Ushbu maqolada O'zbekiston Respublikasining makroiqtisodiy ko'rsatkichlarini tahlil qilish va bashorat qilish uchun ARIMA modelidan foydalanish ko'rib chiqildi. ARIMA modelidan foydalanish yalpi ichki mahsulot (YaIM), sanoat mahsuloti, asosiy kapitalga investitsiyalar va aholi daromadlari kabi ko'rsatkichlar uchun barqaror tendensiyalarni aniqlash va aniq bashoratlarni taqdim etishga imkon berdi.
In the article, the economic development of the electrotechnical industry, the rate of growth of the production volume of electrotechnical products, and the export indicators of electrotechnical products are studied over the years, and the geography of product export is highlighted. Development prospects for the next period have been defined.
Ushbu maqolada, ahоlini сhоrvасhilik mаhsulоtlаri, хususаn gоʻsht mаhsulоtlаrigа bоʻlgаn tаlаbi oʻsishi koʻrsatkichlari, gоʻsht mаhsulоtlаri nаrхidаgi bаrqаrоrlikni tа’minlаsh uсhun оʻrinbоsаr tоvаrlаr ishlаb сhiqаrish jarayonlari tahlil qilinadi. Shuningdek, goʻsht va goʻsht mahsulotlariga boʻlgan talabning oʻrnini bosuvchi mahsulotlar sifatida, bаliq vа раrrаndа gоʻshtini уеtishtirish hаjmini оshirishgа аlоhidа е’tibоr qаrаtish zaruriyati hamda ushbu mahsulotlarni gоʻshtni intеnsiv usuldа, bоshqаlаrgа nisbаtаn sаmаrаli shаkldа уеtishtirish masalalari tadqiq etiladi.
Мақолада иқтисодий хавфсизликнинг турли даражаларини баҳолашни акс эттирувчи иқтисодий хавфсизлик кўрсаткичлари матрицаси хамда иқтисодий хавфсизликнинг институционал тизимини тадқиқ этишга турли услубий ёндашувлар ишлаб чиқилган.
Ушбу мақолада мамлакатимизда миллий иқтисодиётни ислоҳ қилиш борасида ташқи савдо, солиқ ва молия сиёсатини либераллаштириш, тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш ва хусусий мулк дахлсизлигини кафолатлаш, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини чуқур қайта ишлашни ташкил этиш ҳамда ҳудудларни жадал ривожлантиришни таъминлаш бўйича таъсирчан чоралар кўрилаётганлигига алоҳида эътибор қаратилган. Хизмат кўрсатиш корхоналарининг самарадорлик кўрсаткичлари ва уларни ҳисоблаш йўллари ва фаолияти кўрсаткичларини системали таҳлил қилиш бўйича таклифлар ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
Ushbu maqolada pishloq mаhsulotlаrini ishlаb chiqаrish vа korxonаdаgi yillik mаhsulot hаjmini o‘rtаchа ishlovchi xodimlаr, pishloq mаhsulotlаrini ishlаb chiqаrish vа qаytа ishlаsh korxonаlаridаgi аsosiy sаmаrаdorlik ko‘rsаtkichlаrining sаmаrаdorligini oshirish, fondlаr qаytimini shаkllаntirishi, infrаtuzilmаlаrni tаshkil etishi, аsosiy fondаlаrni kengаytirishi, аsosiy vostilаrni ko‘pаytirish vа mustаqil korxonа sifаtidа fаoliyаt yuritishi bayon etilgan.
Maqolada mamlakatimizdagi sanoat tarmog’ining o’zgarish tendensiyasi va uning yalpi ichki mahsulotdagi hissasini oshirish imkoniyatlari atroflicha o’rganilgan. Bunda sanoat mahsuloti o’sish sur’atiga ta’sir ko’rsatuvchi 25 turdagi ko’rsatkichlarning 6 yillik dinamikasi panel ma’lumotlari sifatida tanlab olinib, 4 xil model bo’yicha parametr qiymatlari aniqlangan va ularning iqtisodiy mazmuni tushuntirilgan.
Maqolada sanoat tarmoqlarida ishlab chiqarish samaradorligi hozirgi kundagi dolzarb mavzulardan biri ekanligi, hamda uni oshirishga qaratilgan bir qancha xorijiy va mahalliy olimlarning fikr-mulohazalari bayon etilgan. Sanoat korxonalarining ishlab chiqarish samaradorligini oshirish uchun amalga oshirish lozim bo‘lgan ishlar nazariy jihatdan yoritilib berilgan va bu bo‘yicha xulosa va takliflar berilgan.
Ushbu ilmiy maqola avtomobil transporti korxonalarining iqtisodiy jihatlarini, daromad va foyda, uning turlari hamda avtotransport korxonalarida rentabellikni aniqlashga qaratilgan. U operatsion samaradorlik, xarajatlarni boshqarish va daromadlarni optimallashtirish kabi foyda shakllanishiga ta'sir qiluvchi turli omillarni o'rganadi. Bundan tashqari, u moliyaviy va operatsion istiqbollarni hisobga olgan holda ushbu korxonalarda ishlab chiqarish rentabelligini baholash uchun qo'llaniladigan ko'rsatkichlar va usullarni o'rganadi.
Ushbu maqolada chorvachilik mahsulotlarini ishlab chiqarish, qishloq xo‘jaligida mamlakat miqyosida mavjud bo‘lgan chorva mollari va iste’mol mahsulotlari, ulardan olinayotgan sut, go‘sht mahsulotlarining viloyatlar bo‘yicha tahlili keltirilgan. Raqamli texnologiyalar davrida chorva mahsulotlarini ishlab chiqarishni rivojlantirish respublika iqtisodiyotida makro va mikroiqtisodiy ko‘rsatkichlarga ijobiy ta’siri ko‘rsatilgan.
Ushbu maqolada, ahоlini сhоrvасhilik mаhsulоtlаri, хususаn gоʻsht mаhsulоtlаrigа bоʻlgаn tаlаbi oʻsishi koʻrsatkichlari, gоʻsht mаhsulоtlаri nаrхidаgi bаrqаrоrlikni tа’minlаsh uсhun оʻrinbоsаr tоvаrlаr ishlаb сhiqаrish jarayonlari tahlil qilinadi. Shuningdek, goʻsht va goʻsht mahsulotlariga boʻlgan talabning oʻrnini bosuvchi mahsulotlar sifatida, bаliq vа раrrаndа gоʻshtini уеtishtirish hаjmini оshirishgа аlоhidа е’tibоr qаrаtish zaruriyati hamda ushbu mahsulotlarni gоʻshtni intеnsiv usuldа, bоshqаlаrgа nisbаtаn sаmаrаli shаkldа уеtishtirish masalalari tadqiq etiladi.
Maqolada sanoat korxonalarining innovatsion va investitsiya loyihalari samaradorligini baholashda moliyaviy ko'rsatkichlarning ahamiyati ko‘rib chiqiladi. Ta’kidlanishicha, sanoat korxonalarining o‘sishi va bozorga qo‘shgan hissasi ularning rivojlanishining asosiy ko‘rsatkichlari bo'lmasligi kerak. Shuningdek, maqolada AQSh kabi xorijiy mamlakatlar tajribasi asosida, innovatsiyalarning korxonalarning iqtisodiy va texnologik rivojlanishi uchun ahamiyati yoritilgan. Sanoat sektorini innovatsion rivojlantirishda universitetlarning roli, shuningdek, innovatsion mahsulotlarni tijoratlashtirish va ilg‘or texnologiyalarni ta’minlashning ahamiyati ta’kidlangan. Zamonaviy ishlab chiqarish fondlarining ahamiyati va korxonalarni rivojlantirish uchun kreditlar ajratish kabi moliyaviy resurslarga bo'lgan ehtiyoj haqida ham ma’lumot berilgan. Yana bir muhim jihat-sanoat korxonalari ishchilari, mutaxassislari va rahbarlarini tayyorlash, shu jumladan, innovatsion loyihalarni davlat tomonidan moliyalashtirish, soliq imtiyozlari, fan va sanoat hamkorligi masalalariga ham to‘xtab o‘tilgan. Shuningdek, kichik biznes innovatsiyalarini qo'llab-quvvatlash va innovatsion infratuzilmani yaratish haqida so‘z yuritiladi.
Ушбу мақолада сўнгги қўшилган маҳсулот, иқтисодий ресурслар сарфи ҳисобига олинган ўртача натижа, ресурсларни тармоққа киритишнинг жозибадорлик даражаси, кичик бизнес субъектларининг иқтисодиёт тармоқлари бўйича ихтисослашуви жараёнлари самарадорлигини ифодаловчи кўрсаткичларни ҳисоблаш усуллари ишлаб чиқилиб, Ўзбекистонда кичик тадбиркорлик фаолиятида ихтисослашув жараёнлари самарадорлиги баҳоланган ва уни ошириш чора-тадбирлари ишлаб чиқилган.
Ushbu tadqiqot ishida “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi tarkibidagi korxonalar tomonidan 2018-2023-yillarda ishlab chiqarilgan mahsulotlar hajmi va dinamikasi yoritilgan. Shuningdek “O‘zto‘qimachiliksanoat” uyushmasi tarkibidagi korxonalar bo‘yicha asosiy iqtisodiy ko‘rsatgichlar taqqoslangan. Emperik tadqiqotlar asosida to‘qimachilik korxonalarining eksport geografiyasi yillar va mamlakatlar kesimida tahlil qilingan. Iqtisodiy samaradorlik tushinchasining nazariy masalalari yoritilgan.
Мақолада ҳудудий қишлоқ хўжалигини барқарор ривожлантиришнинг замонавий назарий, услубий ва амалий жиҳатлари кўриб чиқилган. Қишлоқ хўжалигида самарали ишлаб чиқариш ва бозор муносабатларининг қонуниятлари ва тамойиллари очиб берилган, асосий кўрсаткичларни иқтисодий-статистик таҳлил қилиш асосида ҳудудий қишлоқ хўжалигини ривожлантириш тенденциялари баён этилган. Шунингдек, ҳудуддаги ўзгаришларнинг аниқланган тенденцияларидан келиб чиқиб, қишлоқ хўжалигини ривожлантириш йўналишларига эътибор қаратилган. Иқтисодиётни модернизациялаш босқичида қишлоқ хўжалигини барқарор ривожлантиришнинг йўналишлари ва механизмини шакллантириш бўйича таклифлар берилган.
Iqtisodiy mutanosiblikning buzilish sabablarini o‘rganish dastlab uning makro, mikro darajadagi ko‘rsatkichlari va mezonlarini ilmiy tadqiq etishni talab etadi. Shu nuqtai nazardan ko‘plab makro darajadagi hisob-kitoblarni tahlil qiluvchi milliy iqtisodiyot mustaqil va tashkiliy jihatdan o‘zaro bog‘liq xo‘jalik yurituvchi subyektlardan iborat bo‘lib, turli mulk shakllari ko‘rinishida jamiyatdagi ijtimoiy va individual mehnat taqsimotining rivojlanishi hamda iqtisodiy manfaatlar tizimining bir-biriga mos ravishda amalga oshirilishini aks ettiradi. Agar iqtisodiy manfaatlar bir-biriga zid kelsa, iqtisodiy faollik susayadi, yalpi ichki mahsulotni ishlab chiqarish sur'atlari pasayadi, aholi daromadlari kamayadi va bu holatni mutanosiblikning buzilish alomatlari deb qarash lozim bo‘ladi.
Mazkur maqolada innovatsiyalarni iqtisodiyotda qoʻllashning xorij va oʻzbek olimlari talqinlari tahlil qilingan. Innovatsion iqtisodiyot xususiyatlari, davlatlar milliy iqtisodiyotining innovatsionlik darajasini aniqlash koʻrsatkichlari, innovatsiyalar, iqtisodiy oʻsish va bandlik oʻrtasida yuqori darajadagi izchil bogʻlanish yoritilgan. Axborot kommunikatsion texnologiyalarining rivojlanishi bilan bogʻliq ish bilan bandlikning innovatsion shakllari kengayishi jumladan, Ye-bandlikning rivojlanishi, virtual ish joylari, frilansing kabi bandlik turlari haqida maʼlumotlar berilgan. Anʼanaviy va virtual ish joylarining xususiyatlari aniqlanib, qiyosiy tahlil qilingan.
Мақолада Ўзбекистондаги тўқимачилик ва чарм компанияларида экологияга мос амалиётлар – экологик ишлаб чиқариш, экологик маркетинг, инсон ресурсларини экологик бошқариш, яшил инвестициялар ва экологик инновациялар орқали иқтисодий натижалар ўртасидаги ўзаро боғлиқлик таҳлил қилинган.
Тадқиқот миқдорий усулдан фойдаланган ҳолда амалга оширилди, мамлакатимиздаги “Ўзтўқимачиликсаноат” уюшмаси орқали, ўрта, катта тўқимачилик ва чарм корхоналари топ-менежерлари, корхона раҳбарларидан маълумотларни йиғиш учун 234 та анкета орқали стратификацияланган тасодифий намунани танлаш усули қўлланилди.
O‘zbekistonda erkin iqtisodiy zonalarning (EIZ) rivojlanishi iqtisodiy o‘sish, sanoatlashtirish va xorijiy investitsiyalarni jalb etishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu zonalarda faoliyat yuritayotgan tadbirkorlik subyektlarining samaradorligini baholash uchun ishonchli statistik tadqiqot usullari muhim ahamiyatga ega. Ushbu maqolada Oʻzbekiston EIZlarida xoʻjalik yurituvchi subyektlar faoliyati samaradorligini baholashda qoʻllaniladigan birlamchi statistik usullar koʻrib chiqiladi. Maqolada samaradorlikni hisoblash uchun statistik formulalar keltirilgan, ushbu usullarning ahamiyati haqida batafsil muhokamalar va kelajakdagi tadqiqotlar uchun tavsiyalar keltirilgan.
