Ушбу мақолада Молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларига ўтишнинг афзалликлари, 15-сон МҲХС “Харидорлар билан шартномалар бўйича тушумлар” стандартига мувофиқ операция нархини аниқлаш тартиби келтирилган. Шунингдек, ишда молиялаштиришнинг салмоқли компоненти мавжуд бўлган ҳолларда тушумларни, молиявий даромад ва харажатларни, узоқ муддатли савдо дебиторлик қарзлари ва шартномавий мажбуриятларни тан олиш, бухгалтерия счётларида акс эттириш ҳамда молиявий ҳисобот масалалари ёритилган.

Ушбу мақолада Ўзбекистонда инвестицион муҳитни тубдан яхшилашнинг асосий йўналишлари таҳлил қилинган. Хусусан, қонунчилик базасини мустаҳкамлаш ва барқарорлаштириш, инвесторларнинг мулк ҳуқуқини ишончли кафолатлаш, коррупсияга қарши курашиш, маъмурий тўсиқларни камайтириш каби омиллар муҳим аҳамият касб этиши таъкидланади. Солиқ ва божхона соҳасидаги рағбатлар, давлат-хусусий шериклиги (ДХШ) ва хусусийлаштириш жараёнларини чуқурлаштириш, транспорт ва энергетика инфратузилмасини модернизация қилиш, малакали кадрлар тайёрлаш, рақамли трансформация ва халқаро савдо ҳамкорлигини кенгайтириш масалалари ҳам кўриб чиқилади. Мазкур йўналишларда тизимли ва изчил чоралар амалга оширилиши Ўзбекистонда ишбилармонлик муҳитини кучайтириш, чет эл ва маҳаллий инвесторлар ишончини орттириш, иқтисодий ўсиш ва аҳоли фаровонлигига эришишнинг муҳим шартларидан бири экани алоҳида қайд этилади.

Maqolada chakana savdo korxonalari faoliyati, ularga ta’sir qiluvchi omillar
tahlili, chakaa savdoni rivojlantirish bo‘yicha olimlarning ilmiy-nazariy yondashuvlari, chakana savdoni rivojlantirishda xorijiy tashkilotlarning tahlillari o‘rganilgan. Chakana savdo tashkilotlarining marketing tadqiqotlari olib borildi.

Ушбу мақолада импорт операцияларида солиқларнинг аҳамияти келтирилган, шу билан биргаликда давлат бюджети даромадларида билвосита солиқлар суммаси, мамлакатга товарларни олиб киришнинг солиққа тортиш тартиби, мамлакатда импорт операциялари амалга оширилганда солиқ солиш ва божхона режими тартиби, мамлакатнинг йирик ҳамкор давлатлар билан импорт динамикаси ва импорт ҳажми ўрганилган. Шунингдек, импорт операцияларида солиқларнинг тутган ўрнини ўрганишга доир илмий мунозаралар юритилган ва таклифлар берилган.

Ушбу мақолада бугунги кунда савдо соҳасидаги муаммолар қайд қилинган. Иқтисодчи олимларнинг иқтисодий самарадорлик тушунчасига ёндашувлари таҳлил қилинган. Хорижий манбаларда келтирилган иқтисодий самарадорликнинг 8 та калитли кўрсаткичлари савдо корхонаси мисолида таҳлили амалга оширилган. Манбаларни таҳлил қилиш асосида иқтисодий самарадорлик кўрсаткичлари бешта гуруҳга ажратилиб 27 та кўрсаткичдан иборат тизими ишлаб чиқилган. Ушбу таклифларнинг амалиётга жорий қилиниши савдо корхоналари иқтисодий самарадорлигини ошириш имкониятларини топишда муҳим омил бўлиб ҳисобланади.

Мазкур мақола фойда солиғи билан боғлиқ солиқ маъмуриятчилигини такомиллаштиришга бағишланган. Фойда солиғи давлат учун муҳим даромад манбаи бўлиб, самарали солиқ маъмуриятчилиги бюджет даромадларини самарали йиғиш ва солиқ тўловчилар томонидан риоя этилишини таъминлаш учун жуда муҳимдир. Ушбу таҳлил жараённи соддалаштириш, солиқ тўлашдан бўйин товлаш ҳолатларини камайтириш ва тадбиркорлик субйектлари учун янада қулай муҳит яратиш мақсадида такомиллаштирилиши мумкин бўлган солиқ маъмуриятчилигининг турли жиҳатларини ўрганади. Таҳлил турли мамлакатлардаги тегишли адабиётлар, тадқиқотлар ва тажрибаларни кўриб чиқишни ўз ичига олади. Шу билан бирга, иқтисодиётда яширин айланма савдо ва умумий овқатланиш, автотранспортда ташиш, уй-жой қурилиши ва таъмирлаш, тураржой хизматларини кўрсатиш каби соҳалар ўрганилиб, хориж тажрибаси, мамлакатимизда уни қўллаш бўйича илмий-амалий хулоса ва таклифлар шакллантирилган.

Maqolada Oʻzbekiston tashqi iqtisodiy aloqalarini kengaytirish jarayonida Shanxay hamkorlik tashkiloti bilan bogʻliq hamkorlikning rivojlantirish tizimi doirasidagi kordinatsion munosabatlar va uni rivojlantirish mexanizmlarining tashkiliy asosini muvofiqlashtirish yoʻllari tadqiq etilgan. Shanxay hamkorlik tashkilotiga a'zo davlatlar va Oʻzbekiston Respublikasi oʻrtasida keng koʻlamli savdo-iqtisodiy munosabatlarni tashkil etish jarayonida mavjud muammolarning ta'siri tahlil qilingan. Shanxay hamkorlik tashkiloti doirasida Oʻzbekiston tashqi iqtisodiy aloqalarini kengaytirish tizimi va uni muvofiqlashtirish yoʻnalishlariga doir ilmiy taklif va amaliy tavsiyalar ishlab chiqilgan.

Mazkur maqolada Oʻzbekistonda makroiqtisodiy barqarorlikni taʼminlash jarayonida valyuta kursining roli va ahamiyati oʻrganilgan. Asosiy eʼtibor milliy valyutaning kurs o‘zgarishlari natijasida yuzaga keladigan iqtisodiy oqibatlarga, xususan, inflyatsiya darajasi, tashqi savdo balansi va iqtisodiy o‘sishga qaratilgan. Maqolada Markaziy bankning valyuta siyosati, milliy iqtisodiyotda valyuta zaxiralarini boshqarish usullari va tashqi iqtisodiy faoliyatga taʼsir etuvchi omillar tahlil qilingan. Maqolada valyuta kursining o‘zgaruvchanligi va uning iqtisodiy barqarorlikka bo‘lgan ta’siri xalqaro tajribalar asosida ko‘rib chiqilib, O‘zbekiston sharoitida qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan samarali mexanizmlar taklif qilingan.

Ушбу мақола ислом молия институтларида бухгалтерия ҳисобини юритишнинг ўзига хос жиҳатлари ҳамда савдо шартномаларидан бири бўлган муробаҳа шартномаси ҳисобини юритиш тартибини ёритиб беради. Муробаҳани молиялаштириш бўйича асосий фикрлар берилади, хужжатларда у билан боғлиқ операцияларни баёнига алоҳида тўхталади. Жумладан, муробаҳани ёритишда молия муассасаси томонидан танлаб олинган усулнинг ўзига хос жиҳатлари, шунингдек, ислом молия институтларида бухгалтерия ҳисобини юритиш тартиби, анъанавий ва ислом банкларида бухгалтерия ҳисобини юритишдаги ўхшашлик ва фарқли жиҳатлари муҳокама қилинади. Хулосада муробаҳа савдо шартномасини амалга ошириш ҳисоби бўйича асосий фикрлар тақдим этилади.

Mazkur maqolada respublikamizda so‘ngi yillarda mamlakatda soliq va moliya sohalarida tadbirkorlik faoliyatini yuritish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish, investitsiya muhitini yaxshilash hamda biznes doiralarning ishonchini yanada mustahkamlashga qaratilgan keng ko‘lamli islohotlar yoritilgan. Shu bilan birga, iqtisodiyotda yashirin aylanma savdo va umumiy ovqatlanish, avtotransportda tashish, uy-joy qurilishi va ta’mirlash, turarjoy xizmatlarini ko‘rsatish kabi sohalar o‘rganilib, xorij tajribasi, mamlakatimizda uni qo‘llash bo‘yicha ilmiy-amaliy xulosa va takliflar shakllantirilgan.

Мазкур мақолада сабзавот маҳсулотлари бозори унда маркетинг фаолиятини ташкил этиш бўйича хорижий мамлакатлар тажрибаси ўрганилган. Сабзавот маҳсулотлари бозорида маркетинг стратегиясидан фойдаланиш йўналишлари асосланган

Ушбу мақолада давлат қимматли қоғозлар иккиламчи савдо ҳажми йиллар кесимида таҳлил қилинган. Шунингдек, мамлакатимиздаги давлат қимматли қоғозларини ривожлантириш билан боғлиқ муаммолар баён этилган. Шу билан бирга, давлат қимматли қоғозлар бозори ривожлантиришнинг илмий ва услубий таклифлар тақдим этилган.

Ушбу мақолада муаллиф томонидан “Фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисида” ҳисоботнинг шаклидаги кўрсаткичлар бошланғич кўрсаткич, жорий кўрсаткичлар, оралиқ кўрсаткичлар ва якуний кўрсаткичга ажратилиб, ушбу гуруҳдаги кўрсаткичларнинг мазмун моҳияти очиб берилди. Тадқиқот жараёнида оралиқ кўрсаткичларни ҳисоблаш тартиби ва формулалари ишлаб чиқилди. Тадқиқотда сотиш ва хизматлар таннархи кўрсаткичини аниқлаш мақсадида савдо, ишлаб чиқариш ҳамда хизмат кўрсатувчи корхоналарнинг хусусиятларини инобатга олиш зарурлиги таъкидланди. Ишлаб чиқариш корхоналарида даврий ҳисоб тизимида тайёр маҳсулотларни сотиш таннархи тўғрисидаги ҳисоботи шакли ишлаб чиқилди. Фойда солиғи бўйича ҳисоб-китобларга келтирилган 2.1 (а) – иловадаги ҳисоб-китобларни такомиллаштириш бўйича таклифлар тавсия этилди.

Norasmaniy sektor, shu jumladan, raqamli platformalardan keladigan raqobat rasmiy kompaniyalar uchun jiddiy muammo hisoblanadi. Ushbu bosimga javoban, rasmiy firmalar ularga raqobat ustunligini taqdim etuvchi innovatsiyalarni kiritishi mumkin. Ushbu tadqiqot Jahon banki tomonidan 2019 yilda O‘zbekistonda o‘tkazilgan korxona so‘rovlariga asoslanib, probit modeli yordamida norasmiy raqobat bosimi va rasmiy kompaniyalarning innovatsion faoliyati o‘rtasidagi bog‘liqlikni o‘rganadi. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, norasmiy raqobat rasmiy kompaniyalarda innovatsion faoliyat ehtimolini o‘rtacha darajada saqlanib qolgan boshqa o‘zgaruvchilar hisobiga 7 foiz punktga oshiradi. Shuningdek, xalqaro sertifikatlar mavjudligi va savdo tashkilotlariga a’zo bo‘lish innovatsion faoliyat ehtimolini mos ravishda 13,9% va 14,5% ga oshiradi. Norasmiy raqobat innovatsion mahsulotlar/xizmatlar qabul qilinishiga sezilarli darajada ijobiy ta'sir ko‘rsatadi, ammo bu boshqa oqibatlarga ham ega bo‘lishi mumkin. Shu sababli, davlat siyosatida iqtisodiyotda norasmiy sektor darajasini pasaytirish choralarini inobatga olishi lozim.

Ушбу илмий мақолада рақамли иқтисодиётнинг ривожланиш эволюцияси, концептуал аппарати ва замоанвий даврдаги концептуал тузалиши ўрганилган. Олиб борилган тадқиқот натижарига кўра, замонавий даврда рақамли иқтисодиётни ривожлантириш учун бизнес-жараёнларни электрон платформаларда жамлаш, бу виртуал бизнес муҳитини ташкил этувчи техник, технологик, ҳуқуқий, ташкилий, ахборот хизматлари мажмуи билан сотиш ва сотиб олиш жараёнини амалга ошириш зарурияти изоҳланган.

Мақолада эркин хўжалик юритиш шароитида деҳқон бозорининг ўзига хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, деҳқон бозори фаолиятининг ижтимоий-иқтисодий самарадорлигини ошириш масалалари кўрилган бўлиб, муомала соҳасида тижорат муносабатларини янада самарали тартибга солиш учун деҳқон бозори имкониятларидан самарали фойдаланишга эътибор қаратилган, шунингдек, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сотувчилар билан харидорлар ўртасидаги муносабатларнинг жорий ва стратегик мақсадларини ҳисобга олган ҳолда, бу операцияларни амалга ошириш учун энг қулай шарт-шароитлар яратишга эътибор қаратилган.

Мақолада давлат бюджетини шакллантиришда солиқларнинг ўрни, солиққа тортишда тўғри ва эгри солиқларнинг нисбатини аниқлаш муаммосига доир назарий ёндашувлар кўриб чиқилган. Уларнинг оптимал нисбатини аниқлаш мақсадида қиёсий таҳлил қилинган. Шу билан бирга, иқтисодиётда яширин айланма савдо ва умумий овқатланиш, автотранспортда ташиш, уй-жой қурилиши ва таъмирлаш, тураржой хизматларини кўрсатиш каби соҳалар ўрганилиб, хориж тажрибаси, мамлакатимизда уни қўллаш бўйича илмий-амалий хулоса ва таклифлар шакллантирилган.

Мазкур мақолада республикамизда сўнги йилларда мамлакатда солиқ ва молия соҳаларида тадбиркорлик фаолиятини юритиш учун қулай шарт-шароитлар яратиш, инвестиция муҳитини яхшилаш ҳамда бизнес доираларнинг ишончини янада мустаҳкамлашга қаратилган кенг кўламли ислоҳотлар ёритилган. Шу билан бирга, иқтисодиётда яширин айланма савдо ва умумий овқатланиш, автотранспортда ташиш, уй-жой қурилиши ва таъмирлаш, тураржой хизматларини кўрсатиш каби соҳалар ўрганилиб, хориж тажрибаси, мамлакатимизда уни қўллаш бўйича илмий-амалий хулоса ва таклифлар шакллантирилган.

Mazkur maqola foyda soligʻi bilan bogʻliq soliq maʼmuriyatchiligini takomillashtirishga bagʻishlangan. Foyda soligʻi davlat uchun muhim daromad manbai boʻlib, samarali soliq maʼmuriyatchiligi byudjet daromadlarini samarali yigʻish va soliq toʻlovchilar tomonidan rioya etilishini taʼminlash uchun juda muhimdir. Ushbu tahlil jarayonni soddalashtirish, soliq toʻlashdan boʻyin tovlash holatlarini kamaytirish va tadbirkorlik subʼektlari uchun yanada qulay muhit yaratish maqsadida takomillashtirilishi mumkin boʻlgan soliq maʼmuriyatchiligining turli jihatlarini oʻrganadi. Tahlil turli mamlakatlardagi tegishli adabiyotlar, tadqiqotlar va tajribalarni koʻrib chiqishni oʻz ichiga oladi. Shu bilan birga, iqtisodiyotda yashirin aylanma savdo va umumiy ovqatlanish, avtotransportda tashish, uy-joy qurilishi va taʼmirlash, turarjoy xizmatlarini koʻrsatish kabi sohalar oʻrganilib, xorij tajribasi, mamlakatimizda uni qoʻllash boʻyicha ilmiy-amaliy xulosa va takliflar shakllantirilgan.

Ушбу мақолада халқаро иқтисодий интеграциянинг моҳияти, аҳамияти ва назарий асослари ёритиб берилган. Шунингдек, халқаро иқтисодий интеграциянинг ривожланиш босқичлари ҳамда унинг мамлакатлар иқтисодиётига кўрсатадиган таъсири баён этилган.

Maqsad: Ushbu tadqiqot eksport hajmi (Y) va temir yo'llarda yuk aylanmasi (X) o'rtasidagi murakkab bog'liqlikni juft chiziqli regressiya modeli orqali o'rganishga qaratilgan. Maqsad temir yo'l yuk aylanmasining mamlakat eksport hajmiga miqdoriy ta'sirini aniqlash va siyosatchilar va transport va savdo sohalaridagi manfaatdor tomonlar uchun tushunchalarni taqdim etishdir. Dizayn/metodologiya/yondashuv: 2000 yildan 2022 yilgacha bo'lgan tarixiy ma'lumotlardan foydalangan holda miqdoriy tadqiqot loyihasi qo'llaniladi. Tanlangan metodologiya eng kichik kvadratlar usuli yordamida juft chiziqli regressiya modelini baholashni o'z ichiga oladi. Statistik ahamiyatlilik determinatsiya koeffitsienti, Fisherning F testi va heteroskedastiklikni tekshirish orqali tekshiriladi. Elastiklik tahlili, darajali korrelyatsiya va qoldiqlarni grafik baholash munosabatlarni har tomonlama tushunish imkonini beradi. Natijalar: Tadqiqot eksport hajmi va temir yo'l yuk aylanmasi o'rtasida kuchli va statistik jihatdan muhim ijobiy korrelyatsiyani (r = 0,92) aniqladi. Bir nechta testlar orqali tasdiqlangan regressiya modeli eksport hajmidagi o'zgaruvchanlikning 84,72% ni tushuntiradi. Iqtisodiy talqin shuni ko'rsatadiki, temir yo'l yuk aylanmasining bir birlik o'sishi eksport hajmining o'rtacha 1627720,728 donaga sezilarli o'sishiga olib keladi. Heteroskedastikaning yo'qligi modelning mustahkamligini kuchaytiradi.

Maqolada 2010-2023 yillarda O'zbekistondan tovarlar va xizmatlar eksporti dinamikasi tahlil qilinadi, eksportning tovar kontsentratsiyasi indeksi va eksportni diversifikatsiya indeksidan foydalanish asosida O'zbekiston eksportining tovar tarkibi va geografiyasini diversifikatsiya darajasi baholanadi. 2010-2023 yillarda O'zbekiston eksportini rivojlanish tendentsiyalarining statistik tahlili eksport tarkibi va geografiyasini diversifikatsiya qilishni jadallashtirish, tovar eksporti tarkibida yuqori qo'shilgan qiymatga ega tayyor tovarlar ulushini oshirish, xizmatlar eksportini kengaytirish va diversifikatsiya qilish, hududlarning eksport faoliyatini rivojlantirish zarurligini ko'rsatadi. Eksportni diversifikatsiya qilishni jadallashtirish iqtisodiy siyosatning turli yo'nalishlarida, shu jumladan savdo, investitsiya, sanoat siyosatini takomillashtirish va institutsional islohotlarni chuqurlashtirishda o'zaro bog'liq chora-tadbirlar majmuini amalga oshirishni talab qiladi.

Ushbu maqolada globallashuv jarayonlari va uning mamlakat iqtisodiy xavfsizligiga ta’siri, shuningdek iqtisodiy xavfsizlikka tahdid soluvchi ichki va tashqi omillar atroflicha o‘rganilgan.

Ushbu maqolada turizm sohasi rivojlanishida viloyatlararo o‘zaro bog‘liqlik hamda viloyatlararo tenglik darajasi o‘rganib chiqilgan. Buning uchun menmonxona sanoati o‘rganilib, mehmonxonalarning viloyatlararo taqsimlanganlik darajasi ko‘rib chiqildi. Bundan tashqari sayyohlik agentliklari va tashkilotlari o‘rganib chiqilib, ularning ham viloyatlararo taqsimlanganlik darajasi ham ko‘rildi. Shu bilan bir qatorda, yuqorida ta’kidlangan turizmning asosiy segmentlariga talabni yaratish uchun avvalambor mavjud resurslarga e’tibor berish va yangi zamonaviy resurslarni yaratish dolzarb mavzu sifatida ko‘rildi. Resurslarni son va sifat jihatdan oshirish uchun esa har bir viloyatning salohiyatidan kelib chiqgan holda bir qator takliflar berib o‘tildi.

Ушбу мақолада мамлакатимизда миллий иқтисодиётни ислоҳ қилиш борасида ташқи савдо, солиқ ва молия сиёсатини либераллаштириш, тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ва хусусий мулк дахлсизлигини кафолатлаш, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини чуқур қайта ишлашни ташкил этиш ҳамда ҳудудларни жадал ривожлантиришни таъминлаш бўйича таъсирчан чоралар кўрилаётганлигига алоҳида эътибор қаратилган. Хизмат кўрсатиш корхоналарининг самарадорлик кўрсаткичлари ва уларни ҳисоблаш йўллари ва фаолияти кўрсаткичларини системали таҳлил қилиш бўйича таклифлар ва тавсиялар ишлаб чиқилган.