодий наф олиш принципларининг амал қилиш кетма-кетлиги тавсия этилган
O‘zbekiston soliq tizimining asosiy ishtirokchilari soliqchilar va soliq to‘lovchilar sifatida qarash muhim hisoblanib, soliq tizimidagi soliqchilarning huquq va majburiyatlari, zamonaviy axborot-kommunikasiya texnologiyalari va ilg‘or avtomatlashtirilgan tahlil uslublarini keng joriy etish orqali takomillashtirish, soliq solinadigan bazani kengaytirish bo‘yicha tahlil qilish va ta’sirchan choralar ishlab chiqish.
Maqolada raqamli iqtisodiyot sharoitida viloyat tumanlarini klasterlashning biznes asoslari ko‘rib chiqilgan. Raqamlashning iqtisodiy klasterlashga ta’siri tufayli qo‘shma biznes samaradorligini oshirishning mumkin bo‘lgan yo‘nalishlari nazariy jihatdan yoritilgan. Klasterlash doirasida amalga oshiriladigan qo‘shma biznes samaradorligini oshirish uchun barcha mumkin bo‘lgan yo‘nalishlarning dastlabki to‘plamini yaratish algoritmi bosqichlarga bo‘lib o‘rganilgan. Samarali qo‘shma biznesni qurish uchun qo‘shimcha talablar keltirib o‘tilgan
Мақолада ҳудудий қишлоқ хўжалигини барқарор ривожлантиришнинг замонавий назарий, услубий ва амалий жиҳатлари кўриб чиқилган. Қишлоқ хўжалигида самарали ишлаб чиқариш ва бозор муносабатларининг қонуниятлари ва тамойиллари очиб берилган, асосий кўрсаткичларни иқтисодий-статистик таҳлил қилиш асосида ҳудудий қишлоқ хўжалигини ривожлантириш тенденциялари баён этилган. Шунингдек, ҳудуддаги ўзгаришларнинг аниқланган тенденцияларидан келиб чиқиб, қишлоқ хўжалигини ривожлантириш йўналишларига эътибор қаратилган. Иқтисодиётни модернизациялаш босқичида қишлоқ хўжалигини барқарор ривожлантиришнинг йўналишлари ва механизмини шакллантириш бўйича таклифлар берилган.
Respublikamizda xizmat ko‘rsatish sohasida shakllangan tashkiliy-iqtisodiy mexanizm xizmatlar bozorida faoliyatini to‘laqonli nazorat qilish va boshqarishni tashkil etish. Xizmat ko‘rsatish sohasida iqtisodiy o‘sish tamoyillari, omillari va institutsional shart-sharoitlarini belgilovchi ko‘rsatkichlarni tasniflash hamda mehnat samaradorligini baholash uslubiyati tadqiq etish.
Мақолада эквивалент айирбошлаш назарияси муҳокама қилинади, олимларнинг ушбу назария бўйича турли позициялари таҳлил қилинади. Эквивалент алмашинувнинг умумий ва махсус хусусиятлари аниқланди. Эквивалент айирбошлаш таъминлаш ва шу асосда тартибга солинадиган бозор муносабатлари механизмини шакллантиришнинг илмий ва амалий тамойиллари баён этилган. Тартибга солинадиган бозор муносабатларининг методологик асослари ва моҳияти энг умумий маънода ялпи маҳсулот қийматини ва унинг тузилишини нархнинг кодлаштирувчи тақсимловчи элементларига айлантириш усулларини билиш, илмий тушуниш ва шакллантириш, ишлаб чиқаришга таъсир кўрсатадиган бозор механизмининг воситаси сифатида намоён бўлади
Ushbu maqolada Skandinaviya mamlakatlarining iqtisodiy rivojlanish modellari solishtirilib tahlil qilinadi. Norvegiya, Shvetsiya, Finlyandiya, Daniya va Islandiya yuqori soliqlar va innovatsion iqtisodiyotlarni o'z ichiga olgan davlatlar misolida keltiriladi. Ushbu davlatlar dunyoning eng nufuzli reytinglarida yuqori o'rinlarni egallab kelishmoqda, bu esa ularning iqtisodiy siyosatlarining muvaffaqiyatini ko'rsatadi. Maqolada Skandinaviya mamlakatlarining iqtisodiy inqirozga bardoshli va ijtimoiy adolat tamoyillariga asoslangan iqtisodiy modellari haqida ma'lumot beriladi. Shuningdek, har bir mamlakatning o'ziga xos iqtisodiy va ijtimoiy siyosatlari tahlil qilinadi va ularning samaradorligi baholanadi.
