Мазкур мақолада республикамизда янги тараққиёт стратегиясида солиқ-бюджет тизимини самарадорлигини таъминлаш ҳисобланади. Солиқ салоҳиятини ҳисоблаш формулалари келтирилган шунингдек солиқ-сиёсатини такомиллаштириш, бюджетда харажатлар эҳтиёжларини ва тенглаштириш дастурларининг асосий жиҳатларини аниқлашда мавжуд инновацион усуллар ва услубий ёндашувларни ишлаб чиқишни такомиллаштириш, иқтисодий-математик моделлаштириш ва прогнозлашнинг кенг кўламли усулларини қўллаш таклифлар берилган.
Мақолада иқтисодий ислоҳотлар даврида миллий иқтисодиётнинг тармоқ таркибини ўзгаришига асосий капиталга йўналтирилган инвестицияларнинг молиялаштириш манбалари бўйича хамда технологик, тармоқ таркиби билан боғлиқ бўлган инвестицион механизмнинг таъсири тадқиқ этилган
Ushbu maqolada mamlakatimizda mintaqaviy infratuzilmani innovatsion rivojlantirishning hozirgi holati va dolzarb muammolari tahlil qilinadi. Infratuzilmaning modernizatsiyasi va innovatsion yechimlarni joriy etish jarayoni hududlarning iqtisodiy barqarorligi va raqobatbardoshligini oshirishda muhim rol o‘ynaydi. Shu boisdan, tadqiqotda mintaqaviy infratuzilmani rivojlantirishga ta’sir etuvchi asosiy omillar, mavjud muammolar hamda ularni hal etish yo‘llari ko‘rib chiqiladi. Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, infratuzilmaviy loyihalarni amalga oshirishda moliyalashtirish yetishmovchiligi, eskirgan texnologiyalar, institutsional muammolar va hududiy nomutanosibliklar asosiy to‘siqlar sifatida namoyon bo‘lmoqda. Shuningdek, maqolada ilg‘or xorijiy tajriba tahlil qilinib, innovatsion infratuzilmani shakllantirishning samarali strategiyalari ilgari suriladi. Shuningdek, mazkur maqolada mintaqaviy infratuzilmani rivojlantirish bo‘yicha ilmiy-amaliy tavsiyalar ishlab chiqilib, uning barqaror innovatsion taraqqiyotga ta’siri yoritiladi. Tadqiqot natijalari hududiy siyosatni shakllantirish va infratuzilmani rejalashtirish jarayonlarida amaliy ahamiyat kasb etishi mumkin.
Қишлоқ аҳолисининг турмуш даражасини яхшилаш, қишлоқ ҳудудларида аҳоли тадбиркорлигини ривожлантириш бугунги кунда амалга оширилаётган давлат иқтисодий сиёсатининг устувор йўналишларидан бири ҳисобланади. Шундан келиб чиққан ҳолда, мазкур мақолада қишлоқ аҳолиси турмуш даражасини яхшилашда хўжалик юритишнинг самарали шакллари ҳисобланувчи фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари фаолиятини яхшилаш масалалари муҳокама қилинади.
Тадбиркорлик субъектларига субсидиялар, имтиёзлар ва преференцияларни тақдим этиш тартибларини такомиллаштириш борилмоқда. Бундан ташқари, Ўзбекистонда тадбиркорлик субъектларининг барқарорлик рейтингини жорий этилиши солиқ қонунчилик ҳужжатларига киритилган асосий ўзгариш ва солиқ имтиёзлари бериш тартибини такомиллаштириш уларга янгича ёндашувларни жорий этиш орқали бозор хизматлари ҳажмини ошириш, аҳолига янги иш ўринларини яратиш имкониятлари кенгайтириш муҳум вазифалардан бири ҳисобланади. Шунингдек, 2023 йил 18 август куни ўтказилган Президентининг тадбиркорлар билан очиқ мулоқоти доирасида белгиланган устувор вазифалар ижросини таъминлаш, шунингдек, солиқларни ўз вақтида тўлаб, қонунчилик талабларига амал қилган ҳолда фаолият юритаётган тадбиркорлик субъектларига янада қулай шарт-шароитлар яратиш ва уларни рағбатлантириш мақсадида тадбиркорлик субъектларининг барқарорлик рейтингини жорий этилиши ҳамда солиқ тизимида амалга оширилаётган айрим муҳим ислоҳотлар ўрганилиб, хориж тажрибаси, мамлакатимизда уни қўллаш бўйича илмий-амалий хулоса ва таклифлар ишлаб чиқилган
Ушбу мақолада иқтисодиёт тармоқлари, тармоқ сиёсатининг мақсадлари, йўналишлари ва объектлари, кичик бизнес корхоналарини тармоқ бўйича ихтисослашуви жараёнларини тартибга солиш чора-тадбирлари, иқтисодиётни эркинлаштириш ва иқтисодий эркинлик мезонлари, эркин иқтисодиёт асосида ривожланаётган мамлакатларда иқтисодий эркинликни тавсифловчи кўрсаткичлар, тадбиркорлар томонидан бизнес фаолиятни ўзгартиришни давлат томонидан тартибга солиш механизми, “Ҳудуд+тармоқ кичик бизнес фаолияти харитаси” механизми ёритилган
Бугунги кунда мустақил тараққиёт йўлидан бораётган мамлакатимизнинг узлуксиз таълим тизимини ислоҳ қилиш ва такомиллаштириш, унда илғор педагогик ва ахборот технологияларини жорий этиш ва таълим самарадорлигини ошириш давлат сиёсати даражасига кўтарилган. Рақамли технологиялар ва масофавий таълим тизимлари жадал ривожланиб, бугунги кун талабларига жавоб бермоқда. 2023 йилда жаҳондаги етакчи давлатларда, хусусан, АҚШ, Европа Иттифоқи давлатлари ва Жанубий Корея каби мамлакатларда, масофавий таълим тизими кенг қўлланилмоқда. Айниқса, АҚШда Coursera, edX, ва Udemy каби глобал таълим платформалари дунё бўйлаб 70 миллиондан ортиқ фойдаланувчига таълим хизматларини тақдим этиб, етакчи мавқега эга. Европа Иттифоқида ҳам FutureLearn каби платформалар муваффақиятли фаолият кўрсатмоқда. Бу платформалар таълим олишнинг қулайлиги, вақтни тежаш ва билим сифатини оширишда муҳим аҳамият касб этмоқда.
Мақолада давлат бюджетидан аҳолини уй-жой билан таъминлаш харажатларини молиялаштиришнинг илғор хорижий тжрибалари тадқиқ этилган. Унда маҳаллий ва хорижий олимларнинг илмий тадқиқотлари бўйича мустақил муаллифлик ёндашувлари ишаб чиқилган. Тадқиқотлар асосида мамлакатимизда аҳолини уй-жой билан таъминлашнинг назарий жиҳатлари юзасидан илмий таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
Oʻzbekistonda amalga oshirilayotgan islohotlarning zamirida aholi farovonligini oshirish masalasi turadi. Shundan kelib chiqqan holda, mazkur maqolada aholi farovonligini oshirish borasida amalga oshirilayotgan chora-tadbirlarning samaradorligini baholash masalalari muhokama qilingan.
Мазкур мақола фойда солиғи билан боғлиқ солиқ маъмуриятчилигини такомиллаштиришга бағишланган. Фойда солиғи давлат учун муҳим даромад манбаи бўлиб, самарали солиқ маъмуриятчилиги бюджет даромадларини самарали йиғиш ва солиқ тўловчилар томонидан риоя этилишини таъминлаш учун жуда муҳимдир. Ушбу таҳлил жараённи соддалаштириш, солиқ тўлашдан бўйин товлаш ҳолатларини камайтириш ва тадбиркорлик субйектлари учун янада қулай муҳит яратиш мақсадида такомиллаштирилиши мумкин бўлган солиқ маъмуриятчилигининг турли жиҳатларини ўрганади. Таҳлил турли мамлакатлардаги тегишли адабиётлар, тадқиқотлар ва тажрибаларни кўриб чиқишни ўз ичига олади. Шу билан бирга, иқтисодиётда яширин айланма савдо ва умумий овқатланиш, автотранспортда ташиш, уй-жой қурилиши ва таъмирлаш, тураржой хизматларини кўрсатиш каби соҳалар ўрганилиб, хориж тажрибаси, мамлакатимизда уни қўллаш бўйича илмий-амалий хулоса ва таклифлар шакллантирилган.
O‘zbekistonda xotin-qizlar bandligini ta'minlash, ularni kasbga yo‘naltirish davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Xotin-qizlarning kasbiy tayyorgarlik darajasini oshirish, ularning mehnat bozoridagi raqobatbardoshligini yaxshilash gender tengsizligiga barham berishda muhim o‘rin tutadi. Shundan kelib chiqqan holda, mazkur maqolada xotin-qizlar bandligini ta’minlashda kasbiy tayyorgarlik tizimi masalalariga e’tibor qaratilgan
Mazkur maqola foyda soligʻi bilan bogʻliq soliq maʼmuriyatchiligini takomillashtirishga bagʻishlangan. Foyda soligʻi davlat uchun muhim daromad manbai boʻlib, samarali soliq maʼmuriyatchiligi byudjet daromadlarini samarali yigʻish va soliq toʻlovchilar tomonidan rioya etilishini taʼminlash uchun juda muhimdir. Ushbu tahlil jarayonni soddalashtirish, soliq toʻlashdan boʻyin tovlash holatlarini kamaytirish va tadbirkorlik subʼektlari uchun yanada qulay muhit yaratish maqsadida takomillashtirilishi mumkin boʻlgan soliq maʼmuriyatchiligining turli jihatlarini oʻrganadi. Tahlil turli mamlakatlardagi tegishli adabiyotlar, tadqiqotlar va tajribalarni koʻrib chiqishni oʻz ichiga oladi. Shu bilan birga, iqtisodiyotda yashirin aylanma savdo va umumiy ovqatlanish, avtotransportda tashish, uy-joy qurilishi va taʼmirlash, turarjoy xizmatlarini koʻrsatish kabi sohalar oʻrganilib, xorij tajribasi, mamlakatimizda uni qoʻllash boʻyicha ilmiy-amaliy xulosa va takliflar shakllantirilgan.
Aкциз солиғи давлат даромадларини шакллантиришда ва муайян товар ва хизматлар истеъмолини тартибга солишда муҳим рол ўйнайди. Ушбу мақолада акциз солиғи маъмуриятчилиги бўйича мавжуд адабиётлар кўриб чиқилди, илғор халқаро тажрибалардан хулосалар олинди. Унда назорат механизмларини такомиллаштиришнинг асосий йўналишлари белгилаб берилган, асосий эътибор солиқ органларида сиёсат ислоҳотлари, технологик интеграция ва салоҳиятни оширишга қаратилган.
Ushbu natijalar umumiy moliyaviy koʻrsatkichlarni optimallashtirish va xavfni kamaytirish uchun kontekstga sezgir korporativ boshqaruv modellarini yaratish zarurligini taʼkidlaydi. Ushbu tadqiqot bir nechta boshqaruv modellari butun dunyo boʻylab banklar barqarorligiga qanday taʼsir qilishini tushunishga hissa qoʻshadi va boshqaruvni yaxshilashga intilayotgan siyosatchilar va bank menejerlariga maʼlumot beradi. Ushbu natijalar iqtisodiy samaradorlikni optimallashtirish va xavfni kamaytirish uchun korporativ boshqaruvning oʻziga xos usullariga ehtiyoj borligini taʼkidlaydi. Ushbu tadqiqot boshqaruvning turli modellari moliya institutlarining global barqarorligiga qanday taʼsir etishi haqidagi ekspert bilimlariga hissa qoʻshadi va boshqaruv tuzilmalarini yaxshilashga intilayotgan siyosatchilar va bank rahbarlariga maʼlumot beradi.
Мақолада натижага йўналтирилган бюджетлаштириш масалалари тадқиқ этилган. Мураккаб чизиқли бўлмаган тизимда натижага йўналтирилган бюджетлаштириш молиявий аниқ мақсадни шакллантиришни талаб қилади. Улар билан ҳам бюджет даромадлари ва харажатларига айлантириш мумкин бўлган ҳатто молиявий бўлмаган омилларни, меъёрлар, баҳоларни аниқлаш учун ҳар қандай элементар кўрсаткичларни ҳам шакллантиришни талаб этади. Бюджетни шакллантириш ва ижро этишнинг мақсади давлат бюджети сиёсатининг стратегик йўналишлари, мақсадлари ва вазифаларига мувофиқ аниқ натижаларга эришишдир. Муаллиф бюджет бошқарувини “мақсадли гирдоб” усули билан бирлаштириш моделини таклиф қилади, бу эса бюджет харажатларини молиявий-иқтисодий маконда фойдаланиш самарадорлиги билан мақсадга йўналтиришни таъминлайди. Самарадорликни бошқариш, уларга эришиш учун ишларни ва ушбу ишни бажариш жараёнида сарфланиши керак бўлган ресурсларни талаб қилади. Ушбу учта компонентни бошқаришни бирлаштирган парадигма натижага йўналтирилган бюджетлаштиришдир. Натижага йўналтирилган бюджетнинг ўзига хос хусусияти мослашувчанликдир. Бу мосланувчанлик дастур маъмури йиллик молиявий режани бошқарув фаолиятини тизимли мониторинг қилиш натижалари, қарорлар қабул қилиш ва давлат бошқарувини янада такомиллаштириш чоралари асосида тузатиш киритиши мумкин. Шунингдек, энг яхши натижаларга эришган субъектларни рағбатлантириш имкони бўлади.
Ushbu maqolada soliqqa tortish elementlarining har biri va unda soliq bazasining bu elementlar bilan оʻzaro aloqalari haqida batafsil ma’lumot beriladi hamda tahlil qilinadi. Chunonchi, soliq elementlarining tarkibi qanday qilib soliq bazasini shakllantirishda va davlatning moliyaviy barqarorligini ta’minlashda ahamiyat kasb etishi kоʻrib chiqilgan. Shuningdek, soliq tizimlarining samaradorligini oshirish va iqtisodiy оʻsishni ragʻbatlantirish maqsadida soliq bazasini kengaytirish va optimallashtirish masalalariga tоʻxtalib оʻtilgan.
Мазкур мақолада республикамизда сўнгги йилларда мамлакатда маркшейдерлик ишларини ташкил этган ҳолда солиқ базасини кенгайтириш масалалари, уларни аниқлаш механизмларини такомиллаштиришдан самарали фойдаланиш масалалари ҳамда солиқ идоралари томонидан солиқ маъмурчилиги инструментларидан фойдаланиш орқали ҳуқуқбузарликларни бартараф этиш, солиқ тўлашдан бўйин товлаш схемаларини ўз вақтида ошкор қилиш чора-тадбирларини амалга ошириш, солиқ маъмурчилигининг янада оптималлаштириш, қонун ҳужжатларидаги қарама-қаршиликларни бартараф этиш бўйича илмий-амалий хулоса ва таклифлар ишлаб чиқилган
Бугунги кунда республикамизда ишлаб чиқаришни ташкил этишнинг кластер сиёсатини амалга оширишга жиддий эътибор қаратилмоқда. Дастлабки кластерлар пахтачилик мажмуасида ташкил этилган. Мақолада қўшилган қийматни максималлаштириш мақсад функциясини ишлаб чиқиш ва ечимини топиш асосида пахта-тўқимачилик кластерларни ташкил этиш самарадорлигини оптималлаштиришнинг самарали вариантини танлаш танлаш масаласи ўрганилган ва натижалар асосида газламадан тайёр тикув маҳсулотлари ёки трикотаж маҳсулотлари ишлаб чиқариш (тайёр тикув ёки трикотаж маҳсулотлари ишлаб чиқариш) варианти бўйича ишлаб чиқаришни ташкил этиш шакли қўшимча қиймат яратишда энг самаралиси эканлиги асосланган.
Молиявий хизматлар бозорларида банк монополияси муаммоси Ўзбекистон иқтисодиёти олдида турган муҳим масалалардандир. Бу муаммо давлатнинг тижорат банклари капиталини шакллантиришдаги иштироки, қимматли қоғозлар бозори ўртасида тармоқлараро рақобатнинг йўқлиги ва ҳоказолар муаммолари билан янада кескинлашмоқда. Ушбу мақолада Ўзбекистон монополияни енгиш, молиявий хизматлар бозорларида ҳалол рақобатни шакллантириш ва ривожлантириш учун шарт-шароитларни таъминлаш борасидаги ишларнинг айрим йўналишлари кўриб чиқилган.
Мазкур мақолада эркин иқтисодий зоналар (ЭИЗ) тушунчаси, уларни ташкил этиш ва улардан фойдаланиш усуллари, эркин иқтисодий зоналар инвестицион фаоллик ва инвестиция фаолиятини рағбатлантиришнинг самарали шаклларидан бири эканлиги тўғрисида маълумотлар берилган. Шунингдек, алоҳида ҳудудлар ва умуман мамлакат иқтисодиётининг барқарор ўсишига кўмаклашувчи маҳаллий ва хорижий инвесторларни кенг жалб этиш асосида инвестиция фаоллигини ошириб бориш тўғрисидаги маълумотлар таҳлил қилинган
Maqolada turizm sohasining iqtisodiyotdagi o'rni ko'rib chiqiladi, uning o'sish, ish o'rinlari yaratish va infratuzilmani rivojlantirish haydovchisi sifatida ahamiyatini ta'kidlaydi. Turizmning YAIM va ijtimoiy farovonlikka qo'shgan hissasini ko'rsatadigan asosiy iqtisodiy ko'rsatkichlar tahlil qilinadi. Turistik faoliyatni soliqqa tortishning nazariy kontseptual asoslariga alohida e'tibor qaratilmoqda. Mavjud soliq rejimlari, ularning afzalliklari va kamchiliklari, shuningdek soliq siyosatining turizm sohasini rivojlantirishga ta'siri muhokama qilinadi. Muallif sayyohlik kompaniyalari uchun soliq yukini optimallashtirish bo'yicha tavsiyalar beradi, bu esa sanoatning raqobatbardoshligini oshirishga yordam beradi. Maqola iqtisodiy va ijtimoiy jihatlarni hisobga olgan holda turizmni soliqqa tortishga kompleks yondashuv zarurligi to'g'risida xulosalar bilan yakunlanadi.
Ushbu maqolada muallif davlat biznes faoliyatini boshqarish va tartibga solish uchun soliqlardan qanday foydalanishini hamda “Tadbirkorlik subyektlarining barqarorlik reytingi”ni biznes muhitining turli jihatlariga ta’sir ko‘rsatishini ko‘rib chiqamiz. Soliqlar orqali tadbirkorlik faoliyatini tartibga solish mexanizmlarini tushunish soliq siyosatining iqtisodiy rivojlanish va ishbilarmonlik muhitini yaxshilashdagi ahamiyatini yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
Iqtisodiy o‘sishni ta’minlagan holda barqaror rivojlanishga erishish O‘zbekistonning resursni ko‘p talab qiladigan tarmoqlari va qazib olinadigan yoqilg‘iga tayanishini hisobga olgan holda muhim vazifa hisoblanadi. Ushbu maqola qayta tiklanadigan energiyaga o‘tish, energiya samaradorligini oshirish, yashil texnologiya va innovatsiyalarni rag‘batlantirish va mustahkam ekologik siyosatni amalga oshirish kabi asosiy chora-tadbirlarga e’tibor qaratib, iqtisodiy o‘sishni atrof-muhitga zarar yetkazishdan ajratish strategiyalarini o‘rganadi. Tadqiqot barqaror qishloq xo‘jaligi amaliyoti va xalqaro hamkorlikning ushbu o‘tishni osonlashtirishda muhimligini ta’kidlaydi. O‘zbekistonning quyosh, shamol va gidroenergetika salohiyati sanoat va qishloq xo‘jaligi tarmoqlarini modernizatsiya qilish bilan birgalikda atrof-muhitga ta’sirni yumshatish yo‘llarini taklif etadi. Global sheriklik va to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar yordamida mamlakat yashil texnologiyalarni o‘zlashtirishi va rivojlanish maqsadlarini xalqaro barqarorlik standartlari bilan muvofiqlashtirishi mumkin. Bunday yondashuv iqtisodiy farovonlik va atrof-muhitni muhofaza qilish o‘rtasidagi muvozanatni ta’minlaydi, barqaror kelajakka hissa qo‘shadi.
Ushbu maqolada tovar va moliya bozorlarida monopoliyani bosqichma-bosqich qisqartirish, imtiyozlar va preferensiyalar berish tizimining samaradorligini oshirish, shuningdek, qonunchilikni tartibga solish tizimini qisqartirish orqali respublika iqtisodiyotining raqobatbardoshligiga salbiy taʼsirni yanada kamaytirishga alohida eʼtibor qaratilgan. xoʻjalik yurituvchi subyektlar zimmasiga yuklash va soliq maʼmuriyatchiligini amalga oshirish va respublika soliq majburiyatlarini bajarishda soliq toʻlovchilarning oʻzaro hamkorligini tubdan yaxshilash.
