Kichik biznes O‘zbekiston iqtisodiyotida muhim o‘rin tutib, ish o‘rinlari yaratish, innovatsiyalarni rivojlantirish va aholi turmush sifatini yaxshilashga ko‘maklashmoqda. Davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanayotgan chora-tadbirlarga qaramay, kichik biznes korxonalari yuqori soliq yuki, byurokratik to‘siqlar va moliyaviy resurslarning cheklanganligi kabi qator to‘siqlarga duch kelmoqda. Ushbu maqolaning maqsadi O‘zbekistonda kichik biznesning holatini har tomonlama tahlil qilish, asosiy muammolar va ularni hal etish bo‘yicha takliflarni aniqlashdan iborat. Maqolada tadbirkorlikning hozirgi tendensiyalari ko‘rib chiqiladi, sohaning o‘sishi va rivojlanishini aks ettiruvchi statistik ma’lumotlar taqdim etiladi va ishbilarmonlik muhitini yaxshilash bo‘yicha tavsiyalar beriladi. Tahlillar O‘zbekistonda kichik biznes salmoqli salohiyatga ega ekanligini, biroq davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanishini va mavjud chora-tadbirlarni optimallashtirishni talab qilishini tasdiqlaydi.
Мақолада мамлакатимиз иқтисодиётида хорижий инвестициялар иштирокидаги корхоналар ва қўшма корхоналар алоҳида ўрни ёритилган. Шунингдек, хорижий инвестициялар иштирокидаги корхоналар ва қўшма корхоналар фаолиятини солиққа тортишнинг бир қанча ўзига хос ҳусусиятлари таҳлил қилинган
Мақолада солиқ қарзини ундиришнинг самарадорлигини ошириш йўллари ёритилган. Иқтисодий адабиётлар ва меъёрий ҳуқуқий ҳужжатлар илмий жиҳатдан тадқиқ этили, тегишли хулосалар қилинган.
Ушбу мақолада ташаббусли бюджет жараёнларини ташкил этиш бўйича норматив-ҳуқуқий асослар таҳлили ҳамда “Очиқ бюджет” ахборот портали орқали ўтказилаётган “Ташаббусли бюджет” жараёнида амалга оширилган лойиҳалар таҳлили ёритилган. Шунингдек, ташаббускорлар овоз йиғишга сарфлаётган маблағларни лойиҳани молиялаштириш учун йўналтиришга имкон берувчи биргаликда молиялаштириш механизмига таклифлар ишлаб чиқилган.
Ушбу мақолада муаллиф томонидан “Фойда ёки зарар ва бошқа умумлашган даромад тўғрисида” ҳисоботнинг шаклидаги кўрсаткичлар бошланғич кўрсаткич, жорий кўрсаткичлар, оралиқ кўрсаткичлар ва якуний кўрсаткичга ажратилиб, ушбу гуруҳдаги кўрсаткичларнинг мазмун моҳияти очиб берилди. Тадқиқот жараёнида оралиқ кўрсаткичларни ҳисоблаш тартиби ва формулалари ишлаб чиқилди. Тадқиқотда сотиш ва хизматлар таннархи кўрсаткичини аниқлаш мақсадида савдо, ишлаб чиқариш ҳамда хизмат кўрсатувчи корхоналарнинг хусусиятларини инобатга олиш зарурлиги таъкидланди. Ишлаб чиқариш корхоналарида даврий ҳисоб тизимида тайёр маҳсулотларни сотиш таннархи тўғрисидаги ҳисоботи шакли ишлаб чиқилди. Фойда солиғи бўйича ҳисоб-китобларга келтирилган 2.1 (а) – иловадаги ҳисоб-китобларни такомиллаштириш бўйича таклифлар тавсия этилди.
Мақолада давлат бюджетини шакллантиришда солиқларнинг ўрнига доир назарий ёндашулар кўриб чиқилган, солиққа тортишда тўғри солиқларнинг нисбатини аниқлаш муаммосига эътибор қаратилган. Уларнинг оптимал нисбатини аниқлаш мақсадида қиёсий таҳлил қилинган. Чунки бу солиқ корхоналарнинг солиқ солиш мақсадида ижобий фаолият натижасидан бўйича хулоса ва таклифлар ишлаб чиқилган.
Hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan barqaror rivojlantirish, hududlar o‘rtasidagi tafovutlarni qisqartirish, mahalliy byudjetlarning daromad bazasini mustahkamlash bugungi kunda O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan davlat iqtisodiy siyosatining muhim yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Jumladan, Taraqqiyot strategiyasida ham hududlar iqtisodiyotini yaqin istiqbolda 1,6 baravar oshirish vazifasining belgilab berilishi hududlarni rivojlantirish imkoniyatlarini chuqur tahlil qilishni talab qiladi. Shundan kelib chiqqan holda, mazkur maqolada mahalliy byudjetlarning daromad bazasini mustahkamlash yo‘llari tahlil qilingan.
Мақола мазмунида Ўзбекистоннинг бугунги кунда ишлаб чиқариш, хизмат кўрсатиш, илм-фан соҳаларида малакали кадрларни тайёрлаш ва уларни жойлаштириш ёшларни ҳаётда ўз ўринларни топиш масаласида ечим вазифасини бажаради. Ҳозирда бозор иқтисотиётининг шиддат билан ўсиб бораётганлиги, аҳоли сонинин кескин ошиб бориши ва уларни эҳтиёжларини қондирилишида замон талабига мас юқори малакали кадрларга муҳтож сезилмоқда. Юқорида келтирилган маълумотларга кўра бугунги кунда олий таълим муассасаларини янгича ёндашиш, таълим тизимига ўзгартирили киритилиши давр талабига айланмоқда. Мақола олий таълим тизимига ўгартириш киритиш орқали юқори малакали кадрларга тайёрлашда қаратилган.
Ushbu tadqiqot CО2 emissiyasi, energiya iste'moli, YaIM, YaIM kvadrati va O'zbekistonda 1990 yildan 2022 yilgacha bo'lgan to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar o'rtasidagi bog'liqlikni o'rganadi. Kointegratsiya mavjudligini tasdiqlash uchun avtoregressiv taqsimlangan kechikish (ARDL) modeli qo'llaniladi. bog'liq o'zgaruvchilarning mustaqil o'zgaruvchiga qisqa muddatli va uzoq muddatli ta'sirini o'rganish uchun ishlatiladi va nihoyat, vektor xatolarni tuzatish usuli (VECM) o'zgaruvchilar o'rtasidagi sabab-oqibat munosabatlarini aniqlash uchun ishlatiladi. Bizning tadqiqotimizda energiya iste'moli va to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar koeffitsientlari 10% darajasida sezilarli bo'ldi. YaIM va YaIM2 ahamiyatsiz o'zgaruvchilar ekanligi ko'rsatildi. Energiyadan foydalanish CО2 emissiyasiga foydali ta'sir ko'rsatadi, ammo TTXI salbiy ta'sir ko'rsatadi. Bundan tashqari, sabab-oqibat tahlili orqali YaIM va YaIM2 CО2 emissiyasiga bilvosita ta'sir ko'rsatishi aniqlandi. Energiya iste'moli va to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar YAIM va YaIM2 ta'sirida bo'lib, keyinchalik to'g'ridan-to'g'ri investitsiyalar CО2 emissiyasi orqali uzatiladi Qayta tiklanadigan energiyani keng miqyosda qo'llashni rag'batlantirish uchun federal hukumat investitsiya siyosati, soliq kreditlari, tartibga solish choralari, davlat siyosati, tadqiqot va ishlanmalar va bozor tendentsiyalarini tezlashtirishi kerak.
Ушбу мақолада ер қаъридан қазиб олинаётган углеводород хом ашёсини ҳисобга олиш ва ҳисобот балансларини шакллантириш бўйича Қозоғистон Республикаси тажрибаси асосида таклиф ва тавсиялар шакллантирилган. Калит сўзлар: Углеводород, ер қаъри, табиий газ, конденсат
Мақолада иқтисодиёт эркинлашувининг ҳозирги босқичида акцизости товарларни солиққа тортиш амалиётини бошқариш зарурлиги, моҳияти ва омиллари, мақсади, вазифалари ва муаммолари тадқиқ этилган. Мамлакатнинг ривожланишида акцизости товарларни солиққа тортиш амалиётини бошқариш самарали тадбирларига креатив ёндашувларнинг ўзига хос хусусиятлари илмий асослаб берилган ва солиққа тортиш амалиётини такомиллаштириш имкониятлари тадқиқ этилиб, тавсиялар ишлаб чиқилган.
Мақолада Янги Ўзбекистонда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг ривожланиши учун яратилаётган қулай шароитлар ёритиб берилган ҳамда бу соҳани янада ривожлантириш бўйича таклифлар берилган.
Мақолада республикамизда ҳисоб сиёсатини молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари талаблари асосида шакллантириш, унинг услубиётини такомилллаштириш бўйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар берилган. Ҳисоб сиёсатини шакллантиришда унинг умумий, услубий, техникавий ҳамда ташкилий масалаларига алоҳида тўхталиб ўтилган. Шунингдек, ҳисоб сиёсатини бухгалтерия мақсадларида ва солиқ мақсадларида ишлаб чиқиш, унга қўйилган талаблар, ҳисоб сиёсатига ўзгартиришлар киритиш, ҳисоб сиёсатида активлар ва мажбуриятларни акс эттириш тартиби масалалари баёни келтириб ўтилган.
Ушбу мақолада молиявий ҳисоботларни халқаро стандартлари асосида акциядорлик жамиятларида консолидациялашган молиявий ҳисоботни тузиш ушинг инвестицион жозибадорлигини ошириш ва хисобот шафофлигини ошириш билан боғлиқ жиҳатлар ёритилган. Молиявий ҳисоботларни халқаро стандартларига мувофиқ консолидациялашган молиявий ҳисоботларни тузишда молиявий ҳолат тўғрисидаги ҳисобот, фойда ва зарарлар ва пул оқими тўғрисидаги ҳисоботни тузишда ҳисобот элементларига эътибор берган ҳолда ташкилий ҳамда услубий жиҳатлари очиб берилган.
Ушбу мақолада маҳаллий бюджетларни шакллантириш молиявий стратегиянинг муҳим босқичи сифатида тадқиқ этилган. Бунда, 2024 йилга мўлжалланган Жиззах вилояти маҳаллий бюджетининг даромадлари ва харажатлари тузилиши таҳлили ўтказилган. Маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг маҳаллий бюджетни шакллантиришдаги фаолияти самарадорлигини ошириш юзасидан таклифлар берилган.
Maqolada sanoat korxonalarining innovatsion va investitsiya loyihalari samaradorligini baholashda moliyaviy ko'rsatkichlarning ahamiyati ko‘rib chiqiladi. Ta’kidlanishicha, sanoat korxonalarining o‘sishi va bozorga qo‘shgan hissasi ularning rivojlanishining asosiy ko‘rsatkichlari bo'lmasligi kerak. Shuningdek, maqolada AQSh kabi xorijiy mamlakatlar tajribasi asosida, innovatsiyalarning korxonalarning iqtisodiy va texnologik rivojlanishi uchun ahamiyati yoritilgan. Sanoat sektorini innovatsion rivojlantirishda universitetlarning roli, shuningdek, innovatsion mahsulotlarni tijoratlashtirish va ilg‘or texnologiyalarni ta’minlashning ahamiyati ta’kidlangan. Zamonaviy ishlab chiqarish fondlarining ahamiyati va korxonalarni rivojlantirish uchun kreditlar ajratish kabi moliyaviy resurslarga bo'lgan ehtiyoj haqida ham ma’lumot berilgan. Yana bir muhim jihat-sanoat korxonalari ishchilari, mutaxassislari va rahbarlarini tayyorlash, shu jumladan, innovatsion loyihalarni davlat tomonidan moliyalashtirish, soliq imtiyozlari, fan va sanoat hamkorligi masalalariga ham to‘xtab o‘tilgan. Shuningdek, kichik biznes innovatsiyalarini qo'llab-quvvatlash va innovatsion infratuzilmani yaratish haqida so‘z yuritiladi.
Mazkur ishda xorijiy investitsiyalarning iqtisodiy mohiyati va ularning mamlakat iqtisodiyotiga ko‘rsatadigan ta’siri o‘rganiladi. Xorijiy investitsiyalar – bu xorijiy investorlar tomonidan boshqa mamlakat iqtisodiyotiga kiritilgan kapital bo‘lib, ular yangi ishlab chiqarish quvvatlarini yaratish, texnologiyalarni olib kirish va kadrlar malakasini oshirish orqali iqtisodiy o‘sishga turtki beradi. Maqolada xorijiy investitsiyalarning asosiy turlari, ularni qabul qiluvchi mamlakat iqtisodiyotidagi funksiyalari, iqtisodiyotga ta’sir qiluvchi omillari va foydalari ko‘rib chiqiladi.
Ушбу мақолада Ўзбекистонда хусусий мулкчиликнинг миллий иқтисодиётни ривожланишдаги ўрни, хусусий сектор субъектлари фаолиятининг холати баҳоланган, ривожланиш тенденциялари ва уларнинг инвестицион фаоллиги қиёсий таҳлил қилинган. Мақолада мамлакатда давлат мулкини хусусийлаштириш тамойиллари, хусусиятлари, амалга ошириш босқичлари, хусусий секторни қўллаб-қувватлашга қаратилган иқтисодий ислоҳотларнинг мазмуни, таркиби, такомиллаштириш йўналишлари тадқиқ этилган. Хусусий мулкчиликни ривожланиш омиллари, таркиби, ривожланиш истиқболлари, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни рақамлаштиришни миллий иқтисодиётнинг барқарор иқтисодий ривожланишини таъминлашга қаратилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқилган.
Мазкур мақолада озиқ-овқат хафсизлиги муаммосини бартараф этишда аҳоли томорқа ерларидан самрали фойдаланишда давлат томонидан бериладиган имтиёзларнинг муҳим рол ўйнаши маълум бўлди. Хусусан, аҳоли томорқалари ва деҳқон хўжаликларига оид статистик маълумотлар таҳлили ўрганилди. Мамлакатимизда аҳолига ажратиладиган ерларни иккиламчи тақсимлаш амалиёти ўрганилган ҳолда, маҳсулот ишлаб чиқариш динамикасига таъсири аниқланди. Аҳоли томорқа ерларидан фойдаланишга ижобий ва салбий таъсир қилувчи омиллар аниқланди. Томорқа хўжалигини молиявий қўллаб-қувватлаш механизмлари ва ер унумдорлигини ошириш, янги суғориш технологияларини жалб қилиш ва сувдан оқилона, тежаб-тергаб фойдаланишни аҳоли даромадларини оширишдаги таъсири бўйича асосланган хулосалар шакллантирилган.
Ushbu maqolada iqtisodiy nochor korxonalarni moliyalashtirishga taʻsir etuvchi omillar tahlili tadqiq etilgan boʻlib, iqtisodiy nochor korxonalarni moliyaviy sogʻlomlashtirish orqali ishsizlik, qayta moliyashtirish stavkasi va inflyatsiya darajasiga taʻsiri ekonometrik tahlillar yordamida yoritilgan .
Марковиц самарали портфел шакллантириш модели орқали портфел рискини баҳолашда риск даражаси юқори бўлиши акциялар инвестиция жозибадорлигини тушишига сабаб бўлмоқда. Портфел рискини камайтириш учун Марковиц моделини риск омилларини ҳисобга олиб такомиллаштириш билан амалга оширилади. Мақолада мавжуд очиқ маълумотлар ёрдамида такомиллаштирилган Марковиц модели билан минимал рискли портфел EXCEL офис дастури орқали ковариацион таҳлил ва акциялар улушларини оптималлаштирилиб тузилди ва натижалари баён этилди.
